Wszystkie surowce wykorzystywane na przemysł chemiczny. Przykłady: ropa, węgiel brunatny, sole kamienne; K-Mg, anhydryty, gips, fosforyty, siarka.
Ewaporaty:
Halit NaCl – słony, łatwo rozpuszczalny, regularne kształty,
Sylwin KCl –gorzki, regularne kostki sześcienne , różnica promieni jonowych iż nie podmieniają się atomy (subst. Te nie mieszają się)
Karnalit KCl*MgCl2*H2O – higroskopijny, smak mocniejszy od sylwinu, egzogeniczny, tłusty, ulega hydratyzacji na sylwin i biszofit MgCl2*6 H2O
Kizeryt – MgSO4*H2O silniej higroskopijny, pokrywa się białym nalotem, przekształcea się w heksahydrat MgSO4*6H2O, a później w esponit MgSO4*7H2O
Langabinit K2SO4*2MgO4 – rzadki w Polsce.
Polihalit – K2SO4*MgSO4*2CaSO4*2H2O – w Polsce nie wykorzystane złoża, wykorzystywany na nawóz w USA, minerał wtórny, epigenetyczny.
Kainit – KCL*MgSO4*3H2O – ma smak gorzki z posmakiem mydła
Anhydry CaSO4 i gips CaSO4*2H2O krystalizują dużo wcześniej z wody, powstają na tym samym etapie sedymentacji i zawsze występują oddzielnie.
Ponadto do minerałów ewaporatowych zalicza się azotany i borany, azotany tworzą minerały bardzo łatwo rozpuszczalne i występują w klimacie suchym.
Azotany: Niter KNO3 saletra indyjska potasowa; Nitratyt NaNO3 – saletra chilijska sodowa; nitro kalcyt – saletra wapniowa Ca(NO3)2*nH2O i saletra magnezowa nitromagnetyt Mg(NO3)2*nH2O.
Siarka S – produkcja materiałów wybuchowych (Swaszowice), produkcja H2SO4, przemysł farmaceutyczny
Baryt BaSO4 – do produkcji związków Ba, przemysł wiertniczy, farmaceutyczny, zdjęcia rentgenowskie.
Witheryt BaCO3 – otrzymywanie Ba
Stroncjanit SrCO3 – przemysł chemiczny
Celestyn SrSO4 – oczka w pierścionkach
Fluoryt CaF2 – otrzymywanie F
Grupa apatytów – prod. Nawozów fosforanowych, produkcja środków piorących
Cechsztyńska formacja solonośna
Występuje na niżu polskim (od Szczecina Gdańska po Legnice Wrocław Kielce) cyklotem I Werra – największy zasięg; mamy facje chlorkowa, siarczanową, węglanową, litoralną; w środku facja soli K-Mg (facje normalne i przeobrażone – tylko w cyklotymie I) obszary LGOM, obszar Zatoki Gdańskiej;
Złoża soli na wyniesieniu Łeby Złoże na dużej gł.(700 -1000m)- duże koszty ekspl. Należy do typu złóż pokładowych o niewielkim stopniu zaangażowania tektonicznego, w profilu formacji solonośnej wydzielone zostały 4 cyklotemy solne, z których tylko pz1 jest w pełni wykształcony; w spągu sylur 1. ogniwo to łupek miedzionośny o miąższości ok. 30-80cm, kolejne ogniwo wapień cechsztyński Ca1(ciemnoszare dolomity, dolomity wapniste i wapienie) następnie anhydryt dolny A1d, najstarsza sól czysta Na1, w obrębie której występuje najstarszy pokład soli K-Mg(K1), następnie anhydryt górny A1g. Pozostałe cyklotemy wykształcone są jako niepełne, złożone z naprzemianległych warstw węglanów i siarczanów. Najstarsze sole kamienne wykształcone jako sole czyste, średniokrystaliczne, pasiaste (pierwotne) oraz grubokrystaliczne, kryształowe zanieczyszczone anhydrytem i polihalitem (wtórne). Złoże zapada w kierunku NE.
Złoże soli kamiennej w LGOM
W spągu P1, potem T1, Ca1, A1d, Na1 (najstarsza sól kamienna), A1g. Nie ma wkładek soli K-Mg, gdyż jest to peryferyczna część zbiornika. Pz2-Pz4 – naprzemianległy zespół warstw węglanów i siarczanów. Złoże soli kamiennej Kazimierzow zalega nad złożem Cu 600-1000m – za głęboko żeby eksploatować. Warstwy ewaporatowe zapadają na N i NE pod kątem 3-6O monoklinalnie. W spągu występuje szereg uskoków o skali regionalnej, dominujący jest zespół o kierunku NW-SE. Zrzuty wynoszą X-XO m. W nadkładzie występują uskoki blokowe, uskoki mogą być wodonośne i gazonośne
Inowrocław Złoże powstało w wyniku wygięcia warstw; czapa wysadu i płaszcz wysadu (na skutek ciśnienia sól wydostaje się i zaczyna topnieć a na wierzchu zostaje gips i anhydryt); Wydobycie metodą na mokro powstały solanki, na skutek gospodarki rabunkowej powstały ogromne zapadliska. Eksploatacja do 1995r.
Góra wysad do dzis ekspl. na mokro, jest strategiczny gdyż składuje się tu benzyny, oleje; duża czystość soli kamiennej. Złoże Góra ma kształt elipsy 1kmx800m, w obrębie wysadu stwierdzono występowanie soli kamiennych starszych, w mniejszym stopniu soli młodszych oraz w kilku miejscach sole K-Mg (K3), często obserwuje się powtarzanie tych samych członów profilu stratygraficznego serii solnych
Mogilno wysad ma kształt stopy zwężającej się w kierunku SE, podzielony na 2 części, część SE należy do Inowrocławskiej kopalni, a część NW jest rozwiercona siecią gęstych otworów, znajduje się tu największy zbiornik magazynowania gazu, komory są w kształcie gruszki, ciśnienie gazu nie powinno przekraczać 6MPa, gaz zatłacza się do pewnego poziomu (na spodzie są solanki)
Wysad solny Kłodawa
Największy wysad w PL, dł. 26km, sz. 4 km, zlokalizowany na większej strukturze – Łęczyca do Izbicy Kujawskiej. Jedyna czynna kopalnia prod. sól na sucho – sól mielona, nie ma dodatkowej wilgoci; złoża przebiegają nieregularnie. W profilu wys. soln. Stwierdzono występowanie 3 gł. cyklotemów soln. Pz2-pz4; utwory pz1 zostały stwierdzone fragmentarycznie w postaci porwaków tekt.. Ponadto udokumentowany został pokład soli K-Mg(K3) należący do oddziału środk. soli młodszych, jest to pokład karnalitowa iłowcowego. Wysad solny jest w wyższej części czapą iłowo-gipsową, miąższość czapy 100-150m. Zwierciadło solne jest nierówne i urozmaicone, zalega na gł. 100-350m NE ściana wysadu zalega łagodnie pod kątem ok 50o, Se ściana wysadu zapada wstecznie pod kątem 80 o , wysad wznosi się z gł. 6-7km. Tektonika wewnętrzna jest skomplikowana ze względu na duże zaburzenia serii solnych – sfałdowania o wysokiej amplitudzie. W przekroju poprzecz. system fałdów o wys. do 1X m o przebiegu NE-SW
Mioceńska formacja solonośna Baden solonośny związany z fałdowaniem i przemieszczaniem się z S na N, potężne masy zaczęły naciskać na przedpole i powstały nowe uskoki. Morze mioceńskie zaczęło wchodzić od W i SE, zalało cały obszar i powstały ewaporaty badeńskie (w basenie wew. tworzyły się sole kamienne, w zew. ewaporaty niższego rzędu)
Złoża: Bochnia, Wieliczka, Barycz, Łężkowice
Złoże Wieliczka typowa budowa dwudzielna, górna część stanowi złoże bryłowe zb. z zubrów, iłowców marglistych w obrębie których występują bryły soli kamiennej o wielkościach od kilku m3 do ponad 100 tys. m3 Wyróżnia się 2 główne typy brył solnych: wielkokrystaliczne zwane zielonymi i grubokrystaliczne, laminowane i pasiaste zwane typowymi. Bryły były poddawane ekspl. w pierwszych latach działania kopalni. Dolną część złoża stanowi złoże pokładowe zb. z ciągłych warstw soli kamiennych i ich przerostów ilasto – anhydrytowych b. silnie zaburzonych tekt. Złoże wielickie ma dł. 10km i w kierunku N wyklinowuje się, a w kierunku W przechodzi w złoże Barycz, sz. Złoża wynosi 1-km, złoże zagrożone pod wzgl. Wodonośnym, N część złoża silnie zaburzona tektonicznie
Złoże Bochnia seria solna w formie 2 fałdów ( N i S), obie antykliny mają jądro z fliszu, nad tym w fałdzie bocheńskim w skrzydle N jest większa miąższość, za złoże bocheńskie przyjmuje się tylko N skrzydło antykliny bocheńskiej, złoże soli w Bochni rozciąga się równoleżnikowo na odcinku długości 3.5 km i szerokości od kilkudziesięciu do ok. 20 Wewnętrzna budowa złoża jest bardzo skomplikowana. Generalnie buduje je system stromo spiętrzonych fałdów i łusek. Struktury te w górnej części są prawie pionowe, w dolnej nachylają się pod kątem zbliżonym do 45o . Łączna miąższość serii solnej wynosi ok. 70 metrów. Stanowią ją 3 kompleksy soli kamiennej (sole S, sole środk. i sole N) przeławicone osadami mułowo-solnymi (zubrami), osadami klastycznymi (iłowce i mułowce) oraz siarczanowymi (anhydryty i gipsy).
Minerały karnalit KCl*MgCl2*6H2O kizeryt MgSO4*H2O
langbeinit K2SO4*2MgSO4 kainit KCl*MgSO4*3H2O
polihalit K2SO4*MgSO4*2CaSO4*2H2O
niter KNO3 nitratyt NaNO3 nitrokalcyt Ca[NO3]2*nH2O nitromagnezyt Mg[NO3]2*nH2O
tadek1512