Skorupa kontynentalna skorupa stara, wchodząca (obok skorupy oceanicznej) w skład skorupy ziemskiej, charakteryzująca się dużą miąższością – 35-40 km, pod młodymi górami nawet do 90 km – gęstością 2,8 g/cm3, składa się z warstw: bazaltowej, granitowej i warstwy skał osadowych.
Czy prawdą jest zdanie: „Skorupa oceaniczna składa się z takich sam skał jak skorupa kontynentalna tylko ma inną grubość”?
nie, ponieważ zewnętrzna warstwa skorupy oceanicznej, zwana SIMA składa się ze skał bogatych w krzem i magnez (warstwa bazaltowa), a skorupy kontynentalnej – SIAL składa się z krzemu i aluminium (warstwa granitowa), która leży na SIMA-ie; skorupa kontynentalna ma także inną gęstość – 2,8 g/cm3 od skorupy oceaniczne – 3,0 g/cm3
Astenosfera to: warstwa w górnej części płaszcza Ziemi o średniej grubości około 100 km, występująca na zmiennej głębokości 50-350 km, bezpośrednio poniżej skorupy ziemskiej; charakteryzuje się spadkiem prędkości fal sejsmicznych, związanym z występowaniem skał w stanie częściowego stopnienia; odznacza się plastycznością umożliwiającą przesuwanie się po niej płyt litosferycznych, co jest istotą tektoniki płyt.
Ruchy izostatyczne to: (diastrofizm) pionowe ruchy skorupy ziemskiej, dążące do przywrócenia równowagi; związane są z przeciążeniem i odciążeniem skorupy ziemskiej, zmianą gęstości i miąższości litosfery; np. topnienie lodowców, zmiany ilości wody w morzach, erozja, itp.
Ruchy orogeniczne: (diastrofizm) ruchy poziome skorupy ziemskiej, spowodowane ścieraniem się płyt litosfery; inaczej ruchy w wyniku których w miejscu dawnych zbiorników morskich, będących strefami znacznej akumulacji powstają łańcuchy górskie;
Przyczyny ruchów orogenicznych: prądy konwekcyjne, czyli przepływy uplastycznionej materii w płaszczu Ziemi, wymuszone przez różnice temperatur; gorąca materia wznosi się ku powierzchni, następnie przemieszcza się poziomo, po czym pogrąża się
Ryft jest to: typ rowu tektonicznego o rozciągłości setek lub nawet tysięcy km, ograniczony równoległymi do siebie uskokami, powstający przez rozciąganie skorupy ziemskiej; występują w obrębie kontynentów (ryfty śródkontynentalne), gdzie mogą wskazywać miejsce ich przyszłego rozpadu i wzdłuż grzbietów śródoceanicznych, gdzie są strefą wydobywania się magmy na powierzchnię i rozszerzanie dna oceanicznego; towarzyszą im wyraźne obniżenia terenu – doliny ryftowe
Proces subdukcji polega na:przesuwaniu się płyty litosferycznej oceanicznej pod inną płytę oceaniczną lub pod płytę kontynentalną i stopniowym pogrążaniu jej w płaszczu Ziemi, gdzie skały ulegają przetopieniu wskutek znacznego wzrostu temperatury
Sudety zostały wypiętrzone podczas orogenezy: hercyńskiej
Hipocentrum jest to: ognisko trzęsienia ziemi, miejsce (strefa) wewnątrz skorupy ziemskiej, w którym nastąpiło przemieszczeni mas skalnych i skąd rozchodzą się fale sejsmiczne
Obszary asejsmiczne – trzęsienia ziemi nie występują nigdy!
Do obszarów sejsmicznych należą: góry w niedawnym czasie pofałdowane (skałopacyficzne), wielkie rowy oceaniczne.
linia biegu warstwy - Jest to ślad (linia) przecięcia się stropowej lub spągowej powierzchni warstwy z płaszczyźną poziomą, lub też jest to prosta (linia) pozioma leżąca na powierzchni warstwy.
linia Upadu warstwy - jest to kierunek najwiekszego spadku warstwy, lub inaczej jest to linia leżaca na powierzchni warstwy wyznaczjąca jej maksymalny spadek
Płaszczowina (fałdy kompresyjne) - to fałdy powstałe w wyniku silnych nacisków bocznych. Kierunek fałdów jest zgodny ze zwrotem dominującego nacisku.
Kaledra stozek wulkaniczny, gdy jego gorna czesc w trakcie erupcji ulegnie zniszczeniu
Współczesne wulkany występują w rejonach; glownie sa to obszary rowow tektonicznych
11. Obszary asejsmiczne to: obszary, na których trzęsienia ziemi prawie nie występują, pokrywają się one z miejscami występowania starych tarcz prekambryjskich, występują np. w Niemczech, Wschodniej Europie, Kanadzie, Brazylii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
12. Do obszarów sejsmicznych należą: obszary o współcześnie kształtującej się rzeźbie powierzchni ziemi i intensywnie zachodzących procesach geologicznych (tektonicznych, orogenicznych, wulkanicznych), pokrywają się z granicami płyt litosfery, przykładami obszarów sejsmicznych są: pas pacyficzny — wokół wybrzeży Pacyfiku (Chile, Indonezja, wyspy japońskie, zachodnie wybrzeża Ameryki Północnej i Południowej) oraz pas równoleżnikowy — od Basenu Morza Śródziemnego na wschód przez Azję Mniejszą, Iran, Pamir, Himalaje, Birmę, aż na wyspy Malajskie
13. Linia biegu warstwy jest to: linia przecięcia powierzchni warstwy z płaszczyzną poziomą.
BIEG WARSTWY: kąt zawarty pomiędzy kierunkiem N, a linią biegu mierzony w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara .
14. Linia upadu warstwy jest to: linia prostopadła do linii biegu warstwy leżąca na powierzchni warstwy.
UPAD WARSTWY: kąt zawarty między płaszczyzną poziomą, a powierzchnią warstwy mierzony w płaszczyźnie prostopadłej do linii biegu.
15. Płaszczowina jest to: nasunięcie o charakterze regionalnym, powstałe w wyniku silnych nacisków bocznych, przemieszczone mniej więcej poziomo na odległość znacznie większą od miąższości płaszczowiny (od kilku do ponad 200 km). Kierunek fałdów jest zgodny ze zwrotem dominującego nacisku.
16. Naszkicuj zrąb i rów tektoniczny.
a) rów tektoniczny - rodzaj obniżenia geologicznego, obejmujący wąski i podłużny fragment skorupy ziemskiej, który zapadł się wzdłuż równoległych do siebie uskoków normalnych.
b) zrąb tektoniczny część skorupy, która została wypiętrzona i znajduje się ponad rowem
17. Kaldera jest to: wielkie, przeważnie koliste zagłębienie w szczytowej części wulkanu, w którym znajduje się nowy stożek z kraterem. Powstaje wskutek gwałtownej eksplozji, niszczącej górną część stożka wulkanicznego, albo wskutek osiadania spowodowanego zapadaniem się stropu komory pomagmowej wraz z środkową częścią stożka wulkanicznego.
18. Współczesne wulkany występują w rejonach: wzdłuż rowów oceanicznych w ryftach oceanicznych, w miejscach, gdzie z płaszcza Ziemi przez szczeliny wydobywa się magma, w strefach subdukcji, gdzie jedna płyta podsuwa się pod drugą (rejon zw. ognistym pierścieniem Pacyfiku), w miejscach aktywnych sejsmicznie położonych z dala od granic płyt (Hawaje, Azory, wyspy Galapagos oraz Wysp Towarzystwa).
19. Ogół procesów geologicznych polegających na podziemnym przemieszczaniu się magmy i jej zastyganiu w obrębie dolnej skorupy ziemskiej i górnego płaszcza nosi nazwę: plutonizm
20. Intruzja jest to: ciało skalne występujące w obrębie skał starszych pod powierzchnią ziemi lub w obrębie płaszcza górnego. Wyróżniamy intruzje zgodne – powstają jeśli magma wciska się pomiędzy pokłady skalne zgodnie z powierzchniami strukturalnymi (sille, lakolity, lopolity) oraz intruzje niezgodne – powstają w poprzek powierzchni strukturalnych (batolity, dajki, żyły, pnie, kominy)
Ogol procesow geologicznych polegających na podziemnym przemieszczaniu się magmy i jej zastyganiu w obrebie dolnej skorupy ziemskiej i górnego plaszcza nosi nazwe plutonizm
Intruzja proces wciskania się magmy w stare skaly- powstaja skaly zylowe
Tufy są to: skały zwięzłe, składające się z popiołu wulkanicznego z domieszkami frakcji grubszych-lapilli i bomb wulkanicznych. Wykazują złą selekcje i brak warstwowania, mają dużą porowatość i niewielki ciężar. W Polsce występują na obszarach, gdzie występują skały wulkaniczne np tzw. tuf filipowicki w okolicach Krzeszowic m.in. w Filipowiczach.
Intruzja magmowa, ograniczona równoległymi ścianami, usytuowanymi zgodnie z powierzchniami strukturalnymi w skałach to: sille(żyły pokładowe), lakolity, lopolity
Intruzja w formie żyły biegnącej w poprzek warstw skalnych: dajki(żyły pokładowe), batolity
Batolit to: intruzja niezgodna w formie żyły biegnąca w poprzek warstw skalnych ciągnąca się na duże odległości, zbudowana najczęściej z granitów lub granodiorytów
Skały metamorficzne powstały w wyniku: przekształceń skał osadowych lub magmowych pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia, wyższe niż na powierzchni Ziemi
Podaj na czym polega praca rzeki:
-transportowaniu-przenoszenie materialu-erodowaniu-żłobienie, poszerzanie, pogłębianie, praca erozyjna
-akumulowaniu, czyli osadznaie materialu
Eworsja to: pogłebianie dna spowodowane ruchem wirowym wody
Kawitacja-proces umożliwiający rozkruszenie i wyrywanie okruchów skalnych
Koryto anastomuzujące występuje wtedy gdy:
Kaptaż jest związany z procesem erozji wstecznej.
Stożek napływowy to forma tworząca się u wylotu dolin bocznych do dolin głównych oraz u wylotów dolin górskich na płaskie przedpola
Estuarium.: nazywamy poszerzone, lejkowate ujście rzeki, które podlega pływom morskim. Przypływy i odpływy działają erozyjnie i poszerzają ujście rzeki, jednocześnie uniemożliwiając utworzenie się delty z materiału osadowego przyniesionego biegiem rzeki.
.Dolina rzeczna o wąskim dnie i stromych zboczach, najczęsciej występująca na terenach o budowie płytowej oraz w odcinkach dolin zbudowanych z odpornych skał to Jar
Dolina wciosowa to: dolina utworzona na skutek działalności erozyjnej rzeki oraz procesów stokowych
Doliny subsekwentne to doliny w których rzeki płyną równolegle do struktur tektonicznych.
.”ciek którego baza erozyjna znajduje się niżej niż cieków po drugiej stronie grzbietu, doprowadza do przecięcia grzbietu i zrabowania części dobrzecza rzece leniwszej” to opis powstania Kaptażu
”rzeka wcinająca się w utwory pokrywowe napotyka na zagrzebane formy starsze, zbudowane ze skał bardziej odpornych i rozcina je doliną”-to opis przełomu XXXX
Przełom powstający wskutek przelania się wód rzecznych przez wzniesienie lub naturalną przeszkodę znajdującej się na jej drodze –przełom przelewowy
„Na drodze rzeki, w poprzek jej biegu piętrzy się wskutek ruchów górotwórczych wzniesienie, jeżeli prędkość wypiętrzania jest na tyle wolna, że rzeka nadąża z rozcinaniem rosnącej przeszkody powstaje przełom” to przełom antecedentny.
Naszkicuj schemat budowy rzecznych teras włożonych:
Faza erozji bocznej- zasypywanie- erozja denna- erozja boczna- zasypywanie- erozja denna.
Naszkicuj koryto rzeki o przebiegu meandrowym, ze starorzeczami:
Terasy rzeczne skaliste- zaznaczają się na zboczach dolin o jako spłaszczenia o różnych rozmiarach, często z pokrywa żwirów i piasków.
Naszkicuj etapy powstawania starorzecza:
Z meandrów, po wyprostowaniu koryta rzeki, zostały starorzecza
Paneplena- powierzchnia falista powstaje wskutek długotrwałego niszczenia lądu przez procesy erozyjne i denudacyjne, następuje spłaszczenie stoków i degradowanie wyniosłości.
Kawitacja- proces umożliwiający rozkruszenie i wyrwanie odruchów skalnych.
Pływy to: okresowy pionowy ruch wody morskiej, wywołany siłami przyciągania Księżyca i w mniejszym stopniu Słońca. Cząsteczki wody wzdłuż południka położonego w danym momencie najbliżej Księżyca ulegają spiętrzeniu (przypływ), co powoduje obniżenie się wody w innych miejscach (odpływ). Jest to jedna przyczyn działalności rzeźbotwórczych w obrębie dna.
Wietrzenie jest to: proces przystosowania skały do panujących warunków fizycznych i chemicznych, polega na rozdrabnianiu skały co prowadzi do zmniejszenia jej zwięzłości i spoistości
Czy proces wietrzenia zależy od występowania światła organicznego (zwłaszcza szaty roślinnej): tak
Wymień trzy rodzaje wietrzenia fizycznego (mechanicznego): insolacyjne (termiczne), dezintegracja granularna, mrozowe (kongelacja)
Który z niżej wymienionych procesów wietrzenia chemicznego ilustruje następująca reakcja: FeS H O 1/2O FeSO H SO utlenianie oksydacja
Odpadanie to proces, który występuje:
I - gdy odrywa się warstwa skały wapiennej pod wpływem wymycia skał ilastych
II - w obrębie ścian i stoków skalnych o nachyleniu powyżej 45°
Opisz rzeźbę stoku(zbocza), w obrębie którego zachodzą procesy osuwiskowe:
Tworzą się stożki nasypowe w obrębie podnóża niszy, obszar oderwania zakończony progiem, wzdłuż drogi transportu rynna
Zerwy darniowe(inaczej terasy bydlęce) powstają na skutek:
silnego nasiąknięcia wodą stoków pokrytych darnią gdzie wy zboczach gdzie wypasane jest bydlo
Spełzywanie jest ruchem grawitacyjnym występującym:
na stokach, gdy następuje odsuwanie się cząstek warstwy powierzchniowej w czasie rozszerzania (np. po nasączeniu wodą) w kierunku prostopadłym do stoku, a następnie pionowe opadanie przy kurczeniu (np. wysychanie)
Soliflukcja to:
powolne przemieszczanie materiału zwietrzelinowego pod wpływem siły ciężkości występujące w klimacie zimnym związane z obecnością stale bądź okresowo przemarzniętego podłoża
Który z wymienionych ruchów masowych jest charakterystyczny dla klimatu tropikalnego?
Pełzanie: cieczenie
Soliflukcja występuje w klimacie:
Zimnym
.Które z wymienionych form zostały utworzone wskutek ruchów masowych?
Żleby, rynny lawinowe i murowe, obrywy, osuwiska (nisze, jeziora osuwiskowe), zerwy darniowe (terasy bydlęce), rumowiska, niecki denudacyjne, rozłogi, ostańce denudacyjne
Od czego zależy intensywność procesu spłukiwania?
-natężenia i czasu trwania opadu deszcze
-charakteru roztopów
-nachylenia i długości stoku
-budowy geologicznej
-szaty roślinnej
-porowatości gleby
-sposobu użytkowania gleby
-przebiegu i gęstości dróg
W przypadku stoku o jednostajnym nachyleniu najsilniejsze spłukiwanie występuje w jego części:
Środkowej
Spłukiwanie na stoku jest najmniejsze, gdy występuje na nim:
Silna szata roślinna
Które z wymienionych form dolinnych należą do dolin okresowo odwadnianych(dolin suchych)?
Żłobki deszczowe, rozdoły, debrze, wądoły, wąwozy, parowy
Debrza(debrze, debra) to:
Niegłębokie wcięcie dolinne o dużym spadku i profilu V. Są wycięte w grubej pokrywie zwietrzelinowej przez okresowe wody deszczowe i roztopowe.
Wąwóz to:
Doliny suche, o dnie stosunkowo wąskim, dnie niewyrównanym i zboczach stromych, często urwistych. Mają długość do kilkunastu kilometrów i głębokość od kilku do stu metrów. Powstają one i rozwijają się wskutek erozyjnej działalności wód okresowych : ulewnych deszczów i gwałtownych roztopów, w obszarach zabudowanych z utworów luźnych i spoistych, jak less, gliny pylaste oraz o ubogiej pokrywie roślinnej(stepy, pola uprawne). Wąwozy powstają wskutek rozcinania postępującego od góry – są to wąwozy stokowe, albo wskutek postępującej erozji wstecznej – wąwozy wysoczyznowe.
Wąwozy to doliny:
Suche
Tak. Pasaty są to wiatry wiejące w strefie międzyzwrotnikowej z kierunku pólnocno- wschodniego na półkuli północnej.
Procesy eoliczne są związane z niszczącą działalnością wiatru. [inaczej procesy wietrzne; działalność wiatru mająca wpływ na rzeźbę terenu, związna z wykonywaną przez wiatr pracą, towrzysząca często wiatrom pustynnym, morskim; w wyniku tej działalności powstają nowe formy terenu, np. wydmy, grzyby skalne, pokrywy lessowe]
Deflacja to zwiewanie przez wiatry piasku badx pyłu. Występuje głównie na pustyniach, wybrzezach mórz i przedpolach lodowców. Powoduje stopniowe obniżanie się obszaru. Tworzy charakterystyczne formy takie jak misy deflacyjne, ostańce deflacyjne czy bruk deflacyjny (kojarzyć można z erozją wietrzną).
Korazja (erozja eoliczna) to proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża sklanego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr, powstają grzyby skalne, graniaki, bruzdy eoliczne, żleby.
Misa deflacyjna powstaje w wyniku niszczącej działalnosci wiatru, obszar ten stanowi formę wklęsłą i znajduje się na tyłach ruchomej wydmy.
Zagłębienia deflacyjne powstają w wyniku niszczacej działalności wiatru, sięgają bardzo głęboko.
Wydma paraboliczna ma kształt łuku o ramionach skierowanych pod wiatr.
Barchan to rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru. Barchan może występować pojedynczo.
Wydma gwiaździsta powstaje, gdy wiatr wieje z 3 różnych stron/kierunków (co daje różne ramiona); wydma ta nie wędruje.
Intensywność procesu krasowienia zależy od:-ilości wody- wielkości opadów,-czasu styku wody ze skała- częstości opadów,-temperatury,-zawartości CO2 w wodzie,-budowy skały- spękania,-składu skały- zawartości CaCO3,-rzeźby terenu- krążenia wód.Najszybciej procesy krasowienia zachodzą w klimacie wilgotnym i gorącym (najszybciej - tropiki).
Pole firnowe- obszar gromadzenia się mas śnieżnych, pochodzących z opadów bądź z wiatru i lawin, tu tworzy się lodowiec
Intensywność erozji zależy m.in. od spadku. Przy małym spadku siła erozji jest większa niż przy spadku dużym” jest to opis dotyczący ruchu lodowca.
Przedstaw różnice jakie występują pomiędzy ruchem rzeki a ruchem lodowca:
- lodowiec może płynąć pod górę, a rzeka nie
- lodowiec eroduje najsilniej gdy płynie powoli a rzeka gdy płynie szybko.
-lodowiec eroduje przeciwnie do rzeki: wywiera wiekszy wpływ na powierzchnie plaskie
-transportuje zarówno drobny material jak i duze odlamy skalne
-eroduje silniej od rzeki na wskutek cisnienia
Ablacja jest to: topnienie lodowca wskutek insolacji i ciepłych mas powietrza gdy czolo lodowca znajduje się powyżej granicy wiecznego sniegu
MUTONY- (baraniec) - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku egzaracji podłoża skalnego przez poruszający się po nim lodowiec. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca
Cechy charakterystyczne dolin przeobrażonych przez działalność lodowców górskich to:
-jeziora rynnowe
Formy wodnolodowcowe zbudowane są najczęściej:- wody roztopowe płynące pod lodowcami- wypływ wód systemu wgłębnegona skutek zatamowania spływu wód ku północy przez lądolód- Zbudowane z warstwowanych piasków i żwirów.Doli...
aneciakurczaczek