Stowarzyszenie
Wspólnota
1. Przynależność jest dobrowolna.
1. Przynależność jest zdeterminowana urodzeniem.
2. Jest grupą zorganizowaną wedle reguł formalnych.
2. Organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej i jest nieformalna.
3. Posiada określone cele.
3. Cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisanej.
4. Posiada strukturę, organizację wewnętrzną i członków.
4. Struktura, organizacja i członkowie są określani zasadami tradycji i poczuciem przynależności.
5. Kieruje się ustalonymi wzorcami zachowań.
5. Rządzą w niej uznane za właściwe wzory zachowań, obowiązuje grupowy konformizm.
6. Posługuje się ustalonymi sankcjami wobec członków.
6. Istnieje system kontroli społecznej.
Warunki społeczno-ekonomiczne oraz wychowawcze głównych typów środowisk.
Lp.
Miasto
Wieś tradycyjna
Wieś współczesna
1
Różnorodność zawodowa
Jednorodność zajęć ludności – praca na roli
Różnorodność zawodowa z dominacją zawodów rolniczych
2
Praca rodziców źródłem dochodów rodziny
Rodzinna wspólnota pracy
Rodzinna wspólnota pracy w gospodarstwie rolnym (udział dzieci w wieku szkolnym ograniczony), często dodatkowe lub wyłącznie praca rodziców poza gospodarstwem.
3
Luźna więź rodzinna w gronie krewnych i powinowatych, zanik więzi sąsiedzkich
Silna więź rodzinna w kręgach krewniaczo-sąsiedzkich
Rozluźniona więź rodzinna i sąsiedzka
4
Rodziny dwupokoleniowe, niezbyt liczne
Rodziny trójpokoleniowe, wielodzietne
Zarówno rodziny dwu jak i trójpokoleniowe, wskaźnik dzietności wyższy niż w mieście
5
Różnorodność wzorów wychowawczych
Swoisty tradycjonalizm i sztywność wzorów wychowawczych
Różnorodność wzorów wychowawczych; lecz nie tak szybka jak w mieście ich akceptacja i przyswajalność
6
Różnorodność w zakresie podziału ról i obowiązków w rodzinie
Wyraźnie zaznaczony podział ról i obowiązków wszystkich członków rodziny, zależny od płci, wieku i pozycji w rodzinie
Różnorodność w zakresie podziału ról i obowiązków; decydującą rolę odgrywa typ ekonomicznego funkcjonowania rodziny
7
Praktyczny zanik instytucji głowy rodziny; dominuje model partnerstwa
Patriarchalny typ stosunków w rodzinie, któremu były podporządkowane dorosłe i nawet zamężne, ale jeszcze niesamodzielne ekonomicznie dzieci
Zanik patriarchatu w tradycyjnej formie; w rodzinach rolniczych funkcjonuje rola kierującego gospodarstwem; coraz częściej pełnią ją obecnie kobiety
8
Rozwinięte aspiracje oświatowe; kształcenie jedyną szansą zdobycia zawodu i samodzielności ekonomicznej przez dzieci
Brak aspiracji oświatowych, wiedza przekazywana systemem tradycyjnym z „ojca na syna”
Przekonanie o konieczności zdobywania zawodów przez dzieci, które opuszczą wieś i gospodarstwo; niezbyt silne aspiracje do kształcenia na poziomie szkoły wyższej
9
Znaczący udział instytucji w procesie wychowania
Wychowanie wyłącznie w rodzinie i kręgu sąsiedzko-krewniaczym
Ograniczona rola instytucji wychowawczych, niewielki udział społeczności lokalnej
10
Dostępność dużej liczby instytucji kulturalnych
Życie kulturalne organizowane jest spontanicznie przez mieszkańców wsi
Ograniczona liczba instytucji kulturalnych, znikoma rola inicjatyw społeczności wioskowej; uczestnictwo mieszkańców wsi w kulturze masowej
mala_tusia