TEORIE EMOCJI.doc

TEORIE EMOCJI

1. klasyczne teorie emocji- przegląd.

a) Teoria Jamesa-Langego

Obwodowa teoria emocji (za źródło emocji uznaje zmiany napięcia mięsni i zmiany w narządach wewnętrznych). Spostrzeżenie jakiegoś bodźca wywołuje zmiany fizjologiczne (zmiana napięcia mięsni odpowiedzialnych za mimikę i pantomimikę, oraz tych znajdujących się w narządach wewnętrznych). Spostrzeżenie tych zmian przekształcane jest w uczucie, które jest emocją. Pod wpływem Langego, James zwrócił również uwagę na zmiany w autonomicznym układzie nerwowym. Na przełomie lat 80 i 90 potwierdzono hipotezę, iż poszczególne emocje charakteryzują się odmiennymi wzorcami pobudzenia fizjologicznego. Dla Jamesa ważniejsze od emocji były uczucia, ponieważ dają poczucie naoczności i bezpośredniości poznania.

b) Teoria Cannona- Barda

Centralna teoria emocji. Punktem wyjścia był eksperyment, w którym wycięto korę mózgową kotom (zaobserwowano nieskoordynowane ataki; zachowanie sterowane przez afekty). Podstawą emocji są zmiany w mózgu. Według Cannona emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgórza (talamiczna teoria uczuć- siedliskiem emocji są ośrodki podkorowe). Cannon i Bard twierdzili, iż pobudzenie emocjonalne ma charakter rozlany, niespecyficzny, wiec nie może być źródłem generowania różnorodnych stanów emocjonalnych.

c) Aktywacyjne teorie emocji

Opierają się na założeniu, że emocje są stanem podwyższonego pobudzenia oznakowanego afektywnie (dodatnio lub ujemnie). w roku 1954 badania Oldsa i Milnera wykazały, że w mózgu szczurów istnieją ośrodki odpowiedzialne za emocje negatywne i pozytywne. Według ATE za intensywność teorii emocji odpowiedzialny jest poziom pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego (poziom aktywacji). E. Duffy chciała odejść od pojęcia emocji (aktywacja jest pojęciem, które można łatwo mierzyć). Hebb pokazuje związki zachodzące pomiędzy poziomem aktywacji i znakiem emocji (bardzo wysoka i bardzo niska aktywacja- emocje o znaku ujemnym, umiarkowana aktywacja- o znaku dodatnim). Arnold twierdzi, że proces emocjonalny składa się z 5 kolejnych faz (neutralna recepcja, ocena, pojawienie się tendencji do działania, wystąpienie emocji, pojawienie się działania sterowanego przez emocje).

d) dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera i Singera

Badania nad tym czy do powstawania emocji wystarczy samo pobudzenie fizjologiczne. Wstrzykiwanie  adrenaliny (odczuwanie niespecyficznego pobudzenia, u niektórych- uczucie niepokoju).  Na podstawie wyników stwierdzono, iż do powstania stanu emocjonalnego podmiot musi:

* znaleźć się w stanie pobudzenia,

* dokonać procesu poznawczej analizy zaistniałych zmian fizjologicznych oraz sytuacji , w jakich doszło do wystąpienia tych zmian

* oznaczyć werbalnie stan, w jakim się znalazł.

W badaniu Younga, Hirschmana i Clarka osobom bojącym się dentysty pokazywano film o borowaniu zęba i zakładano na uszy słuchawki w których rzekomo było słychać bicie ich serca. U tych, którzy słyszeli szybsze bicie serca, tętno  po jakimś czasie naprawdę wzrastało, Ci którzy słyszeli wolniejsze- zwalniało się. Warunkiem powstania emocji było pobudzenie fizjologiczne, którego pojawienie się można było wyjaśnić odwołaniem się do czynników sytuacyjnych. W przeprowadzonych badaniach emocje były wynikiem interakcji pewnych procesów występujących wewnątrz organizmu z informacjami ze środowiska i z doświadczenia.

2. POZNAWCZE TEORIE EMOCJI

według Izarda można wyróżnić 4 typy przetwarzania informacji: komórkowy, organizmiczny, biopsychiczny i poznawczy.

a. koncepcja emocji Lazarusa

Emocje są procesami, będącymi wynikiem relacji między organizmem a środowiskiem. Pojawiają się one w momencie potencjalnych korzyści lub szkód dla jednostki. Założenia wg Lazarusa na temat relacji jednostka-otoczenie:

* emocje stanowią podstawowy ewolucyjno-adaptacyjny system podmiotu i
uzależnione są od działań, które warunkują podmiot na istotne właściwości otoczenia,

* podstawowy temat relacyjny (dotyczący stopnia dopasowania podmiotów do warunków danej sytuacji) dokonowuje ocenę ważności zdarzenia.

* związek między emocją a znaczeniem relacyjnym jest wrodzony i specyficzny dla danego gatunku,

* procesy zaradcze mogą zmienić treść, znak i natężenie przezywania emocji,

* zróżnicowanie procesów emocjonalnych zależy od zróżnicowania procesu oceny relacji między jednostka a otoczeniem.

Ocena zdarzenia lub obiektu jest wypadkową rzeczywistych właściwości środowiska oraz cech osoby dokonującej oceny. Jak dotąd nie udało się znaleźć zadowalających sposobów określania właściwości środowiska. Opracowano miary oparte na zgodności ocen osób znajdujących się w samym środowisku (R. Repetti- miara odnosi się do sytuacji wykonywania obowiązków zawodowych). Ocena aktualnej sytuacji zależeć może od tego, jakie emocje przeżywaliśmy wcześniej. Eksperyment lazarusa i Alfert- pokazywanie filmu o inicjacji przeprowadzanej w drastyczny sposób i mierzono napięcie emocjonalne jako reakcję na komentarz doi filmu (roz.25) Wyniki wykazały, iż  reakcja emocjonalna jest funkcją obiektywnych właściwości sytuacji i właściwości jednostek spostrzegających ta sytuację. proces oceny pierwotnej określa czy emocja w ogóle się pojawi. Proces ten obejmuje ocenę:

·         adekwatności celu,

·         spójności celu,

·         rodzaju zaangażowania ego.

Ocena wtórna opiera się na 4 kryteriach:

·         odpowiedniości,

·         możliwości określające wybór strategii rozwiązywania problemu,

·         możliwości określania wybór technik kontroli napięcia emocjonalnego,

·         przewidywanie skutków działań podjętych w danej sytuacji

b. Funkcjonalne ujęcie emocji według Frijdy

Wyróżnił on 2 podstawowe aspekty emocji:

·         ocenę zdarzeń jako istotnych lub nieistotnych, przyjemnych lub nieprzyjemnych

·         wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań, przeżyć.

Emocja można traktować jako sygnał, iż zdążenie jest ważne dla interesów jednostki. Emocje pozytywne sygnalizują, że jednostka jest na właściwej drodze do celu a negatywne informuje o konieczności podjęcia działań przywracających dobrostan. Podstawą zaprezentowanej klasyfikacji stanów afektywnych jest:

·         charakter relacji między podmiotem a obiektem (intencjonalność vs nieintencjonalność)

·         temporalna natura danego stanu, procesu czy cechy.

Można wyodrębnić: afekt, emocje (krótki czas trwania), nastroje (długi czas), sentyment, epizody emocjonalne (trwające dłuższy czas, skierowane na konkretny obiekt) i typ fizjologicznej reakcji organizmu.

Frijda jako pierwszy sformułował prawa emocji:

·         prawo znaczenia sytuacyjnego (zdarzenia, które spełniają nasze dążenia są źródłem pozytywnych emocji; zdarzenia przynoszące szkodę- prowadzą do negatywnych emocji),

·         prawo zaangażowania ( zaangażowanie nadaje konkretnemu zdarzeniu jego emocjonalne znaczenie),

·         prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości (emocje pojawiają się w odniesieniu do zdarzeń uważanych jako rzeczywiste),

·         prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego (emocje  powstają w skutek aktualnych bądź oczekiwanych zmian w korzystnych bądź niekorzystnych warunkach),

·         prawo hedonistycznej asymetrii (przyjemność zależy od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokajania),

·         prawo zachowania emocjonalnego momentu (emocje powstają wtedy, gdy ktoś doznaje bodźców przypominających bodźce pierwotne),

·         prawo zamknięcia się w sobie ,

·         prawo zważania na konsekwencje (wyważanie lub hamowanie reakcji emocjonalnych),

·         prawo minimalnego obciążenia ( wybieramy taką interpretację danego zdarzenia, która zmniejsza napięcie emocjonalne)

·         prawo maksymalnego zysku (ujmowanie sytuacji w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk).

c. koncepcja psychicznej reprezentacji emocji

·         emocje występują wewnątrz człowieka i są zjawiskami (częściowo) subiektywnymi,

·         emocje są zawsze skierowane na kogoś lub coś,

·         emocje zmieniają się w czasie,

·         emocje wpływają na zachowanie, które zwrotnie może zmieniać ich siłę oraz jakość,

·         powstawanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania, może spowodować zmianę reprezentacji danej emocji na niższych poziomach.

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

Model ten ma charakter cykliczny. Informacje tworzące reprezentacje emocji w kodzie obrazowym mogą zostać przetworzone na kod werbalny, z werbalnego na abstrakcyjny, potem znowu na obrazowy. Reprezentacja kodu obrazowego  powstaje bezpośrednio po urodzeniu. Izard i Malatesta twierdzą, że u dzieci występuje bezpośredni związek między ekspresją a przezywaniem emocji. W kodzie obrazkowym są aktywizowane, rejestrowane lub generowane informacje na temat wyrazów mimicznych, pantomimiki, pobudzenia fizjologicznego i na temat obiektów wywołujących emocje. W wyniku kodowania obrazowego powstają reprezentacje wypełnione indywidualna treścią emocjonalną. Kod werbalny związany jest z pojawieniem się etykiety werbalnej da reprezentacji powstałej w kodzie obrazowym. Kodowanie abstrakcyjne jest najbogatsze i najogólniejsze. Emocja staje się pojęciem, może polegać na pisaniu wierszy.

REKODOWANIE I JEGO ROLA W POZNAWANIU EMOCJI

Proces ten ma charakter dwukierunkowy. Dzięki rekodowaniu informacje dotyczące stanów emocjonalnych staja się bardziej odporne na zakłócenia i zapominanie. Możliwe jest także zreinterpretowanie doświadczeń emocjonalnych.

PRZEJSCIA MIEDZY KODEM OBRAZKOWYM I WERBALNYM 

werbalizacja (opanowanie języka przez dziecko) i wizualizacja (pojawia się po opanowaniu języka).

PRZEJSCIA MIĘDZY KODEM ABSTRAKCYJNYM I WERBALNYM.

Semantyzacja (lokowanie nazwy emocji w potocznej teorii emocji) i desemantyzacja (umożliwia zmianę/weryfikację znaczenia danej sekwencji zdarzeń emocjonalnych).

PRZEJŚCIA MIĘDZY KODEM OBRAZOWYM A ABSTRAKCYJNYM.

Symbolizacja (przejście z obrazowego do abstrakcyjnego)i desymbolizacja (z abstrakcyjnego do obrazowego).

ROZWÓJ REPREZENTACJI EMOCJI

Rozwój reprezentacji emocji nie ma charakteru liniowego. Istota rozwoju reprezentacji polega na przechodzeniu szeregu zmian o charakterze jakościowym.

Koncepcja motywacji epistemicznej W funkcjonowaniu poznawczym można wyróżnić : fazę rozmrażania epistemicznego ( ludzie poprzez rozluźnianie struktur poznawczych, przygotowują się do odebrania nowych informacji) i fazę zamrażania epistemicznego (uporządkowanie odebranych danych by utrwalić istniejące struktury)