Układ szkieletowy - składa się z kilku rodzajów tkanki łącznej:
¾ Chrząstki
¾ Kości
¾ Szpiku kostnego
¾ Okostnej
Układ ten spełnia w organizmie ważne funkcje:
1) Tworzy rusztowania i podporę dla części miękkich, stanowiąc również miejsca przyczepów mięśni, więzadeł oraz powięzi otaczających narządy
2) Wiele narządów wewnętrznych jest chronionych przez kości. Mózgowie ochraniają kości czaszki, rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym, serce i płuca leżą w kostnej klatce piersiowej, narządy ukł. moczowego i płciowego chronione są przez miednicę.
3) Odgry wa ważną rolę w lokomocji. Wraz z układem stawowym tworzą narządy bierne ruchu, które wspólnie z mięśniami tworzą układ dźwigni.
4) Kości są rezerwuarem związków mineralnych, głównie wapnia i fosforu. Mogą one być zużyte w przypadku niedoborów. Poziomy wapnia i innych elektrolitw w ustroju zależą od procesów resorpcji i kościotworzenia i kontrolowane są przez liczne hormony oraz witaminy, głównie witaminę D, która zwiększa ilość wapnia i fosforu w ustroju, co z kolei zabezpiecza prawidłowy rozwój, wzrost i mineralizację kości.
5) Znajdujący się w kościach szpik posiada zdolności wytwarzania ciałek krwi (hemopoeza) oraz komórek tucznych. Szpik kostny jest też miejscem produkcji przeciwciał oraz przejściowego magazynowania żelaza
6) Kości stanowią rezerwuar energii w którym są komórki tłuszczowe, znajdujące się w szpiku kostnym żółtym.
Skład kości. Składa się z komórek oraz substancji międzykomórkowej, w skład której w chodzi substancja organiczna (25%), sole wapniowe (50%) i woda (25%). Odtłuszczona sucha tkanka kostna zawira 67% związków mineralnych i 33% włókien białkowych, głównie kolagenu (90%).
Komórki kości stanowią: komórki progenitorowe (osteogenne), osteoblasty, osteocyty i osteoklasty.
Komórki progenitorowe są niewyspecjalizowanymi komórkami pochodzącymi z mezenchymy. Dzielą się one i mają możliwość różnicowania się w osteoblasty.
Osteoblasty nie mają możliwości podziałów i są związane z tworzeniem kości.
Osteocyty lub dojrzałe komórki kostne są głównymi komórkami kości. Nie mają możliwości podziau, zabezpieczają dzienną aktywność komórkową kości.
Osteoklasty rozwijają się z krążących monocytów i biorą udział w resorpcji i usuwaniu materiałów zbędnych.
Budowa kości. Uwzględniając budowę mikroskopową wyróżniamy tkankę kostną grubowłóknistą lub splotowa tą i drobnowłóknistą, czyli blaszkowatą.
Kość o budowie grubo włóknistej, splotowa te, jest kością niedojrzałą, występującą głównie w okresie rozwoju. U dorosłych ta tkanka kostna znajduje się w miejscach przyczepów ścięgien, szwach, wyrostkach zębodołowych, błędniku kostnym. W kości tej znajduje się więcej komórek aniżeli w kości dojrzałej, a włókna kolagenowe występują w grubych pęczkach o przebiegu nieregularnym.
Kośćo budowie drobnowłóknistej, blaszkowatej, jest kością dojrzałą, zbudowaną z blaszek kostnych. Ze względu na kształt i wlekość blaszek wyróżniamy kość zbitą oraz kość gąbczastą.
Kość zbita jest zbudowana z osteonu mającego walcowaty kształt, jego długao oś przebiega równolegle do długiej osi kości. Osteon tworzą koncentryczne blaszki osteonu, a w jego środku znajduje się wysłany śródkostną kanał, zawierający naczynia i nerwy. Pomiędzy osteonami znajdują się blaszki międzysystemowe. Zewnętrzną warstwę kości zbitej tworzą blaszki podstawowe zewnętrzne otoczone okostną. Od strony jamy szpikowej znajdują się blaszki podstawowe wewnętrzne, pokryte śródkostną. Znajduje się ona w trzonach kości długich i blaszkach kości płaskich.
Kość gąbczasta składa się z blaszek kostnych tworzących sieć rozgałęzionych beleczek, między którymi znajduje się szpik czerwony. Kość gąbczasta znajduje się w nasadach i przynasadach kości długich oraz wypełnia wnętrze kości płaskich stanowiąc śródkoście.
Okostna to powierzchnia zewnętrzna pokrywająca kości. Jest bogato unaczynioną i unerwioną błoną włóknistą. Składa się z warstwy zewnętrznej zawierającej liczne włókna kolagenowe i wewnętrznej, przylegającej do kości i zawierającej liczne komórki, również komorki progenitorowe.
Śródkostna wyściela beleczki kości gąbczastej, kanały osteonów oraz jamy szpikowe i kanały odżywcze. Utworzona jest przez płaskie, przylegające do siebie komórki osteogenne, które mogą być źródłem komórek kościotwórczych oraz komórek krwi.
Szpik kostny znajduje sięw jamach szpikowych trzonów kości długich, w jamkach istoty gąbczastej oraz w kościach płaskich. Stanowi ok. 5% masy ciała. Jego ilość wzrasta wraz z wiekiem. Występuje w postaci żółtego i czerwonego. U noworodka występuje wyłącznie szpik czerwony, który u dorosłych znajduje się w nasadach bliższych niektórych kości długich, w kręgach oraz w kościach płaskich, skąd pobieramy go w celach diagnostycznych i leczniczych.
Komórki zrębu szpiku mają właściwości fagocytarne. Mogą przekształcać się w komórki tłuszczowe. Jeżeli liczba ich znacznie wzrasta, to zanika hemopoeza i szpik przekształca się z czerwonego w żółty. Około 10% komórek szpiku stanowią limfocyty. Szpik jest także głównym miejscem produkcji immunoglobulin surowicy.
W zależności od kształtu wyróżniamy kości:
Ø Kości długie, w których przewyższa szerokość i grubość. Należą do nich większość kości kończyn: obojczyk, k. ramienna, k. udowa, kości przedramienia i podudzia, oraz kości śródręcza, śródstopia i palców. Każda składa się z trzonu, końca bliższego lub górnego i końca dalszego lub dolnego. Końce zwykle są szersze od trzonu i nazywa się je nasadami.
Ø Kości krótkie posiadają prawie równe wszystkie wymiary, występują w nadgarstku i stępie. Zbudowane są z istoty gąbczastej otoczonej cienką warstwą istoty zbitej.
Ø Kości płaskie składają się z dwóch blaszek (zewnętrznej i wewnętrznej) kości (istoty) zbitej, pomiedzy którymi znajduje się kość (istota) gąbczasta oraz szpik kostny.Istota gąbczasta pomiędzy blaszkami istoty zbitej kości czaszki nazywa się śródpościem i zawiera liczne naczynia żylne.
Ø Kości różnokształtne lub nieregularne zbudowane są głównie z kości gąbczastej. Należą do nich kości podstawy czaszki (klinowa i skroniowa) oraz kręgi.
Ø Kości pneumatyczne zawierają przestrzenie wypełnione powietrzem. Przestrzenie te wysłane błoną śluzową, zwiększają przestzeńpowietrzną jamy nosowje, stanowiąc zatoki przynosowe (trzon kości klinowej, kość czołowa, szczęka, kość sitowa).
Ø Kości trzeszczkowa te są to małe kości włączone w torebkę stawową lub ścięgna mięśni
Unaczynienie i unerwienie kości. Kości długie unaczynione są przez tętnice odżywcze, które przebijają okostną trzonu i dzielą się na przebiegające w niej gałęzie, zaopatrujące jamę szpikową i trzon aż do przynasad. Również do trzonu dochodzą gałązki tętnic od tętnic okostnowych. Tętnice nasadowe i przynasadowe pochodzą głównie od tetnic unaczyniających staw.
Naczynia żylne towarzyszą tętnico. Liczne włókna nerwowe biegną wzdłuż naczyń krwionośnych. Są to włókna czuciowe i autonomiczne. Kończą się one w okostnej i ścianie naczyń krwionośnych. Część włókien wnika do szpiku. Wiele włókien czuciowych stanowią włókna przewodzące wrażenia bólowe.
Części układu szkieletowego
1) Kości czaszki w liczbie 28, tworzą czaszkę
2) Kości tułowia – kręgosłup, szkielet k. piersiowej (żebra, mostek i kręgi piersiowe). Łącznie 52 kości
3) Kości kończyny górnej w liczbie 32 dla każdej kończyny.
4) Kości kończyny dolnej, ogółem 32 kości dla każdej kończyny.
Układ stawowy - albo połączenia kosci wspólnie z układem szkieletowym tworzą bierne narządy ruchu. Połączenia te dzieli się na ścisłe i wolne.
Połączenia ścisłe mogą występować w postaci więzozrostu albo połączenia włóknistego, chrząstkozrostu lub połączenia chrzęstnego oraz kościozrostu lub połączenia kostnego.
Do więzozrostów zaliczamy szwy, wklinowanie, błonę międzykostną.
Szwy występują pomiędzy kośćmi czaszki i w zależności od kształtu brzegów łączących się kości wyróżniamy szew płaski lub gładki, szew łuskowy, szew piłowaty, szew rowkowy.
Wklinowanie stanowi umocowanie zębów w zębodołach.
Błony międzykostne łączą sąsiadujące kości. Spotykamy je pomiędzy kośćmi przedramienia i podudzia. Zbudowane są z mocnej taknki łącznej włóknistej.
Chrząstkozrosty dzielimy na szkliste i włókniste.Chrząstkozrosty szkliste są przejściowymi połączeniami, występującymi w chrząstkach przynasadowych. Zanikają one po zakończeniu wzrostu kości i przekształcają się w kościozrost. Chrząstkozrosty włókniste zwane są także spojeniami. Chrząstka włóknista oddzielona jest od kości cienką płytką chrząstki nasadowej.
Kościozrosty powstają w wyniku kostnienia chrząstek szklistych nasadowych oraz szwów.
Połączenia wolne. Stawy albo połączenia wolne, albo maziowe charakteryzują się obecnością:
a) Powierzchni stawowych
b) Torebki stawowej
c) Jamy stawowej
Są to podstawowe elementy warunkujące staw.
Powierzchnia stawowa pokryta najczęściej chrząstką szklistą, pozbawioną naczyń i nerwów oraz ubogokomórkową. Odżywiana jest przez maź stawową. Brak ochrzęstnej powoduje, że nie ma ona komórek chrzęstnych, stąd też jej uszkodzenia z reguły nie goją się. Chrząstki stawowe są różnej grubości, która zależy od rodzaju stawu.
Torebka stawowa składa się z warstwy zewnętrznej, włóknistej oraz warstwy wewnętrznej, maziowej. Błona włóknista często przyczepia się poza powierzchniami stawowymi, gdzie przechodzi w okostną. Grubość jej jest różna w stawach i w różnych miejscach stawu. Jest ona mało rozciągliwa i zapewnia stabilizację stawu. Przebiegają w niej naczynia krwionośne oraz znajdują się zakończenia nerwowe. Błona maziowa przyczepia się na obwodzie powierzchni stawowych. Wyściela ona wewnętrzną powierzchnię błony włóknistej, z wyjątkiem powierzchni stawowych, i jest bogato unaczyniona.
Jama stawowa jest włosowatą szczeliną wypełnioną mazią i rozdzielającą powierzchnie stawowe. W stanach zapalnych, gdy jest zwiększone wydzielanie mazi, może ona zawierać ponad 1 litr płynu.
Dodatkowe elementy stawu to:
1) Więzadła stawowe, które mogą być wewnątrztorebkowe, torebkowe i zewnątrztorebkowe. Zbudowane z tkanki łącznej włóknistej z licznymi włóknami kolagenowymi i stanowią wzmocnienie torebki stawowej oraz ograniczają nadmierny ruch. Zawierają liczne zakończena nerwowe istotne w odruchach.
2) Obrąbki stawowe to pierścienie chrząstki włóknistej zwiększające powierzchnie stawowe
3) Krążki stawowe i łąkotki stawowe to płytki chrząstki włóknistej, które całkowicie lub częściowo rozdzielają jamę stawu. Występują zwykle w stawach, w których zginaniu i prostowaniu towarzyszą ruchy ślizgowe. Struktury te modelują powierzchnie stawowe i wzmacniają stabilność stawu.
4) Fałdy maziowe, kosmki maziowe oraz kaletki maziowe. Są to sfałdowania lub uwypuklenia błony maziowej zwiększające jej powierzchnię. Kaletki maziowe, które mogą się łączyć z jamą stawową lub nie, odgrywają ważną rolę w mechanice stawów, ułatwiając przesuwanie się ścięgien lub mięśni.
Stawy jednoosiowe mogą występować jako:
1) Staw zawiasowy, w którym ruchy odbywają się wokół osi ustawionej poprzecznie do długiej osi kości.
2) Staw obrotowy, w którym ruchy obrotowe odbywają się wzdłuż długiej osi koci i są to nawracanie i odwracanie
3) Staw śrubowy jest odmianą stawu obrotowego, gdy przy obracaniu następuje zbliżanie lub oddalanie powierzchni stawowych
Stawy dwuosiowe
1) Staw elipsoidalny albo kłykciowy. Głowa stawu ma kształt elipsy. W stawie tym odbywają się ruchy zginania i prostowania oraz przywodzenia i odwodzenia. Kombinacja tych ruchów wywołuje ruch obwodzenia.
2) Staw siodełkowy, w którym powierzchnie stawowe mają kształt siodła. Przykładem jest staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka, w którym występują ruchy przywodzenia i odwodzenia oraz przeciwstawiania i odprowadzania.
Stawy wieloosiowe
1) Staw kulisty wolny w którym kulista powierzchnia stanowiąca głowę objęta jest przez płytką panewkę, pokrywającą mneij aniżeli połowę obwodu głowy, np. staw ramienny.
2) Staw kulisty panewkowy w którym panewka obejmuje dużą powierzchnię głowy, np. staw biodrowy.
3) Staw nieregularny, który zwykle występuje jako krążek stawowy. W stawie tym odbywają się ruchy w wielu kierunkach podobnie jak w stawie kulistym.
Stawy płaskie mają płaskie powierzchnie stawowe oraz bardzo małą ruchomość. Określamy je także jako połączenia półścisłe.
Układ mięśniowy - składa się z wydłużonych komórek otoczonych błoną podstawną, zwanych włóknami mięśniowymi. Mięśnie stanowią 40-50% całkowitego ciężaru ciała. Cechami charakterystycznymi mięśni są:
Ø Pobudliwość, czyli zdolność przyjmowania bodźców i reagowania na nie
Ø Kurczliwość, czyli zdolność do skracania i generowania siły pozwalającej wykonywać pracę
Ø Rozciągliwość, czyli zdolność do wydłużania, bez uszkodzenia włókna mięśniowego
Ø Elastyczność, czyli zdolność do powrotu do pierwotnego kształtu po skurczu lub rozciągnięciu.
Napięcie mięśnia sprawia, że przeciwstawia się on sile chcącej go rozciągnąć. Na stopień napięcia mają wpływ: budowa osobnika, jego wiek i gruczoły wydzielania wewnętrznego, szczególnie jajniki i jądra, a także układ nerwowy.
Trzy podstawowe czynności mięśni:
1) Ruch, który może być odruchem lub wykonany dowolnie. Wszystkie ruchy są wynikiem zintegrowanego działania kości, stawów i mięśni.
2) Utrzymanie postawy ciała. Skurcz mięśni pozwala na utrzymanie stałej pozycji ciała (stanie, siedzenie)
3) Wytwarzanie ciepła. Mięśnie w czasie czynności wytwarzają ciepło, utrzymując stałą ciepłotę ciała. Uważa się iż około 85% całkowitego ciepła ciała jest produkowane w czasie skurczu mięśnia.
Mięśnie szkieletowe, stanowiące czynny narząd ruchu, przyczepiają się do kości lub skóry. Są to wydłużone, wielojądrowe komórki, wskazujące poprzeczne prążkowanie i nazywane włóknami mięśniowymi. Ich komórki są wielojądrowe, ają bardzo rozbudowaną gładką siateczkę sarkoplazmatyczną i w cytoplazmie posiadają włokiena mięśniowe, mające zdolność kurczenia.
Poszczególne włókna mięśniowe otacza luźna, delikatna tkanka łączna zwana śródmięsną, w której znajdują się naczynia krwionośne, chłonne oraz nerwy. Pęczki włókien mięśniowych otacza zbita tkanka łączna zawierająa włókna kolagenowe, siateczkowe i fibroblasty, które tworzą omięsną. Cały mięsień otacza łącznotkankowa torebka zwana namięsną, która może łączyć się z powięzią.
Unerwienie i unaczynienie. Mięśnie szkieletowe są dobrze unaczynione, a ilość krwi dopływającej do mięśnia wzrasta wraz z jego czynnością. Mnogie tętnice dochodzące do mięśni, którym zwykle towarzyszą dwie żyły, rozgałęziają się w omięsnej i tworzą sieci, od których biegną tętniczki przebiegające prostopadle do włókien mięśniowych. Są to tętniczki końcowe. Oddają one odgałęzienia przebiegające w śródmięsnej, tworzące sieci oplatające włókna mięśniowe. Żyły mięśni zaopatrzone są w zastawki. Unerwienie ruchowe pochodzi od motoneuronów α, które znajdują się w rogach przednich rdzenia kręgowego oraz w jądrach ruchowych nerwów rdzeniowych w pniu mózgu.
Do narządów pomocniczych mięśni należą:
Ø Powięzie
Ø Pochewki ścięgien
Ø Kaletki maziowe
Ø Trzeszczki
Ø Bloczki mięśni
Powięź to łącznotkankowa błona włóknista o zmiennej grubości, która otacza poszczególne mięśnie oraz grupy mięśni. Spełnia bardzo ważne funkcje: mogą przyczepiać się do niej włókna mięśniowe; stanowi elastyczną torebkę mięśnia zabezpieczając go przed urazami; znajdująca się w niej tkanka tłuszczowa chroni przed utratą ciepła; ułatwia przesuwanie się mięśni względem siebie; bierze udział w tworzeniu pochewek włóknistych ścięgien; może ograniczać rozprzestrzenianie zapaleń ropnych; stanowi drogę przejścia naczyń i nerwów do mięśni.
Kaletki maziowe stanowią uwypuklenia błony maziowej torebki stawowej. Wypełnione są mazią stawową i znajdują się w miejscach narażonych na tarcie podczas przesuwania się mięśni lub ścięgien. Ułatwiają ruch.
Trzeszczki lub kości trzeszczkowa te są to drobne kostki włączone w ścięgna mięśni, w pobliżu ich przyczepów. Stanowią one punkty podparcia dźwignii mogą zmieniać kierunek ścięgna.
Bloczki mięśni są to wystające kości lub chrząstki, wokół których owijają się ścięgna mięśni. Działają jako punkty podparcia i zmieniają kierunek działania mięśnia.
Mięsień sercowy lub tkanka mięśniowa sercowa występuje głównie w ścianach serca doraz w ścianach dużych naczyń w pobliżu serca. Tkanka ta składa się z komórek mięśniowych sercowych oraz komórek układu przewodzącego. Komórki mięśniowe sercowe, zwane włóknami mięśniowymi sercowymi, są jedno- lub dwujądrowe, układające sięw szeregi, które łączą się bocznymi odgałęzieniai z szeregami sąsiednimi. Szeregi komórek połączone są między sobą wyspecjalizowanymi powierzchniami zwanymi wstawkami. Wstawki zawierają desmosomy, połączenia typu nexus umożliwjaące przepływ impulsów, oraz strefy przylegania, stanowiące kanały jonowe.
Mięśnie gładkie składają się z wydłużonych komórek o długości od 30 do 50 µm, posiadają jedno jądro oraz liczne wgłobienia, zwane jamkami w błonie komórkowej. Na wewnętrznej powierzchni błony komórkowej znajdują się liczne ciałka gęste, pomiędzy którymi rozciągają się miofilamenty aktynowe i miozynowe. Unerwione są układem autonomicznym.
Układ trawienny - spełnia następujące ważne funkcje:
Ø Przyjmowanie pokarmu [a) umieszczenie pokarmu w jamie ustnej; b) rozdrobnienie mechaniczne pokarmu (żucie); c) nawilgocenie pokarmu śliną; d) połykanie pokarmu
Ø Przeprowadzenie pokarmu przez przewód pokarmowy, zależne od czynności motorycznej
Ø Trawienie, w wyniku którego pokarm zostaje rozłożony za pomocą enzymów na prostrze związki. Amylaza rozkłada skrobię na cukry proste. Pepsyna i trypsyna rozkłada białka. Lipazy rozkładają tłuszcze na monoglicerydy i kwasy tłuszczowe.
Ø Wchłanianie, które polega na transporcie substancji odżywczych, wody i elektrolitów z przewodu pokarmowego do krwi i chłonki.
Ø Defekacja, czyli wydalanie niestrawionych substancji z przewodu pokarmowego.
Układ trawienny składa się z:
Ø Przewodu pokarmowego
Ø Gruczołów
Przewód pokarmowy zaczyna się szparą ust i kończy odbytem. Składa się z następujących części:
Ø Jama ustna
Ø Gardło
Ø Przełyk
Ø Żołądek
Ø Jelito cienkie
Ø Jelito grube
Do gruczołów przewodu pokarmowego zaliczamy gruczoły, których przewody uchodzą do poszczególnych części przewodu pokarmowego oraz drobne gruczoły znajdujące się w ścianie przewodu pokarmowego.
Do gruczołów posiadających przewody wprowadzające należą:
1) Gruczoły ślinowe, uchodzące do jamy ustnej, które wydzielają od 1000 do 1500 ml śliny na dobę.
2) Wątroba, której przewód uchodzi do części zstępującej dwunastnicy. Wątroba posiada ciężar ok. 1,4 kg i jest największmy gruczołem organizmu, który produkuje 800 do 1000 ml żółci dziennie.
3) ...
niko7