Emocje.doc

PSYCHOLOGIA EMOCJI       wykłady

Mamy 16 godzin, źródłem informacji bezpośredniej i uzupełnieniem wykładów będzie moja książka.

którą wyda wydawnictwo ATK w tym roku akademickim.

„Teoria emocji i motywacji. Rozważania psychologiczne" H. Gasiul

„Natura emocji" Ekman, Thurstone (Terston) 1998. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

„Czuję, myślę, jestem" Kolajczyk Halina 1999, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

„Koncepcja trangresyjna człowieka" Kozielecki Jan 1987, PWN

„Szansę rozwoju osobowości" Łukaszewski Wacław 1984, ( strony 293-352 )

„Współczesne teorie motywacji" Madsen K.B. 1980, PWN

„Motywacja a osobowość" Masiow, PAK

„Poprzez galaktykę potrzeb" Psychologia dążeń ludzkich Obuchowski Kazimierz Poznań 1995, Zysk i

Spółka

„Człowiek, wartości, sens" Studia z psychologii egzystencji ks. prof. Popielski Kazimierz 1996, KUL

inna opcja „Emocja, motywacja, osobowość" Reykowski Janusz

„Od zawiści do zemsty" Psychologia społeczna kłopotliwych emocji Zaleski Zbigniew 1998

DO EGZAMINU: WYKŁADY I UZUPEŁNIENIE - KSIĄŻKA H. GASIULA

Psychologia emocji w powiązaniu z psychologią osobowości jest specyficzną teorią zachowania, nie

ogólną, ale teorią, która ma wąski aspekt, wąski wymiar tej rzeczywistości o której mówię a która

obejmuje stan emocjonalny, emocje, motywację.

Emocje z motywacjąsąb. ściśle powiązane, w zasadzie nie można mówić o emocjach bez motywacji.

PYTANIE NR l : CZYM JEST EMOCJA?

etymologicznie emovere od dwóch łacińskich słów , e oznacza „na zewnątrz", movere oznacza

„poruszać się" => ruszać się na zewnątrz

Amerykanie interpretują e jako coś poza, na zewnątrz a movere jako przenoszenie się z jednego

miejsca na drugie => Emocje to ruszanie się z pewnego układu na zewnątrz, ruszanie się poza stan

dotychczasowy, stan obecny, stan typowy.

Reasumując: Emocje to zakłócenie pewnego stanu rzeczy, ruszam się z pewnego układu na zewnątrz.

Kilka przykładów, potem zbuduję własną interpretację tego czym są emocje. np. PAUL YANG uważa, że tak naprawdę 8 rodzajów zjawisk można nazywać emocjami.

•  emocje to proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności (przykrości) związane z zapachami, kolorami, smakami

•  emocje to negatywne organiczne uczucia głodu, pragnienia bólu, zmęczenia i pozytywne organiczne uczucia np. zadowolenie z jedzenia, wypróżniania się, czyli nie tylko doznania związane z sensorami (doznania sensoryczne), ale doznania związane z pewnymi motywami, napięciami wewnętrznymi organizmu, pewnymi dążeniami

•  uczucia związane z podejmowanymi czynnościami pragnienie zaspokojenia popędu (nie chodzi o sam popęd ale o pragnienie zaspokojenia), pragnienie picia, uczucia związane np. z nudą, z oburzeniem

•  emocje obejmują także zjawiska tego typu jak sentymenty, postawy moralne, religijne, estetyczne, intelektualne, społeczne, które wcześniej wypracowaliśmy, które bazują na wcześniejszym doświadczeniu, zachowaniu, których doświadczyliśmy, które zostały w nas niejako wdrukowane

•  emocje to utrzymujące się nastroje: wesołości, smutku, uniesienia, podniecenia, niepokoju itd.

•  patologiczne afekty różnego rodzaju: afekt typu głęboka depresja, mania, nienawiść, strach

•  emocje typu śmiech, płacz, zakłopotanie, cierpienie, poniżenie, wstyd

•  procesy emocjonalne parametry flegmatyczny, depresyjny, nastrojowy

To jest przykład tego jakie kategorie zachowań ludzkich mogą obejmować emocje, jak wiele jest tych kategorii i jak trudno jest ustosunkować się, uchwycić te emocje. Emocje mogą być definiowane z różnych opcji np. z poziomu psychologii psychoanalitycznej, z poziomu psychologii behawioralnej, psychologii humanistycznej itd. Różne perspektywy spojrzenia na emocje —> różne aspekty są podkreślane.                                                                                                                 Współczesne źródła różnic w interpretacji emocji tak naprawdę wynikają z pewnych orientacji.

1. orientacja na fizjologiczną psychologię -> wtedy podkreśla się, że emocje i wszelkie procesy emocjonalne lub zastępczo procesy afektywne (prof. proponuje by zamiennie stosować te pojęcia) są interpretowane i opisywane w kategoriach fizjologicznych (niektórzy z tej orientacji mówią, że emocji jako takich nie ma są tylko pobudzenia fizjologiczne)

2. druga ścieżka interpretacji akcentuje aspekt fenomenologiczny (podmiotowy) wskazuje na fakt doświadczania pewnych stanów świadomości, doświadczania przeżyć. W związku z tym emocje to jest efekt wewnętrznych procesów (wyjściowo są one procesami psychologicznymi), które uaktywniają cały szereg fizjologicznych komponentów czy procesów. To człowiek doświadcza, człowiek jest sprawcą Emocje są b. zróżnicowanymi zjawiskami.

Emocje to są te stany, procesy, które dają szansę wyrażenia jednostkowego człowieka, pokazanie jedności w przeżywaniu człowieka. O ile osobowość nadaje koloryt w sensie takiej maski, emocje to bezpośredni, czuły sygnał tego co się w osobowości dzieje, tego co się dzieje na zewnątrz w pewnym układzie między mną a drugim człowiekiem i osobowością. Emocje są wyrazem ludzkiego zaangażowania, oznaką bycia aktywnym, intensywności tej aktywności. Emocje trzeba ustawić w kategoriach interakcji, podobnie jak osobowość. Stany emocjonalne nie powstaną jeśli nie ma pewnej interakcji, są pewną formą interakcji. Emocja ma swoją specyfikę: jest reakcją ale poniekąd jest również sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji. Spotykamy się z różnymi rodzajami interakcji np. interakcja wewnątrz mnie, interakcja moja z moimi wartościami, jako stanami wyobrażeniowymi, interakcja z własnym ciałem tzw. odczuciami ( coś strzyka mi w żołądku, coś gładkiego wewnątrz pływa ) jakość interakcji pokazuje klimat tej interakcji - to jest sposób odpowiadania na jakość i rodzaj interakcji, sposób doświadczania jakości interakcji. Stan emocjonalny jest odpowiadaniem na jakość interakcji zachodzącej pomiędzy podmiotem doświadczającym a oddziaływującym nań obiektem (różnym obiektem). Emocje są form ą odpowiedzi organizmu. EMOCJA jest sposobem odpowiadania na rodzaj i jakość danej interakcji, patrząc od strony wewnętrznej podmiotu można powiedzieć sposobem doświadczania jakości tej interakcji. Emocje są formą odpowiedzi organistycznej tzn. że emocja tworzy jedną zespoloną całość. Emocja jest stanem całościowym, nie tylko stanem poznawczym bądź tylko stanem fizjologicznym, (człowiek jest złożony z ciała, psyche, ducha - tworzy jedną złożoną całość, tak samo emocje). Jak człowiek reaguje emocjonalnie to reaguje jako całość organistyczna, organistyczna oznacza, że na dany rodzaj i jakość interakcji następuje odpowiedź w postaci reakcji ciała, odczuć wewnętrznych, jakiegoś stanu natury organistycznej.

Jakość interakcji pokazuje klimat tej interakcji

Rodzaj interakcji wskazuje na to z jakim aspektem rzeczywistości mamy do czynienia (np. może to być interakcja między dopływającymi do mnie dźwiękami a mną jako podmiotem, inny rodzaj interakcji interakcja między osobą, która się do mnie uśmiecha a mną. Emocja jest rozumiana jako forma odpowiedzi ( nie jest to reakcja, ale forma odpowiedzi, nie jest to reagowanie ale odpowiedź ). Używanie pojęcia reakcji wskazuje na to, że człowiek jest istotą reaktywną, a używanie określenia „odpowiedź, odpowiadanie" na rodzaj interakcji oznacza, że człowiek jest kimś aktywnym w tworzeniu emocji, człowiek odpowiada tzn. że jest też sprawcą. Emocje nie mogą być traktowane tylko jako forma reaktywności na interakcję pomiędzy daną osobą a danym aspektem rzeczywistości - to byłoby lekceważeniem osobowej natury człowieka. Człowiek jest sprawcą- np.ja wcale nie zareaguję, bo mogę w sobie wzbudzać uczucia szlachetne, wyzwalać za pomocą instrumentów, ale de facto ja odpowiadam (a nie tylko reaguję) jestem sprawcą, biorę udział w tworzeniu emocji i w tym sensie należałoby to uchwycić. Podkreślając fakt, że emocja jest pewną interakcją, pewnym sposobem odpowiadania na jakość i rodzaj interakcji. Tym samym podkreśla się to jaką naturę ma człowiek. Nie mogę tego zrozumieć jeśli założę, że jestem tylko istotą, która reaguje - takie założenia ma swoje następstwa „np. stany emocjonalne mogą mną sterować np. żona mówi do męża, że go opuści - po 25 lalach małżeństwu -powód niedostosowanie seksualne i już go nie kocha - ta dama ma problemy emocjonalne ". Tu nie chodzi o to, że człowiek nie podlega emocjom, ale o to, że ma szansę na kontrolę. „ bo nie byłoby potrzeby terapii, kontroli emocji u człowieka. Uczymy się przez to, że możemy być aktywni w pewnych stanach np. jak Państwo wyzwalacie w sobie uczucia przebaczenia, uczuciu zniesienia jakiejś negatywnej emocji, człowiek czasem niejako wchodzi w to silą woli i pojawia się w pewnym momencie wyższy poziom zrozumienia"

Psychologia humanistyczna mówi, że człowiek uczy się być podmiotem ( ja mogę stać się równie dobrze przedmiotem np.jak profesura to czwarta żona, jak przełomowy moment w karierze to zmiana żony „człowiek z wiekiem rozumie, że pierwsza jest najlepsza z różnych powodów " Ta interakcja musi założyć pewną synchroniczność ( kompatybilność ) dyspozycji podmiotu (człowieka) i obiektu wchodzącego w akt interakcji z podmiotem. Dyspozycja musi być kompatybilna (synchroniczna) np. ja wcale nie zareaguję emocjonalnie na muzykę derwiszów (muzułmanów tańczących) patrzę na to zaciekawiony, lekko zdziwiony, bo we mnie (jako podmiocie) nie ma dyspozycji (w innej kulturze wyrosłem); małe dziecko nie zareaguje na wódkę a człowiek w moim wieku, który nie jest dogmatycznym abstynentem - zareaguje. Można powiedzieć, że to jest jakaś harmonia między napięciem wypływającym z podmiotu a obiektem zsynchronizowanym z danym podmiotem. Do tej harmonii też się dorasta, człowiek czasem nie rozumie pewnych znaczeń.( np. Państwo nie rozumiecie pewnych testów, ale potem jak „wejdziecie" w te testy to będziecie odkrywać świat znaczeń i potem nagle jak będziecie widzieć Roschacha to będzie on wzbudzał u was stan ekstazy. Ja dorastam do znaczenia, dyspozycja moja dorasta. Zatem zjawiska emocjonalne traktowane jako forma interakcji, zjawiska emocjonalne i emocje obejmują b. wiele zakresów (przykład Paula Yanga, który pokazuje, że zjawiska emocjonalne afektywne mogą tak wiele rzeczy obejmować).

Można sprowadzić wszystkie zjawiska emocjonalne do 4-ech kategorii, inaczej mówiąc, sprowadzić wszystkie zjawiska emocjonalne i opisać je w postaci 4 poziomów.

l. predyspozycje emocjonalne ( powtarzam, że jest to opis zjawisk emocjonalnych poprzez wyróżnienie pewnych poziomów, chodzi tylko o to byście uchwycili pewien schemat myślenia, który proponuję ) najniższy poziom zjawisk emocjonalnych tj. poziom predyspozycji emocjonalnych.

Predyspozycja oznacza możność danego sposobu odpowiadania na rodzaj i jakość interakcji np. o predyspozycji stanowią właściwości natury ludzkiej np. predyspozycją może być emotywność jako cecha natury osobowej, natura osobowa jest emotywna - wrażliwa na stałe zmiany. Gdybyśmy na przykładzie temperamentu potraktowali te poziomy zjawisk emocjonalnych, to w tej konwencji o poziomie predyspozycji mogą decydować po prostu mechanizmy neurofizjologiczne, są mechanizmy natury biologicznej, ta natura tworzy układ. Np. jakbyście wzięli pod uwagę, na przykładzie temperamentu wytłumaczę (tabelka ).

KATEGORIE ZJAWISK EMOCJONALNYCH NA PRZYKŁADZIE TEMPERAMENTU

Tabela jest tylko dla ułatwienia zrozumienia pewnych rzeczy, nie trzeba jej znać"

W tabeli są wyróżnione 4 typy temperamentu flegmatyk, melancholik, sangwinik, choleryk na podstawie Eysencka. Jeśli człowiek w swojej naturze biologicznej ma taki układ gdzie jest przewaga pobudzenia nad hamowaniem, jest to dyspozycja biologiczna, neurofizjologiczna -» w tym momencie kora jest nadmiernie stymulowana - ta predyspozycja powoduje, że my mamy pewne skłonności do pewnych zachowań (do pewnego sposobu odpowiadania na rzeczywistość). Organizm właściwie jest podporządkowany nadrzędnej zasadzie homeostazy, zatem nadmierny poziom pobudzenia nad hamowaniem powoduje, że ja jestem prowokowany przez biologię do przywrócenia równowagi (ja nie muszę odbierać tego od razu, na takim bezpośrednim poziomie, to jeszcze jest na poziomie nieświadomym pewnej reakcji np. dziecko w szkole podstawowej kręci się w ławce, student potrafi siedzieć spokojnie na wykładzie, rozumie. Poziom predyspozycji oznacza jaki mechanizm może leżeć u podłoża tego żeby kształtować dyspozycję.

2. poziom dyspozycji emocjonalnej

Dyspozycje emocjonalne to jest skłonność do łatwiejszego wzbudzania emocji. Poziom predyspozycji oznacza jaki mechanizm może leżeć u podłoża tego żeby kształtować dyspozycję. Np. jeśli mamy u podłoża mechanizm: pobudzenie przeważa nad hamowaniem to ta predyspozycja wyznacza dyspozycję do zachowania introwertywnego. Dlatego introwertywnego, ponieważ jest potrzeba równowagi, jak jest za bardzo pobudzenie to człowiek ucieka od stymulacji, a jak uciec od stymulacji zachowywać się w sposób introwertywny (zamknięty). W wyniku powtarzalności tego układu staje się on dyspozycją (czyli ja na ogół mogę mieć taki styl reagowania ). Dyspozycja jest wynikiem pewnych doświadczeń, pewnych układów, predyspozycji i związania z tym środowiska i doświadczenia. Dyspozycja powoduje to, że może we mnie powstawać różny stan emocjonalny.

3. Stany emocjonalne mogą mieć charakter skłonności, skłonności np. u introwertyka o charakterze flegmatycznym może dominować nastrój pogodny i to jest stan emocjonalny. Stan emocjonalny wskazuje na pewne układy nastrojów, skłonność do pewnych nastrojów.

4. proces to ostatni poziom. Procesem jest to jak w tej chwili odpowiadamy (reagujemy, co się w tej chwili dzieje). Ten proces może troszeczkę inaczej przebiegać u introwertyka i u .........i................

Ten sposób myślenia pokazuje jak głęboko emocje mogą sięgać. To co Państwu mówiłem to jest

wyjściowa forma definicji emocji.

PYTANIE NR 2

CO W PSYCHOLOGII JEST KLUCZOWE, JAKIE PROBLEMY PSYCHOLOGIA MA

ROZWIĄZAĆ W KWESTII ZWIĄZANEJ Z EMOCJAMI ?

PROBLEM l.

Czy mam do czynienia z kategoriami emocji czy z wymiarami emocji ?

Co jest prawdziwe do opisu zachowań: kategorie czy wymiary emocji ?

Potoczna obserwacja (potoczne doświadczenie) wskazuje na to, że mamy skłonność do

kategoryzowania emocji - opisujemy strach, lęk, radość.

wtedy powstaje

PROBLEM 2.

Ile tych kategorii można uchwycić

Czy są pewne kategorie podstawowe

Czy są kategorie wtórne 

Powstają różne typologie, np. TYPOLOGIA R. PLUTCHIKA (Roberto Plaezika). PLUTCHIK uważa że istnieją pewne podstawowe, pierwotne kategorie emocji.

W układzie • centrycznym: radość, akceptacja, lęk, zdziwienie. Wg R. PLUTCHIKA (Placzika) kryterium bycia kategorią podstawowąjest po prostu zachowanie i uczy pewnego zachowania. Jest to myślenie ewolucyjne emocja powstała bo człowiek musiał się przystosować, emocja była formą reakcji na to co się dzieło w środowisku i emocja tym samym uczyła spełniania jakiś dążeń. Rozwój poznawczy dlatego nastąpił, gdyż poznanie musiało służyć emocjom nie odwrotnie. Poznanie jest na usługach emocji bo emocje a nie poznanie dają szansę przystosowania, bo emocje wyrastają z dążeń. Są pewne typowe wzorce zachowań, które leżą u podstaw każdej emocji. Oprócz emocji pierwotnych istnieją emocje wtórne. Emocje wtórne tworzą się przez powiązanie emocji pierwotnych np. powiązanie emocji akceptacji i lęku tworzy emocje submisji (podlegania) poczucie bycia podległym, - powiązanie emocji zdziwienia i lęku daje emocje strachu, powiązanie emocji zdziwienia i smutku rozczarowania

powiązanie wstrętu i gniewu daje pogardę

R. PLUTCHIK opracował tzw. BRYŁĘ EMOCJI

w górę idąc oznaczył intensywność emocji                

wymiar intensywności emocji polega na tym, że im wyżej położona emocja tym bardziej intensywna

np. zachwyt jest bardziej intensywny niż zaduma

im emocje są położone dalej od siebie tym bardziej są różne np. żal i zachwyt dalej od siebie niż żal i

obrzydzenie

On uważał, że to kategorie dla emocji są ważne bo kategoria da się opisać zachowaniem. Kluczem do

zrozumienia tego jest motyw nazwa „prototypowy wzorzec zachowania" czyli inkorporacja

dla zachowania, związanego z pożywieniem, które prowadzi do odrzucenia czegoś np. wymioty

emocją jest wstręt. Każde zachowanie jest związane z właściwą sobie emocją. Dzięki związkowi motywacji z emocjami tworzą się pewne instytucje społeczne, instytucje społeczne powstały w wyniku tego, że człowiek doświadczał pewnych emocji a człowiek doświadczał emocji bo musiał się przystosować. Bardzo wielu autorów uważa, że kategoria jest emocją. Inne sposoby myślenia gdy uważa się, że kategorie nie są dobre a przy charakteryzacji zjawisk emocjonalnych ważniejsze są wymiary emocji,

bo lepiej jest opisywać zjawiska emocjonalne. Emocje trzeba opisać przy pomocy wymiarów

przyjemność - nieprzyjemność, odprężenie - napięcie, spokój - podniecenie. Wymiary emocji, bo emocji jest więcej niż wrażeń, których da się wyróżnić ok. 50 tyś. Dlatego, że emocji jest więcej, by je  nazwać lepiej użyć dymensji. Są autorzy, którzy opisują emocje za pomocą kategorii i dymensji - łączą je ze sobą np. R. PLUTCHIK uważa, że są kategorie emocji ale każda emocja może być może być bardziej lub mniej przyjemna, bardziej intensywna mniej intensywna jest to też wymiarowość. Obecnie uważa się, że lepsza jest wymiarowość.

PSYCHOLOGIA EMOCJI      7.11.1999 r.                         WYKŁAD NR 2 Prof. dr hab. Henryk Gasiul DEFINICJA EMOCJI

Emocja jako pojęcie budzi wiele kontrowersji. Określenie czym jest emocja, co to jest emocja wymaga przyjęcia pierwotnych założeń potrzebnych do uchwycenia pewnego kontekstu w jakim te emocje się rozważa. Zaproponowałem pojmowanie emocji jako pewnych jakości doświadczeń interakcyjnych. Emocja ma charakter pewnej interakcji. Jakość tej interakcji, doświadczenie jakości tej interakcji jest właściwie stanem emocjonalnym. Emocja sama w sobie może być również ujęta jako pewna forma odpowiedzi na interakcję i jako pewna forma jakości odpowiedzi na interakcję, ponieważ słowo odpowiedź oznacza, że w tworzeniu emocji (powstawaniu emocji) człowiek jest istotą aktywną, nie jest tylko reaktywny. Człowiek może wzbudzać pewnego rodzaju stany w sobie, może pewnymi stanami również sterować. Człowiek nie jest do końca istotą reaktywną. CHARAKTERYSTYKA EMOCJI

W psychologii emocji poruszana jest kwestia charakterystyki emocji. Wskazałem na to, że problemem współcześnie b. istotnym w psychologii jest próba odpowiedzi na pytanie: Czy emocje mogą być uchwycone w postaci kategorii czy raczej w postaci pewnych wymiarów?, Czy można mówić o kategoriach emocji typu radość, smutek, wstręt, gniew, czy raczej powinno się mówić o emocjach charakteryzując je w układzie wymiarów np. przyjemny-nieprzyjemny, pociągające-odpychające Wydaje się, że można by te rzeczy pogodzić, przykład Plutchika (wykład nr l) - bryła emocji. Plutchik uważał, że można wyróżnić podstawowe kategorie emocji. O kategorii emocji świadczy z jednej strony - gdybyśmy patrzyli z poziomów interakcji - jakość interakcji. Różne są rodzaje interakcji, różne są kategorie interakcji np. interakcja z drugim człowiekiem i wtedy może to być inna jakość niż interakcja z jakimś źródłem dźwięków. Inny rodzaj interakcji i wyzwala inną jakość. Ta inna jakość jest często kategoryzowana i da się uchwycić (ująć) w pewne ramy. O jakości emocji czy o kategorii emocji świadczy inność odczuć, które człowiek przeżywa, ale poza tym również inność mechanizmów neurofizjologicznych tkwiących u podłoża emocji. Kwestia b. dyskusyjna wymiary czy kategorie. Można by to pogodzić. Argumentem na rzecz istnienia kategorii emocji jest fakt z jednej strony rodzaju interakcji i jakości interakcji. Jakość interakcji oznacza, że człowiek ma inne odczucia wewnętrzne, a jak ma inne odczucia wewnętrzne znaczy, że może inną emocję przeżywać. O jakości interakcji i jakości emocji może świadczyć też mechanizm neurofizjologiczny. (obecnie w psychologii emocji b. szeroko rozbudowany jest dział, który poszukuje neurofizjologicznych mechanizmów, komponentów, które tkwiłyby u podłoża różnych kategorii emocji i rzeczywiście znajduje się takie mechanizmy, komponenty czy struktury). Czy to jest takie pewne - do tej pory jeszcze nie bardzo wiadomo, w każdym razie są prowadzone jakieś obiecujące badania w tym względzie. To jest argumentem na rzecz, odmiennych kategorii emocji, na rzecz możliwości istnienia kategorii emocji a nie tylko istnienia wymiarów emocji. Plutchik wyróżnia pewne kategorie emocji a oprócz tego każda kategoria emocji może mieć różną intensywność i ona w różnym wymiarze w przestrzeni wielowymiarowej może być opisana. Mogą być emocje o pewnej kategorii, które mają charakter bardziej pociągający-bardziej odpychający; bardziej przyjemny-bardziej nieprzyjemny, emocje silniejsze (intensywniejsze)-słabsze. Wymiary są wpisane w kategorie emocji i jednocześnie z kategorią emocji wyraźnie związane. PODZIAŁ NA EMOCJE PIERWOTNE I WTÓRNE W psychologii emocji, poza problemem kategoria czy wymiar emocji, pojawia się problem podziału na emocje pierwotne i emocje wtórne a z tego bezpośrednio wynika problem czy są uczucia i emocje i czy są to dwie różne rzeczy. EMOCJE PIERWOTNE :

Pomijając wszelkie b. wyraźne różnice teoretyczne wydaje się, że większość autorów zgadza się z tym, że kryterium przynależności do emocji podstawowej jest przede wszystkim mechanizm biologiczny (kryterium biologiczne), który leży u podłoża emocji. Pierwotne emocje to te, w których wyraźnie istnieje mechanizm biologiczny, podłoże biologiczne (zawsze istnieje podłoże biologiczne, ale tu wyraźnie jest mechanizm neurofizjologiczny), wyraźne struktury biologiczne, które wyznaczają dany sposób przeżywania, pewien sposób jakości interakcji. Poza tym emocje pierwotne to te, które dzięki wyraźnemu mechanizmowi biologicznemu (podkładowi neurofizjologicznemu) występują u wielu gatunków, nie przynależą tylko człowiekowi. Jest pewna ciągłość ewolucyjna z gatunkami niższymi bo te same struktury biologiczne występują w gatunkach niższych niż człowiek i u człowieka.

Kryterium biologiczne wskazuje na to, że l) jest konkretny mechanizm biologiczny (emocje pierwotne związane są z konkretnymi strukturami biologicznymi (z konkretnymi mechanizmami neurofizjologicznymi precyzyjnie rzecz biorąc) 2) emocje pierwotne występują u wielu gatunków, nie tylko u człowieka także u gatunków niższych (u zwierząt niższych - nie u robaka, ale u szympansa => u ssaków przede wszystkim).

Kryterium powszechności występowania emocji u wszystkich ludzi. Emocje pierwotne inaczej podstawowe (różnie można mówić, tutaj mówię o emocjach pierwotnych w znaczeniu tych fundamentalnych, podstawowych) one towarzyszą człowiekowi od samego początku, człowiek nie musi się ich uczyć. Te emocje (stany emocjonalne) występują u wszystkich ludzi bez względu na rasę, narodowość.

"Przykład : emocją pierwotną (podstawową), występującą w każdej kulturze jest emocja gniewu, emocja wstrętu, emocja zdziwienia, emocja smutku, emocja radości. Niektórzy żeby być bardziej precyzyjnymi mówią, że do emocji pierwotnych należą te, które ujawniają się zaraz po urodzeniu w l roku życia. Oczywiście jest to wzmocnienie tego argumentu biologicznego.

Kryterium pierwotności (podstawowości) do emocji pierwotnych należą emocje, które związane są z najbardziej istotnymi zadaniami adaptacyjnymi u zwierząt i u ludzi. Jest możliwość spełniania najbardziej podstawowych zadań ad...