Zarys rozwoju turystyki w Polsce.doc

Zarys rozwoju turystyki w Polsce.

              Historia turystyki jest nierozłącznym elementem historii ludzkości. Ludzie przemieszczali się zawsze w poszukiwaniu pożywienia i miejsca zamieszkania jednak za początek turystyki uznaje się moment, gdy człowiek zaczął podróżować w celach poznawczych. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, rozwój turystyki został zapoczątkowany w pierwszej połowie XIX wieku. Jednakże proces ten w Polsce przebiegał inaczej niż w innych krajach europejskich. O ile w innych krajach, majacych normalny rozwój życia narodowego, jednym z potężnych bodźców współdziałających w tworzeniu stowarzyszeń był bodziec materialny,o tyle w Polsce komercjalna strona zagadnienia była mniej istotna.

Na zachodzie Europy turystykę organizowali przede wszystkim ludzie wyczuwający potrzeby rynku i płynace stąd zyski, w Polsce zaś  - przede wszystkim społecznicy ożywieni poczuciem misji kutluralno – narodowej. Etapy rozwojowe turystyki w Polsce zamykają się w następujących okresach:

Ø      Okres pierwszy obejmuje lata do 1873 r.: jest to okres prekursorski, poprzedzający właściwy rozwój form organizacyjnych

Ø      Okres drugi – od 1873 do 1918r. – jest okresem, w którym kształtowały się ideowe i organizacyjne podstawy polskiej turystyki i krajoznawstwa

Ø      Okres trzeci – od 1918 do 1939 r. – obejmuje lata działalności turystycznej w Polsce międzywojennej

Ø      Okres czwarty – od 1945r. – odnosi się do powstania i rozwoju turystyki w Polsce Ludowej[1].

O turystyce do 1873 roku w dzisiejszym tego słowa znaczeniu

można mówić przede wszystkim na tle działalności Stanisława Staszica i Juliana Ursyna Niemcewicza. Obaj uczeni, politycy, krajoznawcy, pisarze  wprowadzili do  turystyki polskiej akcenty poznawcze.

Staszic – naukowiec, wybitny działacz, organizator, przyrodnik – był pierwszym badaczem, który w celach naukowych przewędrowała prawie całą Polskę. Stał się on wzorem dla innych działaczy krajoznawczych i turystycznych.

Działania Niemcewicza i Staszica kontunuowane są przez Wincentego Pola – geografa i poetę. On jako profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego kształcił zastępy młodych badaczy stwarzajac teorię fizycznej odrębności ziemi Polskich od otaczających je państw.

              Rozwój myśli geograficznej i historycznej, propagujacej idee krajoznawcze, trafi ana grunty społeczno – ekonomiczne. Typowe dla XIX wiecznej Eurpy przemiany społeczne również w Polsce rozszerzają krąg osób zainteresowanych uprawianiem turystyki na warstwy kupców, urzędników oraz przedstawicieli wolnych zawodów. Niestety warunki materiialne nie pozwalały na dalekie podróże. Rodzi się więc potrzba aby miejscowości wypoczynkowe, do których dojazd nie bylby zbyt kosztowny, były w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca zamieszkania.

              Z czasem uzdrowiska stają sięmiejscami skupiającymi czołowych intelektualistów kraju : pisarzy, naukowców, działaczy społecznych. Oprócz uzdrowisk powstają ośrodki kąpielowiskowe, klimatyczne i letniskowe. W 1816 roku powstaje w Darłowie najstarsze kapielisko nad Bałtykiem. W 1823 r. Dr Hafner odkrywa Sopot i zakłada nadmorskie kąpielisko.

              Drugi okres to okres zaborów. W tym czasie społeczeństwo polskie odczuwało m.in. potrzebę organizowania się dla realizacji swych zamierzeń i celów zwiazanych z turystyką i krajoznawstwem[2]. Formowanie organizacji społecznych utrudniała sytuacja polityczna. Dopiero po stworzeniu pewnych form polskiej autonomii kulturalnej w Galicji powstają możliwości założenia organizacji turystycznej. W 1873 roku powstaje Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie. Jego celem były badania geologiczne polskich gór i ich popularyzacja, a także ochrona przyrody i wspieranie przemysłu góralskiego. W 1874 roku zbudowano pierwsze schronisko górskie nad Morskim Okiem; w 1876 roku  - schroniska w Roztoce i Pięciu Stawach, a w 1894 roku na Hali Gąsienicowej.

W 1906 roku powstaje PTK (Polskie Towarzystwo Krajoznawcze) jako druga organizacja na ziemiach polskich.

Na rewolucyjny zwrot w rozwoju turystyki dmiały wpływ wynalazek kolei i statku parowego. Podróże stały się tansze, szybsze, wygodniejsze i dostępne dla szerszych kręgów ludności.W literaturze przedmiotu przyjmuje się więc, że faza początkowa turystyki nowożytnej rozpoczyna się w XIX wieku i fazę tę cechuje:

-          rozbudowa infrastruktury informacyjnej, w szczególności sieci pocztowej

-          rozbudowa infrastruktury transportowej i zastosowanie nowych środków transportu, takich jak kolej i statek parowy, zwiększenie predkości poruszania się i zmniejszenie kosztów podróżowania,

-          większy dobrobyt dzięki industralizacji i pierwsze zdobycze socjalne w zakresie czasu wolnego, w szczególności możliwość ubiegania się o urlop, w prawdzie jeszcze bezpłatny i jeszcze nie jako prawo powszechne[3]

W środowisku robotniczym przed I wojną światową i w okresie międzywojennym zapoczątkowana została działalność turystyczna. Prowadziły ją organizacje młodzieżowe, sportowe i oświatowe.

Okres trzeci – wwarunkach odrodzonej państwowości polskiej po I wojnie światowej zaistniały możliwości rozwoju turystyki i krajoznawstwa. Zmieniły się warunki, zmieniła się znacznie rola i zakres działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (przed 1918 Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Działacze tam zgrupowani właczyli się w nowy okres rozwoju turystyki.

PTT nadal koncentrowało swoje wysiłki na zagospodarowaniu gór. Powstały nowe schroniska, zagospodarowano nowe szlaki. W 1935 roku z inicjatywy Ministerstwa Komunikacji powołana została Liga Popierania Turystyki jako stowarzyszenie, którego celem było organizowanie i krzewienie turytyki masowej.

W 1938  roku zostało powołane Centralne Biuro Wczasów przez Zrzeszenie Organizacji Oświatowo- Kulturalnych. Organizacja ta grupowała postępową, demokratyczną i lewicową inteligencję polską. CBW mimo, iż istniało tylko rok skierowało na tanie wczasy głównie na tereny Żywiecczyzny ponad 30 tys osób. Ta pierwsza próba organizowania turystyki socjalnej pozostawiła jako trwały ślad popularny dziś termin „wczasy”.[4]

Okres czwarty - po drugiej wojnie światowej nastąpiło zahamowanie rozwoju ruchu turystycznego, promowane były tylko niektóre jego formy - głównie turystyka masowa. Ówczesne władze ograniczały ruch międzynarodowy, czy chociażby wyjazdy nad morze. Preferowana była turystyka zdrowotna i walory kulturalne turystyki. Cały dorobek polskiej turystyki turystyki minonych lat był poważnie zniszczony. Zginęło wielu ludzi, którzy ją budowali, zpłonęło dziesiątki schronisk, zniszczone były szlaki turystyczne, uległy dalekiej dewastacji hotele, domy, pensjonaty.

Całokowite przekształcenie stosunków ekonomicznych i społecznych nie pozostawało bez wpływu na dalszy rozwój turystyki. Turystyka i wypoczynek przestały być domeną interesów poszczególnych ludzi. Zainteresownie państwa i organizacji znalazło swój wyraz w ustawie sejmowej o organizacji Funduszu Wczasów Pracowniczych (FWP)[5]. W ślad za tym rozpoczęła się działalność na szeroką skalę. Poszczególne zakłady pracy i związki zawodowe rozpoczęły przejmowanie obiektów przede wszystkim na ziemiach zachodnich oraz w tradycyjnych miejscowościach wypoczynkowych. Turystyka ta charakteryzowała się niskim wskaźnikiem intensywności wyjazdów turystycznych, ograniczeniem tych wyjazdów do obszaru własnego kraju, w najlepszym wypadku do obszrów krajów tego samego bloku politycznego , ograniczeniami w wyborze miejsca wypoczynku, niskim poziomem obsługi turystycznej, jednostajnością programu pobytu, niskim standardem bazy wypoczynkowej i turystycznej, brakiem rozwiązań systemowych, które zapewniałyby rozwój, modernizację i odtworzenie majątku trwałego turystyki. Brak odpowiednich mechanizmów finansowania w tym zakresie prowadził do dewastacji i stałego ubożenia bazy materialnej[6].

Izolacja ścisła Polski, a właściwie całego bloku krajów demokracji ludowej, od krajów kapitalistycznych spowodowała całkowity prawie zanik wyjazdów zagranicznych do krajów Europy Zachodniej. Z drugiej strony traktowanie turystów zachodnich jako potencjalnych szpiegów sprowadziło prawie do zera przyjazdy do naszego kraju. Niewiele lepiej przedstawiała się sprawa wyjazdów do krajów obozu socjalistycznego[7].Bardzo trudno było uzyskać paszport szczególnie osobom bezpartyjnym, nie zrzeszonym w żadnej organizacji, trudno było również o wizy, które obowiazywały Polaków do wszystkich krajów socjalistycznych. Sporadyczne były również przyjazdy z tych krajów do Polski. Względy politycznemiały więc znaczenie decydujące i nie liczyły się absolutnie z prawami ekonomii, odcinając skarb państwa od poważnych wpływów, jakie mogła przynieść zagraniczna turystyka przyjazdowa.

Lata 1945 – 1970 były okresem wzrostu zagospodarowania turystycznego, aczkolwiek jeszcze niedostatecznego, dla stale rozwijającego się dynamicznie ruchu turystycznego. Dzieki pomocy państwa odbudowano ze zniszczeń i wybudowano wiele obiektów. Od nowa zagospodarowano Tatry, pobudowano schroniska w Beskidach. Zagospodarowano wiele nowych szlaków wodnych na Mazurach, zakłady pracy i organizacje związkowe zbudowały setki domów wypoczynkowych i osrodków. Równolegle z zagospodarowaniem turystycznym, dzieki odbudowie m. in. Całych zaspołów zabytkowych i pojedynczych zabytków oraz budowie nowoczesnych zespołów miejskich, stworzono odpowiednie warunki dla rozwoju turystyki. Stwierdzenie, że turystyka jest fenomenem naszych czasów wynika z tego, że stała się ona bardzo szybko:

Ø      aktywnym czynnikiem rozwoju społecznego  i ekonomicznego,

Ø      stałym elementem struktury potrzeb współczesnego człowieka i jego rodziny,

Ø      dynamiczną dziedziną gospodarkize stała tendencją wzrostową, zarówno po stronie podaży jak i popytu,

Ø      źródłem koniuktury dla innych dziedzin gospodarowania oraz aktywizacji miejscowości i całych regionów,

Ø      trwałym elementem polityki państwa i współpracy międzynarodowej[8].

Kierunki i trendy rozwoju turystyki w Polsce i Europie.

              Pojęcie i zakres turystyki w dzisiejszym znaczeniu przechodziło szereg ewolucji, które wynikały ze zmian, jakie wystepowały w praktyce turystycznej,  co widać w pierwszym dziale dotyczącym historii turystyki w Polsce. Najwieksze jej zmiany przypadają na wiek XX, w zwiazku ze wzrostem czasu wolnego, zamożności i świadomości społeczeństw, rozwojem środków transportu oraz ułatwieniami w międzynarodowym ruchu osobowym, które są częścią składową szeroko rozumianego rozwoju cywilizacyjnego. Obecnie do turystyki zalicza się różnorodne motywacje spędzania czasu wolnego, takie jak poznawcze, kulturalne, rekreacyjne, religijne i biznesowe, z wyjątkiem podróży w celach zarobkowych. Światowa rewolucja techniczna i technologiczna, która bardzo szybko dokonuje się w naszych czasach, ma bezpośredni wpływ na rozwój turystyki i dziedzin ją wspierających. Z kolei turystyka i podróże są motorem wielu przemian dokonujących się w gospodarce światowej, co jest szczególnie widoczne w rozwoju środków transportu i telekomunikacji,oraz zastosowaniu wysoko zaawansowanych technik komputerowych, gromadzenia, przesyłania informacji.

              W Polsce turystyka traktowana była jako bardziej element społeczny niż ekonomiczny. W oparciu o taki kierunek polityki zostały sformułowane programy szczegółowe, w tym rozwoju bazy materialnej, których skutki  odczuwamy do dzisiaj. Na strukturę gospodarki turystycznej miały również wpływ mechanizmy pozaekonomiczne, takie jak przynależnośc do konkretnych branż przemysłowych, zaradność kadry zarządzajacej czy kondycja finansowa właściciela czy zakładu pracy. Z drugiej strony popyt był wspierany przez fundusze spożycia zbiorowego budżetowe i pozabudżetowe. Socjalny wariant rozwoju gospodarki turystyki – mający niewątpliwie negatywne reprekusje w sferze oceny ekonomicznej – miał pozytywne znaczenie w rozwoju społecznym, ponieważ spowodował:

-          wykształcenie nawyków uprawiania turystyki

-          zwiększenie dostępności wypoczynku znacznej części społeczeństwa

-          wzrost ilościowy podaży turystycznej[9]

Zmiany, jakie zachodzą obecnie w Polsce, spowodowały

daleko idące zmiany w wielkości , strukturze popytu turystycznego. Wzrost przyjazdów z zagranicy oraz zmiany w preferencjach krajowego poytu wymuszają zmiany w podaży usług turystycznych. W Gaworecki zauważa, że skutki rozwoju turystyki mogą być oczekiwane, postulowane i rzeczywiste[10]. Standard bazy noclegowej oraz infrastruktury nie zawsze odpowiada wymaganiom turystów i podróżnych. Niemniej jednak należy stwierdzić, że w polskim stracie do gospodarki rynkowej turystyka weszła z poważnie liczącymi się aktywami, do których można zaliczyć:

a.       różnorodne walory i atrakcje turystyczne oraz kulturowe o unikatowym,niekiedy międzynarodowym znaczeniu, o wysokim stopniu zorganizowania

b.      trwałe zmiany w potrzebach turystyczno – wypoczynkowych oraz w dą zeniu do ich zaspokajania. Jednocześnie wykształciła się świadomość, społeczna rola oraz znaczenie turystyki i rekreacji dla kultury, ochrony środowiska

c.       wykształcone kadry, które biorą udział w procesie organizacji i obsłudze ruchu turystycznego

d.      podaż turystyczną o różnorodnym standardzie – w szczególności bazy noclegowej i gastronomicznej

e.       dobra (na ogół) dostępność transportową do miejscowości regionów turystycznych

f.        rozwój i preferowanie aktywnych form turystyki, turystyki dzieci i młodzieży, osób niepełnosprawnych oraz usług sanatoryjnych i uzdrowiskowych.[11]

Ta część branży turystycznej, która działa dotychczas na warunkach komercyjnych decyduje dzisiaj o przyszłych kierunkach rozwoju, będąc jednocześnie aktywnym czynnikiem dostosowania polskiej gospodarki turystycznej do potrzeb turystów i podróznych, w oparciu o standardy powszechnie występujące w państwach Unii Europejskiej.

              Turystyka należy do tych dziedzin aktywności człowieka, która jest bardzo mocno powiązana z wszelkimi trendami wystepujacymi w Europie i na swiecie. Zmiany dotyczące upodobań, motywacji, udogodnień są transferowane za granicą  i stają się obowiązujące w całej branży turystycznej. Dlatego też wszystkie uwarunkowania międzynarodowe stają się dla nas koniecznym wzorem do naśladowania.

Polityka państwa jako uwarunkowanie turystyki ma zasadnicze znaczenie w jej rozwoju; stanowi punkt wyjścia w określeniu strategii rozwoju turystyki na szczeblu krajowym i regionalnym.

              Odrębną grupę czynników kształtujących rozwój turystyki stanowią regulacje prawne oraz wymogi środowiskowe.[12] W praktyce te dwa czynniki uzupełniaja się. Władze wykorzystują walory naturalne i atrakcje turystyczne do ogólnego rozwoju, określanego jako zrównoważony rozwój[13] . Tak zwana ekopolityka społeczno – gospodarcza ma coraz więcej zwolenników.

              Na rynku turystycznym występują ciągłe zmiany, tak po stronie popytu, jak i po stronie podaży. Od kilku lat w turystyce europejskiej sprzedaży obserwuje się nastepujace tendencje:

-          spada zainteresowanie trzema „s” (sun, sea, sand – słońce, morze, piasek) a wzrasta zainteresowanie aktywnymi formami spędzania czasu wolnego. Następuje stopniowe odchodzenie od turystyki masowej na rzecz turystyki indywidualnej, charakteryzuje się róznorodnymi, specyficznymi potrzebami, wynikającymi z dążenia do podtrzymywania kondycji fizycznej i psychicznej, uprawiania hobby, przeżywania przygód i mocnych wrażeń. Jednocześnie zauważa się wzrost znaczenia własnego bezpieczeństwa i dobrego samopoczucia w podróży. Współczesne tendencje w rozwoju turystyki wprowadzają zwiększone zapotrzebowanie na różnorodne formy turystyki kwalifikowanej i specjalistycznej. Właśnie chęć przezycia przygody o różnych motywacjach powoduje zmiany w strukturze oferowanego produktu turystycznego. Sport, rekreacja, atrakcje kutluralne, archeologiczne, historyczne miasta, stare zamki i pałace stanowią motywację w uprawianiu turystyki. Turystyka, jako motyw powrotu do korzeni stanowi bardzo ważny segment rynku turystycznego.

-          Wzrasta zainteresowanie „zieloną” turystyka (zdrowa żywnośc, recykling odpadków, zdrowe wyposażenie itp.). Rośnie znaczenie ekologii w turystyce co ma odzwierciedlenie w zainteresowaniu turystyką na obszarach wiejskich i leśnych. Turystyka wiejska, agroturystyka, są coraz bardziej popularne, zarówno wśród touroperatorów jak i turystów. Ekoturystyka już teraz stanowi poważny sektor uprawiania turystyki w Europie  i na świecie. Fauna i flora stanowią atrakcyjny motyw do uprawiania turystyki i podróży, zapewniajac możliwość przeżycia niezapomnianej przygody. Zauważa się sentymentalny powrót do turystyki konnej i traperskiej organizowanej w naturalnych warunkach przyrodniczych.

-          Wzrasta zapotrzebowanie na zagraniczną turystykę weekendową, szczególnie w atrakcyjnych miastach oraz w dalszym ciągu utrzymywać się będzie zapotrzebowanie na drogie domy.

-          Rośnie popularnośc bazy pobytowej o rozbudowanych funkcjach  o bardzo atrakcyjnych i różnorodnych programach. Atrakcje naturalne wzmiacniane przez atrakcjej specjalne w tym celu budowane, stanowią dzisiaj niezwykle dochodowy rodzaj przemysłu turystyczno – rozrywkowego.

-          Obserwuje się w dalszym ciagu wzrost wyjazdów służbowych i turystyki motywacyjnej. Rozszerza się zasięg i zakres podróży w różnych celach o bardzo róznych motywach zbiorowych i indywidualnych. Rozwój środków transportowych i telekomunikacyjnych stanowi w tym względzie czynnik sprzyjający podróżom i turystyce. Innowacje i nowinki techniczne i technologiczne będą miały wpływ na motywację wyjazdów turystycznych przy założeniu, że przestrzeń i czas nie będą stanowić bariery rozwoju.[14]

Analizę trendów rozwojowych turystyki przeprowadził m. in. Naisbitt. Wyróżnił on 10 podstawowych trendów[15] uwidaczniających się we współczesnej gospodarce oraz życiu społecznym. Zaobserwowane i opisane przez Naisbitta przemiany to:

-          przesuwaniu się społeczeństwa uprzemysłowionego ku społeczeństwu opartemu na tworzeniu i dystrybucji informacji;

-          nieprzydatność technologii nie biorącej pod uwagę czynnika ludzkiego;

-          globalna ekspansja gospodarki – gospodarka krajowa staje się częścią gospodarki światowej;

-          przestawianie się z działań opartych na krótkofalowych rozwiązaniach na podejmowaniu problemu w szerszych ramach czasowych i przywiązywanie coraz wiekszego znaczenia do spraw perspektywicznych;

-          szybka decentralizacja organizacji i hierarchii, rosnąca zdolnosc do działania innowacyjnego i osiągania efektów poprzez inicjatywy oddolne;

-          poleganie na własnej zaradności we wszystkich dziedzinach życia, zamiast korzystania z pomocy instutucjonalizowanej;

-          narastajaca potrzeba ludzi do brania udziału w podejmowaniu decyzji; rozpadanie się sytuktur hierarchicznych i powstawanie sieci przetwarzania informacji, co staje się szczególnie ważne w odniesieniu do społeczności biznesu;

-          większe mozliwości samodzielności wyborówstojące przed ludzmi, tworzenie się społeczeństwa wolnego , wieloopcyjnego[16]

Opisywane przez Nisbitta zjawiska i procesy, wywierać będą istotny wpływ na tempo i kierunki rozwoju turystyki, który jest przecież konsekwencją przeobrażeń jakim podlega społeczeństwo. Coraz więcej ludzi podróżuje, coraz więcej miejsc i krajów utrzymuje się z turystów a podróże i związane z nimi wydatki stanowią coraz istotniejszy element życia współczesnego człowieka. Po pracy mieszkaniu i samochodzie turystyka jest uważana za czwarty w kolejności miernik jakości życia.[17]

Strategia rozwoju produktu turystycznego do roku 2004 zakłada wydzielenie pięciu stref  zwiększonej  aktywności (strefy obejmują po kilka województw) administracji rządowej i władz samorządowych w zakresie rozwoju bazy i infrastruktury przeznaczonej dla dominujacej w danym terenie form turystyki.[18] Są to: wybrzeże, pojezierze, zachodnie pogranicze, góry, miasta – duże centra. Spodziewane efekty tej strategii to: rozbudowa bazy noclegowej z obiektami towarzyszacymi w tym nasycenie wsi i małych miast małymi obiektami i kwaterami (agroturystyka), uruchomienie rogramu funkcjonowania bazy noclegowej taniej w szczególności dla turystyki młodzieży, rozbudowa bazy w centrach turystycznych i restrukturyzacja bazy zakładowej i sanatoryjnej. Niezbędny jest równolegle postepujący harmonijny rozwój pozostałej infrastruktury gospodarczej w całym kraju, szczególnie w zakresie: dostępności komunikacyjnej Polski i regionów (przejscia graniczne, autostrady, drogi kołowe, wodne, porty lotnicze, rzeczne itp.), udostępniania i ochrony dóbr kultury i obiektów przyrodniczych.

Trendy w turystyce europejskiej

Rozwój społeczeństwa postindustrialnego prowadzi do zanikania zarówno starych, jak i nowo pojawiających się gałęzi przemysłu, co powoduje mniejszą stabilność społeczną. Długie okresy bezrobocia i wielokrotne zmiany miejsca pracy w ciągu całego życia są coraz powszechniejszym zjawiskiem. Niepewność jutra kształtuje wzory wydatkowania i oszczędzania, a większa różnorodność możliwych do nabycia dóbr i usług konkuruje z wydatkami na podróże[19].
Dystrybucja dochodów staje się coraz bardziej nierównomierna. Z jednej strony ludzie o wysokich zarobkach dysponują mniejszą ilością wolnego czasu, z drugiej zaś rosnąca grupa ludzi biednych ma nadmiar przymusowego czasu wolnego.
Globalizacja w przemyśle, nadwyżki zdolności produkcyjnych w kluczowych sektorach produkcji i ogólny nadmiar kapitału stanowią nowe, wpływowe siły ekonomiczne, które ograniczają możliwość interwencjonizmu państwowego i prowadzą do ostrej konkurencji międzynarodowej. pomoc rządów dla sektora turystycznego maleje wraz ze wzrostem roli gospodarki rynkowej i prywatyzacji sektora. Jednocześnie, popyt w turystyce jest bardziej zależny od dobrej współpracy sektora publicznego i prywatnego niż inne dziedziny handlu. Rynek zjednoczonej Europy nie sprawdził się w sferze turystyki ze względu na brak konsekwentnej polityki Unii w tej dziedzinie. Wysokie i niejednolite podatki oraz nadmiar przepisów powodują stałe pogarszanie się warunków funkcjonowania branży, prowadząc do utraty konkurencyjności na światowym rynku.
Zaniechanie działalności sklepów typu duty free i wysokie koszty paliw spowodowały wzrost opłat na niektórych głównych liniach tranzytowych, zwłaszcza obsługiwanych przez transport powietrzny i morski. Malejąca pomoc państwa w finansowaniu promocji za granicą, zmiany w systemach dystrybucji, sprzedaży i rezerwacji, coraz większa liczba przepisów -wszystko to spowodowało rosnącą presję na małe przedsiębiorstwa i niekorzystnie wpłynęło na jakość usług.
Niższy poziom inflacji w długim okresie oferuje lepsze warunki do handlu, ale prowadzi także do ograniczenia dochodów z oszczędności oraz wydatków emerytów i osób starszych, których liczba gwałtownie wzrasta w ostatnich latach.
Zaawansowane technologie (szczególnie w dziedzinie informacji, rezerwacji i dystrybucji) przyspieszają i spowodują zmiany w przemyśle turystycznym, umożliwiając późniejsze rezerwacje, a także wzrost liczby podróży indywidualnych w formie all inclusive. Już dziś wielu doświadczonych turystów jest w stanie zorganizować sobie samodzielnie podróż i częściej wyjeżdżać, jeśli tylko wybór i kupno są łatwe. W miarę zwiększania się dostępności, będzie wzrastała liczba korzystających z nich osób.
Niekorzystnym zjawiskiem jest rosnące zanieczyszczenie środowiska naturalnego i koszty związane z jego ochroną Interwencjonizm państwa w tym zakresie, nowe przepisy i podatki mogą niekorzystnie wpłynąć na popyt. Może jeszcze upłynąć jakiś czas, nim opisane wyżej czynniki w pełni się ujawnią, ale zmiany zachodzą szybciej niż kiedykolwiek przedtem. Turystyka staje się bardziej zmienna; ulega ekonomicznej presji recesji, wpływa na nią brak poczucia bezpieczeństwa oraz liczne inne zagrożenia. Zakłócenia rozwoju będą raczej dotyczyły niektórych regionów, a nie całego świata. Pojawią się zatem zwycięzcy i przegrani
Korzystnym zjawiskiem będzie zainteresowanie podróżami zagranicznymi większości populacji krajów rozwiniętych. potencjał rozwoju jest bardzo duży. Szacuje się, że obecnie w podróżach międzynarodowych bierze udział około 3,5 % populacji świata. Zgodnie z danymi WTO, odsetek ten może wzrosnąć do 7 % w następnej dekadzie.

Na podstawie obserwacji zjawisk zachodzących w turystyce europejskiej i gospodarce światowej oraz raportów krajów członkowskich European Travel Commission (ETC), eksperci z European Travel & Tourism Action Group (ETAG) opracowali listę najważniejszych trendów, które można pogrupować ze względu na różne aspekty.[20]

Trendy ogólne
Rośnie ilość czasu wolnego. Wakacje przestały być dobrem luksusowym, gdyż pojawia się wiele możliwości konkurencyjnego sposobu spędzania wolnego czasu.
Liczba podróży na osobę ciągle wzrasta, lecz czas trwania tych wyjazdów jest coraz krótszy.
Liczba klasycznych wyjazdów z północy na południe rośnie wolniej niż wyjazdów z południa na północ, ze wschodu na zachód i z zachodu na wschód.
Wydatki
Całkowite wydatki turystyczne, zwłaszcza wydatki na transport rosną szybciej niż inne składniki kosztów podróży, przede wszystkim z powodu częstszych i trwających krócej wyjazdów. Dzienne wydatki zostały generalnie utrzymane, ale wydatki w przeliczeniu na jedną podróż spadły - właśnie z powodu skrócenia jej czasu. Niemniej usługi konkurencyjne (często w miejscu zamieszkania), oferujące szeroką gamę możliwości spędzenia wolnego czasu (np. parki tematyczne, kluby sportowe i odnowy biologicznej, imprezy kulturalne), będą wpływały na wydatki turystyczne, szczególnie w okresie recesji.
Kierunki podróży
Liczba podróży międzykontynentalnych z i do Europy wzrasta szybciej niż ruch turystyczny między krajami europejskimi.
Liczba podróży między krajami Europy rośnie szybciej niż turystyka krajowa. Wzrastający popyt na wyjazdy do nowych, nieznanych i unikatowych miejsc jest równoważony przez powtórne wyjazdy do tych samych regionów, w których turyści mieli pozytywne doświadczenia.
Wzrasta liczba podróży wakacyjnych, podczas których turyści odwiedzają kilka krajów. Coraz bardziej popularne będą się stawały regiony oferujące produkt typu "coś dla każdego".
Sezony turystyczne
Zainteresowanie zimowymi wakacjami w słońcu, turystyka kulturowa i podróże statkami rozwijają się szybciej niż tradycyjne wyjazdy związane z uprawianiem sportów zimowych.
Wyjazdy aktywne stają się tak samo popularne zimą i latem. Z wyjazdów poza sezonem najczęściej korzystają emeryci i osoby starsze.
Warunki podróżowania
Aspekty środowiskowe będą wywierały coraz większy wpływ na zachowania konsumentów i wybór kraju docelowego podróży. Potrzeba bezpieczeństwa podczas wakacji stale wzrasta. Społeczności lokalne stają się bardziej krytyczne wobec zjawiska turystyki.
Potrzeby i motywacje podróży
Rośnie popyt na wyjazdy zawierające elementy kultury, edukacji, historii, aktywności sportowej, a także zainteresowanie korzyściami zdrowotnymi wynikającymi z wyjazdu.
Odpoczynek i relaks (jako przeciwieństwo wypełniania wakacji różnymi formami aktywności) nadal pozostaje bardzo ważną cechą imprezy turystycznej.
Jakość, autentyczność i różnorodność stają się najistotniejszymi elementami postrzegania i wyboru kierunku podróży.
Rośnie potrzeba łączenia podczas podróży wakacyjnych wypoczynku i uczestnictwa w różnych wydarzeniach.
Wyjazdy, podczas których można połączyć wykonywany zawód z zainteresowaniem (hobby), cieszą się rosnącą popularnością.
Istotnymi  elementami postrzegania wakacji są takie cechy, jak: przygoda, fantazja, luksus i przyjemność, w połączeniu z atmosferą wyłączności.
Nowe aspekty segmentacji
Rynek czasu wolnego będzie bardziej ulegał modzie. Podróże służbowe staną się oszczędniejsze i większą uwagę będzie się zwracać na czas ich trwania. W krajach wysoko rozwiniętych kobiety samodzielne pod względem finansowym będą miały większy wpływ na wybór kierunków podróży i sposobu spędzania czasu niż obecnie.
...