Psychologia emocji.doc

Psychologia emocji i motywacji             

Wykład 1 – 22.09.2007

Zajęcia, dotyczące stylów myślenia, które można odnieść do interpretacji zachowań człowieka. Emocje i motywacja to podstawa zrozumienia człowieka. Emocje nadają życiu barwy. Dzięki emocjonalności, ujawnia się indywidualność, piękno osoby.

Egzamin – z treści wykładu.

Literatura:

Teorie emocji i motywacji, H. Gasiul, 2005.

Psychologia motywacji, R. Franken.

Psychologia emocji, Levis, Havilan-Jones, 2005.

Zrozumień emocje, Oatley, Jenkins, PWN 2003.

Koncepcja transgresyjna człowieka, J. Kozielecki, 1987.

Poprzez galaktykę potrzeb, K. Obuchowski, 1995.

Etymologia słowa emocja: ae – z, z zewnątrz, movere – poruszenie

Aemovere – to poruszenie, które powoduje, że coś jest wytrącone z układu stabilnego.

W związku z etymologią, uważa się, że emocja to stan zakłócenia, zaburzenia równowagi, któremu towarzyszą liczne zmiany psychiczne i psychiczne.

Człowiek reaguje całym sobą. Nie ma możliwości oddzielenia układów cielesnych oraz układów świadomości. W tej chwili ta definicja została odsunięta na bok – modne stały się podejścia poznawcze. W psychologii można znaleźć wiele teorii emocji. Mówi się o dwóch schematach interpretacji emocji.

1.      Perspektywa egzogeniczna – akcentuje się, że człowiek przystosowuje się do rzeczywistości, reprodukując świat. By dostosować, adaptować się do świata musimy wyrobić w sobie przekonanie jaki jest to świat. Perspektywa egzogeniczna była nurtem myślenia filozoficznego. Człowiek żyje w pewnych warunkach i musi się do nich przystosować – po to musi wytworzyć mechanizmy adaptacyjne. Efektem procesu adaptacyjnego jest powstanie emocji.

Emocje z tej perspektywy to efekt kultury, w której się wychowujemy i języka, którym się posługujemy. Język powoduje, że jesteśmy bardziej czuli n pewne elementy rzeczywistości. Emocji nie da się oddzielić od kultury.

2.      Perspektywa endogeniczna – mówi o tym, że miarą rzeczy jest subiektywny świat osoby. Emocja jest wynikiem właściwości, które tkwią w człowieku. Wchodzi tu  grę interpretacja fenomenologiczna. Emocje to zjawiska o charakterze interakcyjnym. Emocja jest formą interakcji o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym.

Obecnie w psychologii można przyjąć, że emocje to odpowiedź na sytuację, bodziec ważny dla danej osoby. Podkreśla się tu wymiar indywidualności.

Odpowiedź – dlaczego nie reakcja? Człowiek nie jest tylko istotą reaktywną. Zawsze aktywnie uczestniczy w reakcji. „Odpowiedź” akcentuje wymiar aktywności, emocjonalności człowieka. Ludzie kreują swoje życie emocjonalne, np. przez oglądanie sztuki. Nie da się przeskoczyć pewnych predyspozycji, ale możemy się rozwijać, wchodzić w interakcje. Jeżeli nie wchodzę w interakcje, nie rozwijam osobowości.

Ograniczenie – złożony zespół zmian, jest to odpowiedź całego człowieka.

Komponenty emocji

Emocja jest jakością doświadczonej interakcji.

Sytuacje ważne – co jest ważne?

Kryterium ważności jest dobrostan i adaptacja. Wielu teoretyków powie, że istotą emocji jest zrozumienie procesu adaptacji. Można się z tym nie zgodzić – różnimy się od zwierząt. Oznacza to, że nasza natura jest inna. Natura człowieka kreuje to, co jest dla niego ważne. Najgłębszymi motywacji są: dążenie człowieka do tożsamości, do godności, do wolności.

Emocje to zjawiska ogromnie złożone. To nie tylko stan, ale zjawisko. Aby zrozumieć emocje należy uwzględnić stan i dyspozycje. Dyspozycje – emocje szybciej lub wolniej się we mnie uwalniają.

1.      Predyspozycja – możność wykreowania pewnego sposobu, stylu życia emocjonalnego. Np. rodzę się z uszkodzonym hipokampem – w moim organizmie nie ma możliwości wykreowania życia emocjonalnego, uczuć wyższych.

2.      Dyspozycja – uwzględnia trwały układ cech, powstały w związku z doświadczeniem.

3.      Stan emocjonalny – to, co przeżywa człowiek w chwili obecnej.

4.      Proces – to, jak przebiega sama emocja.

Wykład 2 – 06.10.2007

Problemy, które chce rozwiązać psychologia emocji

1.      Czy emocje opisywać jako odrębne jakości, czy wymiary?

Przeżywam smutek, radość, niepokój – to są jakości, kategorie. Psychologia powinna znaleźć wartość, zmierzyć te zjawiska. Trzeba znaleźć teorię, która doprowadzi do narzędzi badawczych.

Wundt mówił, że nie ma sensu posługiwanie się kategoriami emocji. Chciał działać na płaszczyźnie wymiarów – przyjemne - nieprzyjemne.

Elsworth, Gray, Izord, Oatley – chcieli operować na kategoriach emocji.

Na emocje można patrzeć z perspektywy podmiotu. Ludzie za zwyczaj posługują się kategoriami. Z perspektywy obserwatora również przywykliśmy do myślenia kategoriami. Możemy je określić, jako przyjemne lub nieprzyjemne, ale de facto myślimy kategoriami. Wymiary można traktować jako nasilenie danej emocji. Motywacja jest tym, co uprawnia, usprawiedliwia posługiwanie się kategoriami.

2.      Klasyfikacja emocji – pierwotne, wtórne.

Emocje pierwotne

·         te, które są wyraźnie związane ze strukturami biologicznymi

·         te które występują u wielu gatunków i we wszystkich kulturach/kręgach społecznych tak samo się przejawiają

·         te które ujawniają się po urodzeniu w pierwszym roku życia

·         te, które pochodzą i wyrażają najbardziej istotne zadania adaptacyjne

R. Plutchik – akceptacja, wstręt, lęk, gniew, radość, smutek, zaskoczenie, antycypacja, ciekawość. Jeżeli połączymy radość z akceptacją to wtórną emocją jest miłość.

antycypacja + radość= optymizm

wstręt + gniew = pogarda

Czy emocje te rzeczywiście znaczą u człowieka to samo co u zwierząt? Żeby odpowiedzieć na pytanie, co jest pierwotne, należy poznać naturę człowieka.

Emocje wtórne – efekt tego, co jest w mojej naturze, w zderzeniu z doświadczeniem.

3.      Jakie funkcje pełnią emocje?

Funkcji emocji jest bardzo dużo – uwaga, pobudzają procesy wspomnienia, modyfikują procesy komunikacyjne, pełnią funkcję regulującą.

Czy można powiedzieć, że są emocje destruktywne/negatywne i konstruktywne/pozytywne?

Zdaje się, że nie ma złych emocji w sensie adaptacyjnym. Emocja może być traktowana jako zła jeżeli blokuje, hamuje rozwój. Jeżeli sprzyja rozwojowi, to jest pozytywna. Np. emocja pogardy dla drugiej osoby, może być traktowana jako zła.

Bez stresów, krzyków, napięć nie byłoby możliwości rozwoju. Emocje to pewne funkcje, prowokują, hamują, ułatwiają przebieg procesów społecznych.

Istnieją pewne prawidłowości życia emocjonalnego. Zasady oznaczają próbę porządkowania wiedzy o emocjach, porządkują nasze życie emocjonalne.

Zasady życia emocjonalnego

1.      Zasada zróżnicowania emocji – istnieją oddzielne, odrębne emocje, oraz różne podłoża tych emocji.

2.      Zasada współwystępowania i wzajemnego oddziaływania na siebie komponentów emocji

3.      Zasada kształtowania lub wyzwalania emocji – są powiązane ze sobą. Jedne emocje mają tendencje do wyzwalania innych emocji

4.      Zasada emocjonalnej komunikacji – człowiek może wyrazić swoje emocje przez ekspresję. Wskazuje na to fakt, że komponent ekspresywny jest nośnikiem stanów, które mogą zauważyć będąc obserwatorem. Hipoteza Wernera – pojęcie fizjonomicznej percepcji. Pierwsza relacja noworodka z matką następuje przez twarz.

Wykład 3 – 20.10.2007

5.      Zasada wskazująca na emocje, jako czynniki umożliwiający osobisty rozwój – dzięki doświadczaniu emocji mam szansę rozwoju. Człowiek powinien otwierać się na coraz to inne sytuacje, doświadczenia. Brak pewnych uczuć, emocji, powoduje, że człowiek się zubaża na daną rzeczywistość. Dzięki temu, że możemy z siebie wydobywać pewne emocje, przeżywać doświadczenia, aktywność – możliwy jest rozwój osobisty człowieka.

6.      Zasada interaktywnych systemów – człowiek jest jednym wielkim systemem. W tym systemie można wyróżnić podsystemy. Stan emocjonalny generuje zmiany w wielu innych systemach – poznawczym, spostrzeżeniowym itp. Wszystko jest ze sobą powiązane w jedności, jaką jest człowiek.

7.      Zasada wrodzonych funkcji adaptacyjnych i psychopatologii ­– emocje świadczą, że między mną a otoczeniem pojawia się pewna relacja. Emocja pozwala nam zareagować na nową sytuację, przystosować się do niej.

Naruszam wartość moralną – pojawia się wina – wina jest szansą aby coś zmienić, ale może zostać zepchnięta. Zepchnięta energia może powodować pewne zmiany neuropsychologiczne – neurotyczne.  Energii tej nie da się wytłumić – można ją jedynie przekształcić.

Emocje mogą służyć dobru lub mogą być patologiczne – gdy zepchnięte, prowadzą do zmian psychicznych.

8.      Zasada emocjonalnego zarażania się  - emocje które są generowane przez jednych ludzi, mogą być przejmowane przez innych. Na tym polega zjawisko paniki, reklamy (wzbudzony w nas stan uczuciowy zostaje zapamiętany). U podłoża tej zasady jest nasza natura – empatyczna.

9.      Zasada samoregulacji i wykorzystania emocji – można kierować własnymi stanami emocjonalnymi. Dzieje się to, dzięki temu, że istnieją komponenty emocji. Mogę oddziaływać na człowieka, wykorzystując emocje, udając pewne rzecz (np. przymilanie się, autoprezentacja). Odpowiednie dysponowanie emocjami, przez któ®e można oddziaływać na inne osoby.

Prawa emocji

Frajda – znany psycholog emocji

Emocja – organiczna odpowiedź na wydarzenia znaczące.

1.      Prawo sytuacyjnego znaczenia – emocje pojawiają się w odpowiedzi na struktury znaczeniowe danej sytuacji. Dana kategoria emocji pojawi się, gdy przypiszemy dane znaczenie danej sytuacji.

2.      Prawo zaangażowania – każda emocja jest odpowiedzią na znaczenie, ale kryje w sobie formę zaangażowania. Jeżeli nadam temu znaczenie, to mogę być bardziej lub mniej zaangażowany w to znaczenie. Np. choroba – im bardziej się przejmuję chorobą, tym większe jest moje zaangażowanie emocjonalne.

3.      Prawo widocznej rzeczywistości – emocje są uwalniane przez zdarzenia, traktowane, jako rzeczywiste, a ich intensywność zależy od tego, jak bardzo traktowane są te zdarzenia jako rzeczywiste. Wyobrażenie budzi mniejsze wrażenie niż rzeczywistość. Do kategorii zdarzeń rzeczywistych należą: ból, zaskoczenie, bodźce zmysłowe, zdarzenia wskazujące na nieefektywność własnych działań.

4.      Prawo hedonistycznej asymetrii – emocje przeżywane nie trwają stale, zanikają, zacierają się z czasem. Często nie umiemy dostrzec wagi naszej pozytywnej emocji. Człowiekowi nigdy nie dość przyjemności wewnętrznej – wciąż chce więcej.

5.      Prawo zamykania- emocje zamykają na możliwość oceny zdarzeń, jako czegoś względnego. W stanie gniewu, źródło gniewu jest odbierane jako coś absolutnie złego. Stan emocjonalny zamyka nam możliwości spojrzenia z innej perspektywy.

6.      Prawo minimalnego obciążenia – jeśli człowiek może zinterpretować daną sytuację na różne sposoby, to zwykle wybiera tę interpretację, która go najmniej obciąża od strony emocjonalnej. Tworzymy taką interpretację, by jak najmniej ona obciążała.

7.      Prawo maksymalnej korzyści – tak interpretuję sytuację, by zyskać z niej maksymalną korzyść. Np. naturalna może być agresja, ale nie robię tego, bo agresja mi się w tym momencie nie opłaca.

Wykład 4 – 24.11.2007

Teoria W. Jamesa – C. G. Lange

Kora mózgowa rejestruje bodźce. Potem zmiany wisceralne są prowokatorem odczuć. Model peryferalny – kluczem do zrozumienia emocji jest to, co jest poza centrum, poza korą mózgową.

1.      Rejestracja

2.      Zmiany wisceralne

3.      Ukierunkowanie świadomości

4.      Uczucie.

Emocja jest odczuciem świadomym. Gdy uświadomimy sobie, co dzieje się z naszym ciałem, powoduje to, że czujemy.

Wegner

Emocje same w sobie są zmianami fizjologicznymi.

Teorie te wzbudzały wiele kontrowersji, dyskusji. Kłopotliwe u Jamesa było to, że nie uwzględnił on interaktywności – udziału środowiska.

Analiza Niny Bull – same zmiany wisceralne, to nie wszystko. Efekt – emocje powstaje bez udziału świadomości. Najważniejsze są zmiany w ciele – nasz organizm jest tak skonstruowany, że ma predyspozycje do reakcji na pewne typy bodźców. By zrozumieć emocje, trzeba zrozumieć predyspozycje – wrażliwość, czułość na pewne typy bodźców. Poza naszą świadomością powstaje postawa motoryczna - zmiany funkcjonalne w ciele.

Bodziec à Predyspozycja P à Postawa motoryczna lub umysłowa à Działanie

Podstawa powoduje świadomość, gotowość do pewnego działania. Bull związała emocje z motywacją. Jest to również koncepcja peryferalna.

W. Camon

Dyskutował z Jamesem – krytykował go. Prowadził badania z Bardem.

Trzewia nie mogą być podstawą emocji – ponadto trzewia są zbyt mało wrażliwe, by być podstawą emocji. Kluczem zdaje się być wzgórze – odcięta kora mózgowa powodowała, że pojawiały się emocje, ale emocje podobnej klasy.

Thalamus – wzgórze jest bramą dla strumienia impulsów. Kora mózgowa rozpoznaje znaczenie bodźca – to, jaki to bodziec, poznajemy dzięki korze. Gdy kora mózgowa rozpoznaje jakość bodźca, powoduje to zmiany wisceralne i zmiany w mięśniach szkieletowych. Okrył, że wzgórze jest kluczem. Jest to de facto teoria fizjologiczna.

M. Arnold – Teoria korowa emocji

Prekursorka teorii oszacowania. Wzgórze i kora mózgowa są kluczową stacją. Emocja jest odczuwaną tendencją, w kierunku czegokolwiek, co jest intuicyjnie oceniane jako dobre, albo czegokolwiek, co jest intuicyjnie oceniane jako zł.

Kluczowe znaczenia ma ocena, ewaluacja.

Rejestracja à wzgórze (we wzgórzu stance przekaźnikowe sympatycznego i parasympatycznego układu nerwowego) à kora mózgowa.

Kora mózgowa rozhamowuje wzgórze, co powoduje zmiany naczyniowo-krwionośne i trzewne. Potem jest to zwrotnie rejestrowane przez korę mózgową.

Robert Lepper – Motywacyjna teoria emocji – Model motywacyjno-poznawczy

W sensie naukowym nie jesteśmy w stanie do końca rejestrować zmian cielesnych. To, co jest ważne dla badacza, to motywacja. Emocja jest motywem, ale nie wszystkie motywy są emocjami. Emocja powstaje w sytuacji, w której bodziec ma znaczenie motywacyjne. Kluczem jest percepcja sytuacji, która jest motywacyjnie znacząca.

Niepokój pojawi się we mnie, gdy sytuacja jest dla mnie motywacyjnie znacząca. Emocja jest przeżyciem de facto świadomym.

Ch. Darwin – Adaptacyjny model emocji

Darwin zastanawia się, co jest najważniejsze w procesie adaptacji. Ekspresja pełniła i pełni podstawową rolę adaptacyjną. Dzięki niej mogę oddziaływać na inne osobniki oraz mogę być przez nie rejestrowany.

1.      Sytuacja/zdarzenie

...