referat - masaz w uszkodzeniach rdzenia kregowego.docx

Masaż w uszkodzeniach rdzenia kręgowego

Przyczyna :

- Urazy

- W przebiegu chorób : SM, Heinego-Medina

- Zaburzenia genetyczne i rozwojowe

-Procesy zapalne i zwyrodnieniowe

- Procesy toksyczne i zakaźne

- Nowotwory, guzy

Mechanizm urazu :

1) zgięciowy

2) wyprostny

3) kompresyjny (rzadziej prowadza do powikłań ze strony rdzenia lub korzeni)

4) rotacyjny

- uszkodzenie

- stłuczenie

- ucisk

- uszkodzenie naczyniowe

- zranienie

- przecięcie

Typ uszkodzenia :

- Całkowite - zniesienie wszystkich rodzajów czucia od poziomu uszkodzenia rdzenia

z porażeniem wszystkich mięśni zaopatrywanych z segmentów rdzenia objętych strefa

uszkodzenia oraz poniżej tego poziomu.

- Częściowe :

I) Zespół Browna-Sequarda – spowodowany bocznym uszkodzeniem połowy rdzenia

kręgowego. Następuje tu porażenie połowicze, zniesienie czucia prioproceptywnego po

stronie urazu i zniesienie czucia bólu i temperatury po stronie przeciwnej wynikające z

uszkodzenia skrzyżowanych dróg rdzeniowo-wzgórzowych.

II) Zespół Centralny – jest prawdopodobnie wynikiem wyprostnego uszkodzenia rdzenia

kręgowego, dochodzi tu do uszkodzenia motoneuronów, efektem tego jest porażenie kończyn

górnych, przez pewien okres towarzyszy mu równie_ porażenie kończyn dolnych i zaburzenie

funkcji wydalniczych, jednak są one spowodowane pourazowym opuchnięciem dróg

piramidowych i szybko ustępują.

III) Zespół tętnicy rdzeniowej przedniej – jest on wynikiem zgniecenia przedniej części

rdzenia, wraz z uciśnięciem przedniej tętnicy rdzeniowej. Występuje tu porażenie całkowite z

zaburzeniami czucia bólu poniżej uszkodzenia. Częściowo pozostaje czucie ułożenia i

wibracji.

IV) Stłuczenie tylnej części rdzenia kręgowego – jest to uszkodzenie o dobrych

rokowaniach, pacjent skarży sie tu na przeczulice wielosegmentowe, mrowienia w okolicy

szyi, zaburzenia czucia, objawy te zazwyczaj są symetryczne i w dużym stopniu odwracalne.

V) Zespół wstrząśnienia rdzenia kręgowego – zespół ten jest zespołem najłagodniejszym,

jego objawy ustępują szybko i całkowicie.       

Okresy uszkodzenia :

1) ostry (wstrząsu rdzeniowego ) trwa od 3-6 tyg.

2) cofania ( regeneracyjno-kompensacyjny ) trwa od 3-4 miesięcy

3) utrwalenia ( stabilizacji ) trwa od 6-24 miesięcy

4) adaptacji trwa do końca życia

Ocena urazu przez fizjoterapeutę :

1.Badanie palpacyjne kręgosłupa - Lokalizacja punktów bólowych na kręgosłupie

oraz miejsca wyjścia korzeni rdzeniowych

2.Ocena siły mięśniowej kończyn

a) skala Lovetta

b)test MRC (Medical Reasearch Council)

3.Ocena odruchów

a)odruchy głębokie (ścięgnowe) z m. dwugłowego, trójgłowego, ramienno –

promieniowego, odruch kolanowy, ze ścięgna Achillesa. Badamy przy

zamkniętych oczach.

b) odruchy powierzchowne wywołane przez drapanie skóry, co w odpowiedzi

wyzwala skurcz badanych okolic ciała.

4.Ocena zaburzeń czucia

a) Czucie dotyku (twarz, szyja, kończyny górne, poprzez tułów do kończyn

dolnych)

b) Czucie bólu ( sprawdzamy dotykając delikatnie powierzchni ciała ostrzem

szpilki)

c) Czucie temperatury (próbówki z ciepła i zimna woda)

Badanie czucia daje wskazówki o poziomie uszkodzenia

  Porażenie spastyczne spowodowane uszkodzeniami rdzenia kręgowego

Do porażenia dochodzi pod wpływem urazu, który powoduje zgniecenie lub przerwanie rdzenia. Przyczyną może być również guz lub zapalenie rdzenia. Jeżeli uszkodzenie znajduje się w części szyjnej dochodzi do porażenia wszystkich kończyn, jeśli leży poniżej - do porażenia kończyn dolnych, jeśli umiejscawia się w części piersiowej - porażenie tułowia. Jest to porażenie o charakterze spastycznym.

Wyróżniamy porażenie zgięciowe i wyprostne.

Porażenie zgięciowe

Porażenie to charakteryzuje się skurczami zginaczy oraz skłonnością do przykurczów, które mogą doprowadzić do trwałego usztywnienia kończyn dolnych w pozycji zupełnego zgięcia.

Porażenie wyprostne

Jest to pierwsze stadium w przypadku guza lub choroby rdzenia. Objawia się ono najpierw osłabieniem grzbietowych zginaczy stopy, później osłabieniem w całej grupie zginaczy, a na koniec kurczowym stanem dolnych kończyn. Przybierają one ustawienie wyprostne w połączeniu z przywiedzeniem.

Zakres osiągalnej adaptacji przy różnych poziomach uszkodzenia rdzenia.

a)poziom uszkodzenia do C4

b)zakres porażeń mięśni: szyja, barki, kończyny, tułów

c) brak samodzielności ruchowej, możliwość niepełnego przystosowania do wózków inwalidzkich, codzienne pionizowanie przez 1-2 godziny

a) poziom uszkodzenia poniżej C5

b)zakres porażeń mięśni: ramiona, przedramiona, tułów, kończyny dolne

c) brak samodzielności ruchowej, możliwość niepełnego przystosowania do wózków inwalidzkich, codzienne pionizowanie przez 1-2 godziny

a) poziom uszkodzenia poniżej C7

b) zakres porażeń mięśni :ręce, tułów, kończyny dolne

c) możliwość częściowej samoobsługi przy użyciu pomocy ortopedycznych i praca ręczna w domu w pozycji siedzącej

a) poziom uszkodzenia poniżej Th6

b) zakres porażeń mięśni: brzuch, grzbiet (dolny odcinek), miednica, kończyny dolne

c) pełna samoobsługa, chód kangurowy po równym podłożu w obrębie pomieszczeń

a)poziom uszkodzenia poniżej Th12

b) miednica, kończyny dolne

c) chód kangurowy lub 2-4 taktowy z możliwością pokonania nierówności terenu i niewysokich schodów, prowadzenie samochodu, praca poza domem

a) poziom uszkodzenia poniżej L2

b) zakres porażeń mięśni: podudzia, stopy, częściowo uda i miednica

c) chód samodzielny po każdym terenie i schodach, korzystanie z komunikacji publicznej

a) poziom uszkodzenia: poniżej L4

b)zakres porażeń mięśni: podudzia, stopy

c) chód samodzielny po każdym terenie i schodach, korzystanie z komunikacji publicznej

W obu typach porażeń występuje anestezja porażonej okolicy, połączona ze zmianami troficznymi. Pojawia się skłonność do obrzęku kończyn na skutek braku napięcia mięśniowego. Porażenie obejmuje również pęcherz moczowy i jelita.

Bardzo ważne jest jak najszybsze ustalenie rozpoznania i podjęcie decyzji o sposobie leczenia. Jeżeli przyczyną uszkodzenia jest uraz, w postępowaniu dąży się do ustalenia prawidłowych stosunków anatomicznych poprzez: ułożenia korygujące, ręczną repozycję w znieczuleniu ogólnym, wyciąg przedłużony lub repozycję operacyjną. Niekiedy po nastawieniu złamania i usunięciu zwichnięcia stosuje się unieruchomienie chorego w opatrunku gipsowym na okres od 3 do 6 miesięcy.

Najważniejszym zadaniem jest zapobieganie powikłaniom płucnym przez systematyczne ćwiczenia oddechowe, które należy rozpocząć bezpośrednio po przyjęciu chorego do szpitala i powtarzać co godzinę, zmniejszając częstotliwość w miarę poprawy stanu zdrowia.

Drugim niezmiernie ważnym zadaniem jest zapobieganie odleżynom, które u tych chorych mogą się pojawić już w kilka godzin po uszkodzeniu rdzenia. Najskuteczniejsza jest tu częsta zmiana ułożenia chorego początkowo co dwie, a później co trzy godziny. Ciało chorego należy myć wodą z mydłem, potem delikatnie nacierać spirytusem i pudrować. Można zastosować lekki masaż i oklepywanie. Miejsca szczególnie wrażliwe zabezpiecza się stosując podkładki futrzane lub pierścienie.

Po ustabilizowaniu uszkodzonego odcinka kręgosłupa i podjęciu działań zapobiegających powikłaniom płucnym i odleżynom rozpoczyna się systematyczne usprawnienie lecznicze. Program usprawnienia jest ustalany indywidualnie w zależności od ogólnego stanu zdrowia, poziomu uszkodzenia i stopnia zaburzeń.

W przebiegu zmian pourazowych wyróżniamy cztery zasadnicze okresy: - okres wstrząsu rdzeniowego (od pierwszego dnia do 3-6 tygodni), - okres pojawienia się automatyzmu rdzeniowego (3-4 miesiące), - okres stabilizacji fizjopatologicznej - utrwalenie się zmian nieodwracalnych (od 6 do 24 miesięcy),

- okres adaptacji psychosomatycznej i społeczno-zawodowej. Dla procesu rehabilitacji leczniczej szczególne znaczenie ma pierwszy i drugi okres.

Okres wstrząsu rdzeniowego

Jest to całkowite upośledzenie unerwienia wraz z ciszą neurologiczną poniżej uszkodzonego segmentu .Szok rdzeniowy i jego stopień zależy od wysokości i stopnia upośledzenia ukrwienia rdzenia

Masaż jest w tych przypadkach tylko metodą pomocniczą. Główne działanie lecznicze spoczywa na kinezyterapii. Jeżeli jednak stan pacjenta na to zezwala, możemy za zgodą lekarza prowadzącego nawet 3 razy dziennie wykonywać zabieg drenażu limfatycznego w obrębie klatki piersiowej, brzucha i kończyn. W przypadku uszkodzenia odcinka szyjnego rdzenia dodatkowo można wykonywać delikatne oklepywanie łyżeczkowe klatki piersiowej w celu ułatwienia usuwania nadmiernej ilości śluzu z drzewa oskrzelowego.

Okres pojawienia się automatyzmu rdzeniowego

Masaż

Zdania na temat rodzaju wykonywanego masażu mięśni porażonych spastycznie są podzielone.

Można stosować masaż oparty na technikach klasycznych (głaskania i uciski jednoczesne), jednak będzie on skuteczny tylko wtedy, kiedy dostarczone bodźce będą podprogowe. W przeciwnym wypadku masaż będzie wzmagał spastykę.

Można próbować wykonywać masaż antagonistów mięśni spastycznych, jednak i tu ze względu na zniesienie odruchu z mięśni pobudzanych do mięśni antagonistycznych, polegającego na obniżeniu napięcia tych drugich, efekt masażu będzie niewielki.

Słuszniejszym wydaje się zatem wykonywanie w dalszym ciągu drenażu limfatycznego w celu maksymalnego usprawnienia procesów odżywczych, umożliwiając uzyskanie lepszego efektu w kinezyterapii.

Jeżeli okaże się, że nawet drenaż limfatyczny wzmaga spastykę , należy bezwzględnie zaprzestać wykonywania jakiegokolwiek masażu mięśni spastycznych.

W obrębie mięśni zdrowych należy wykonywać masaż klasyczny o charakterze pobudzającym wykorzystując: głaskania, rozcierania podłużne i porzeczne, ugniatanie podłużne i poprzeczne, delikatne oklepywania, wibracje, roztrząsanie i wałkowania. W miarę możliwości masażem należy wzmocnić mięśnie brzucha oraz mięśnie grzbietu (szczególnie: prostowniki grzbietu, mięsień czworoboczny lędźwi, mięsień najszerszy grzbietu).

Okres przewlekły/ ustabilizowany

Oprócz masażu klasycznego i drenażu limfatycznego możemy zastosować także:

Masaż szczotką – którego twórcą jest Bernard Kolster. Jest to masowanie skóry kończyn i tułowia miękką szczotką. Czas trwania 10 min. Masowanie wykonuje się obiema rękami (2 szczotki). Wykonuje się ruchy liniowe tam i z powrotem z lekkim, równomiernym naciskiem.

-Szczotkowanie rozpoczyna się na prawym podudziu, następnie podeszwę i grzbiet stopy, później udo we wszystkich kierunkach.

-W ten sam sposób masuje się nogę lewą i odpowiednio oba ramiona.

-Klatkę piersiową masuje się na przedniej stronie z wyłączeniem sutek wzdłuż przebiegu żeber. Powłoki brzuszne masujemy ruchami okrężnymi zgodnie z przebiegiem jelita grubego

-Mięśnie pleców masuje się przez mm trapezowe do barku, tam i z powrotem wzdłuż kręgosłupa

Masaż izometryczny – w przypadku wzmocnienia mięśni osłabionych np. w przypadku paraplegików są to mięśnie KKG.

-Pacjent napina mięsień lub grupę mięśniową, na napiętych mięśniach wykonujemy rozcieranie 30 sek.

-Pacjent rozluźnia się przez 10 sek., w tym czasie wibracja

-Następnie powtarzamy. Czas masażu można wydłużać do ok. 5 min i dodawać ugniatanie i oklepywanie

Masaż klasyczny z aromaterapią – masaż klasyczny z różnymi mieszankami olejków aromatycznych w zależności od celu, jaki chcemy osiągnąć:

-Antydepresyjny, rozluźniający, odprężający: grejpfrut, jałowiec, trawa cytrynowa

-Przeciwko odleżynom, antyseptycznie: krwawnik, rumianek, róża, kadzidłowiec

-Obniżający napięcie mięśni: werbena

-Wspomagająca oddychanie: eukaliptus, jodła biała, daglezja, arcydzięgiel.

Masaż przyspiesza wchłanianie się substancji aktywnych zawartych w olejkach eterycznych. Olejki eteryczne najlepiej wymieszać z olejem roślinnym (np. migdałowym lub jojoba tak, aby otrzymać 3% roztwór. Mieszankę najlepiej wykorzystać od razu, nie przechowywać długo

Uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego

4.2.1. Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego  (Nagminne porażenie dziecięce)

(Poliomyelitis anterior acuta: paralysis epidemica infantium)  (Choroba heinego - medina)

Jest to zapalenie rogów przednich istoty szarej rdzenia kręgowego wywołujące porażenie wiotkie.

Przyczyną choroby jest jeden z kilku wirusów atakujący i niszczący przede wszystkim komórki rogów przednich rdzenia kręgowego, chociaż może także wywołać zmiany w istocie szarej pnia mózgu i komórkach ruchowych kory mózgowej.

Choroba może mieć charakter epidemiczny lub sporadyczny, pojawiając się zazwyczaj późnym latem lub w jesieni.

Wirus atakuje rogi przednie rdzenia. Naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu, rozwija się proces zapalny i dochodzi do przekrwienia opon wokół zajętej części rdzenia. Początkowo komórki ruchowe przednich rogów rdzenia powiększają się, a następnie wyrodnieją. Zwyrodnienie przechodzi na korzenie nerwowe brzuszne i początkowe odcinki nerwów. Dochodzi w ten sposób do rozpadu elementów tkanki nerwowej, a ich miejsce zajmuje tkanka glejowa. Wskutek zniszczenia neuronów mięśnie pozbawione ośrodków troficznych również wykazują objawy zwyrodnienia, ulegając zwiotczeniu i zanikowi. Jeśli zostanie zniszczony cały mięsień, pozostaje po nim jedynie włóknista lub tłuszczowata masa.

Wyróżniamy trzy postacie choroby:

postać mózgowa (opuszkowa) - dochodzi do zajęcia nerwów czaszkowych, szczególnie nerwu twarzowego i odwodzącego;

- postać bez porażenna (poronna) - występuje gorączka lub pojawiają się przemijające objawy przypominające zapalenie opon mózgowych; - postać porażenna (rdzeniowa).

Zwykle spotykamy się z postacią porażenną choroby. Wyróżniamy tu trzy okresy choroby:

- okres ostry(przed porażenny, porażenny)

- okres zdrowienia,

- okres przewlekły (trwałego kalectwa).

Podokres przed porażenny rozpoczyna się zazwyczaj ostro, z gorączką osiągającą najwyższą wartość około trzeciego dnia. Okres ten może być poprzedzony okresem złego samopoczucia, bólu głowy lub gardła trwającym od czterech do siedmiu dni. Po kilku dniach pojawia się przeczulica, sztywność karku, wrażliwość kończyn na ucisk, wymioty, drgawki i porażenie. Bolesność kończyn utrzymuje się przez kilka tygodni i nasila się podczas wykonywania ruchu. Po wystąpieniu porażenia w mięśniach następuje skurcz. Podokres porażenny. Na początku porażenie jest często bardzo rozległe i może obejmować cztery kończyny i...