4
Temat: Związki wyrazowe.
Cele lekcji
Uczeń:
- zna i stosuje pojęcia: związki wyrazowe współrzędne i podrzędne;
- wskazuje i określa typy związków wyrazowych;
- buduje spójną wypowiedź z wykorzystaniem wyrazów określających.
Pomoce: karty pracy; podręcznik Jutro pójdę w świat kl. 5, s. 92 – 95.
Tok lekcji
1. Praca w grupach: każda grupa otrzymuje jedno zdanie oraz wzór – karta pracy 1. Zadania dla uczniów:
a) próba określenia typu tekstu, z jakiego mogą pochodzić zdania (legenda);
b) wyobrażenie sobie, że jest się reżyserem filmu o Warszu i Sawie – wydobycie ze zdań jak największej liczby informacji, czyli przeprowadzenie analizy wg wzoru;
c) wnioski: wskazywanie wyrazów, które „zadają pytania” (są określane, nadrzędne) i „odpowiadają” na nie (są określające, podrzędne) oraz wyrazów, między którymi nie ma takiej relacji (podmiot i orzeczenie, określenia łączone przecinkami lub spójnikami).
2. Rozmowa o znaczeniu wyrazów określających (bogactwo wyobraźni, dokładny opis itp.).
3. Podsumowanie tej części pracy – karta pracy 2.
4. Ćw. 1, s. 92 i ćw. 3, s. 93.
5. Gra w klasie – karta pracy 3.
Każda grupa otrzymuje ten sam zestaw związków podmiotu z orzeczeniem, a następnie (po przypomnieniu definicji zdania nierozwiniętego) dodaje jak najwięcej wyrazów określających, z zapisaniem przy nich pytań. Uwaga: Przypominamy uczniom, że tworzymy zdania rozwinięte, ale nie złożone (przypomnienie definicji). Porównanie efektów pracy; wskazanie związków wyrazowych oraz wyrazów współrzędnych i podrzędnych w uzupełnionych zdaniach.
6. Podsumowanie: uzupełnienie i wklejenie definicji – karta pracy 4.
7. Praca domowa nawiązuje do gry z punktu 5: Napisz historyjkę, w której wystąpi smok, rycerz i księżniczka. Ze swojej bajki wypisz po pięć przykładów związków współrzędnych i podrzędnych.
Karty pracy na następnej stronie
Karta pracy 1
Wzór:
Panna Wodna znużonemu i spragnionemu księciu ścieżkę do chaty rybackiej wskazała.
Co się stało? Panna Wodna wskazała
(podmiot + orzeczenie)
Co wskazała? wskazała
ścieżkę
Ścieżkę dokąd? ścieżkę
do chaty
Do jakiej chaty? do chaty
rybackiej
Komu wskazała? wskazała
księciu
Jakiemu księciu? księciu
znużonemu i spragnionemu
Zdania dla grup:
Żona Warsza na kominie glinianym rozpaliła domowe ognisko.
Dnia pewnego rybak Warsz wypłynął na połów.
Wtem gość niezwykły zawitał do chaty rybaka.
Karta pracy 2
Uporządkuj w tabeli związki wyrazowe z poniższego zdania. Przy związkach podrzędnych zapisz pytania, na jakie odpowiadają wyrazy określające.
Słynny królewski kucharz przygotował szybko i sprawnie świetny obiad oraz wyborny i oryginalny deser.
Związki wyrazowe
współrzędne
podrzędne
kucharz przygotował; obiad i deser; kucharz królewski; kucharz słynny; słynny, królewski; przygotował obiad; przygotował deser; przygotował sprawnie; przygotował szybki; obiad świetny; deser wyborny; deser oryginalny; wyborny i oryginalny
Karta pracy 3
Księżniczka napisała.
Rycerz przybył.
Smok ziewnął.
Karta pracy 4
Uzupełnij definicję przykładami zdań z ramek:
Zdanie pojedyncze nierozwinięte składa się tylko z orzeczenia lub podmiotu i orzeczenia, np.…..............................................................................................................................................
W zdaniu rozwiniętym występują określenia, np. ................................................................. ......................................................................................................................................................
Ponieważ niektóre wyrazy w zdaniu wymagają określeń, a inne określają, odpowiadają na pytania, dopełniają informacje, mówimy, że wyrazy łączą się w związki podrzędne, np. .....................................................................................................................................................
Między niektórymi wyrazami nie da się postawić pytań – żaden z wyrazów w związku nie jest określany, mamy wtedy do czynienia ze związkami współrzędnymi, np. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Kłapie (czym?) paszczą; długi (jaki?) ogon; zionie (czym?) ogniem; rycerz (jaki?) strachliwy
Smok zionie.
Smok zionie; smok ziewa; rycerz nudzi się; strachliwy i chudziutki
Zielony smok zionie strasznym ogniem.
www.wsip.pl
kapulinka