Podstawy Zarządzania wykład 2
Geneza i przedmiot nauk organizacji i zarządzania. – rys historyczny.
NURT BEHAWIORALNY
Twórcy: Elton Mayo, kierowała badaniami nad wpływem warunków pracy na zmęczenie (1927 – zakłady Howthorne, należące do Western Electric Company).
Wnioski badań:
1) człowiek dorosły jest zorientowany na działalność zawodową,
2) praca jest aktywnością grupową,
3) grupy społeczne w miejscu pracy kontrolują zachowania członków grupy,
4) jednostka jest motywowana przez czynniki ekonomiczne i psychospołeczne,
5) każda grupa ma wewnętrzną strukturę i własny system wartości,
6) ważną funkcją grupy jest jej ochrona przed ingerencją z zewnątrz.
Wnioski te utworzyły podstawę nowego podejścia do zarządzania, zwanego szkołą stosunków międzyludzkich (Human Relations).
Celem zarządzania w nurcie behawioralnym było nie tyko dążenie do wzrostu wydajności, ale również do osiągnięcia zadowolenia pracowników. Szczególne znaczenie w określeniu źródeł motywacji człowieka spełnił Abraham Maslow, który zaproponował hierarchiczną teorię potrzeb. Maslow wyodrębnił 5 grup potrzeb ludzkich:
1) fizjologiczne (rezultat uwarunkowań fizyczno – fizjologicznych człowieka- jedzenie, mieszkanie)
2) bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego,
3) społeczne (potrzeba przynależności do grupy, miłości, przyjaźni, itp.)
4) szacunku (związane z poczuciem własnej wartości)
5) samorealizacji(dotyczące kształcenia, rozwoju intelektualnego, duchowego i zwiększenia autonomii.)
Dostosowane do wymagań współczesnych grupy potrzeb przedstawiono na rysunku w formie siedmiu płaszczyzn (wzrost wydajności + osiągnięcie zadowolenia pracownika)
Wśród nurtów badawczych, które ewoluowały przez dziesięciolecia w przemyśle, nauka o pracy coraz więcej uwagi poświęcała człowiekowi i jego uwarunkowaniom w procesie pracy. Przykładem tej ewolucji są m in. Rozwiązania praktyczne opracowane przez F. Taylora, F. Fasola, K. Adamieckiego, H. Ganita, F. Gilberta. Ewolucję i rozwój potrzeb człowieka w procesie pracy wraz z prognozą tego rozwoju z punktu widzenia nauki o pracy i socjologii ilustruje rysunek.
Przełomowe dla antropocentrycznego i zhumanizowanego postrzegania człowieka w procesie pacy były lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte. Prognozy, że automatyzacja przemysłu przyczyni się do maksymalizacji zysków i wyeliminuje z procesów produkcyjnych człowieka (a przynajmniej znacznie ograniczy i zredukuje liczbę miejsc pracy), nie znalazły potwierdzenia w praktyce. Automatyzacja produkcji, wprowadzona zgodnie z założeniami teorii technocentrycznej (w myśl zasad której technika steruje człowiekiem) stała się przedsięwzięciem ekonomicznie bardzo ryzykownym – spowodowała znaczny wzrost bezrobocia (w Europie Zachodniej i USA) i rosnące wymagania coraz wyższych kwalifikacji pracowników. Prawdopodobieństwo wystąpienia takich skutków technizacji, prowadzących do tzw. ”bezrobocia technologicznego”, wskazywał D. Ricardo. Współcześnie wiele jego wniosków jest nadal aktualnych..
Podejście socjologiczne i antropocentryzm spowodowały, że coraz częściej podstawę opracowań z dziedziny nauk o organizacji i zarządzaniu stanowił tzw. Czynnik ludzki i humanizacja środowiska pracy. Ponad 40 lat temu G. Lehman twierdził, że pracownik jest najważniejszym i najbardziej wartościowym czynnikiem produkcji, któremu należy zapewnić odpowiednie warunki pracy i ochronę zdrowia. To stwierdzenie, obecnie przyjęte jako paradygmat, jest podstawą nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych, ergonomicznych i jakościowych. Zasadnicze różnice występujące przy projektowaniu i kształtowaniu pracy, wynikające z przyjętej podstawy rozwiązań (technocentryczna i antropocentryczna).
Szkoła behawioralna (behawioryzm – kierunek w psychologii, głównie USA, badanie postępowania człowieka w oderwaniu od aktów świadomości, nie uwzględnia czynnika społecznego w kształtowaniu psychiki ludzkiej).
Prezentuje psychosocjologiczne podejście do organizacji, w którym docenia się rolę i znaczenie człowieka, stosunków międzyludzkich oraz stymulacyjno-motywacyjnych mechanizmów zachowań pracowników. Jednym z kierunków szkoły była psychologia przemysłowa. Inny kierunek, zmierzający do ukształtowania właściwych stosunków międzyludzkich propagowali Abraham Maslow i Douglas McGregor. Powstały teorie X i Y opracowane przez McGregora. Teoria X (bliższa szkoły klasycznej) zakładała, że ludzie nie lubią pracować, unikają odpowiedzialności, muszą być zmuszani do pracy, kontrolowani i karani. Teoria Y zgodnie z zasadami szkoły behawioralnej uznawała, że praca jest naturalną potrzebą człowieka, który jest wewnętrzne umotywowany, odpowiedzialny i wykazuje aktywność społeczną. Kolejny kierunek szkoły behawioralnej bada tzw. Zachowania organizacyjne i reprezentuje całościowe spojrzenie na uwarunkowania oraz skutki zachowań indywidualnych i grupowych, formalnych i nieformalnych, świadomych i nieświadomych. Uwzględnia również wiele aspektów badawczych, np.: psychologiczny, socjologiczny, ekonomiczny, antropologiczny, medyczny, prakseologiczny i fizjologiczny. Bada m.in. zadowolenia pracy, stres, motywacje, innowacyjność, inteligencję, umiejętności, itp. Ten kierunek szkoły behawioralnej określa aktualną tendencję humanizacji techniki i organizacji.
Orzeszek_T