Plutonizm- rozprzestrzenienie się i krzepnięcie magmy w obrębie skorupy ziemskiej oraz przemiany skał związane z metamorfizmem
Wulkanizm- wypływanie magmy
Formy platoniczne:
-lakolit- powstaje w wyniku przeciskanie się magmy;
-batolit- najrozleglejsza forma, kształtują się tu granity;
-dajka- żyła magmowa, powstaje w wyniku intruzji magmowej przecinającej warstwy skalne;
-fakolit- w zagłębieniach pomiędzy fałdami skał, tam gdzie wcisnęła się magma;
-sille- poziome żyły magmowe; lopolit-intruzja magmowa w kształcie spodka
Istotą zjawisk wulkanicznych są:
-krawędzie, miejsca stykania się ze sobą płyt tektonicznych;
-astenosfera- warstwa płynna odpowiedzialna za powstanie wulkanów
Budowa wulkanu:
-stożek pasożytniczy,
-krater stożka głównego,
-kaldera,
-potok lawy,
-komin wulkaniczny;
Kaldera- rozległe zapadlisko na szczycie stożka wulkanicznego, powstała w wyniku rozerwania go przez którys z wybuchów lub zapadnięcia się skał zalegających nad wypróżnionym ogniskiem magmowym
Produkty wybuchu wulkanu:
A) Ciekłe:
Lawa:
· kwaśna: ok. 80% SiO2, gęsta,lepka, płynie powoli przez co może dojść do utworzenia czopu wulkanicznego, następnie zaś do erupcji eksplozywnej (gwałtownej), tworzy wysokie strome stożki
·zasadowa: ok.50% SiO2, rzadka,ma małą przyczepność, płynie szybko, erupcja jest spokojna, tworzy rozległe, płaskie stożki.
·Typy wulkanów:
ze względu na kształt stożka: üszczelinowy- islandzki(Laki), lawa wypływa z długich szczelin i rozpływa się na znaczne odległości;
ükarczowy- hawajski, lawa wypływająca z kraterów i rozlewa się wokół nich tworząc rozległe tarcze;
üstożkowy- wezuwiański,
üpaleański;
ze względu na erupcję: -eksplozywny,-efuzywny, -stratowulkany (wyrzuca gazy, lawe i materiał piroklastyczny);
ze względu na aktywność: -czynny,-wygasły, -drzemiący
1. Wulkany lawowe (efuzywne):
tarczowe – wypływa zasadowa i obojętną lawa szeroko i szybko rozlewa się na boki, wolno krzepnie,
kopułowe – wypływa kwaśna gęsta lawa, która szybko krzepnie w pobliżu krateru,
2. Wulkany gazowe (eksplozywne):
maary – wyrzucały tylko materiał piroklastyczny, jest wygasłym wulkanem eksplozywnym, zagłębienie jest otoczone, wałem z popiołów wulkanicznych, przechodzące w głąb w diatremę czyli kanał wypełniony brekcjami i materiałem piroklastycznym (Włochy, Niemcy-góry Eifel),
3. Wulkany mieszane (stratowulkany) – są one zbudowane z na przemian ułożonych law i utworów piroklastycznych Wezuwiusz, Etna, Stromboli.
lunatian