W10 EMOCJE SAMOŚWIADOMOŚCI.docx

Wykład 10: Emocje samoświadomościowe

1. Klasy emocji samoświadomościowych

·         Wstyd

o        Wstydzimy się, kiedy np. przekraczamy jakąś normę. Większość ludzi gloryfikuje własną osobę – chcą się postrzegać jako osoby inteligentne, kompetentne, efektywne i sprawne oraz dobre.

·         Poczucie winy

·         Zażenowanie

·         Onieśmielenie

·         Duma, pycha

o        Jesteśmy dumni, kiedy wypadniemy lepiej porównując się z jakimś standardem; osiągamy pewien sukces; jesteśmy z siebie zadowoleni.

Mimo że znaczeniowo są blisko to w psychologii definitywnie je rozróżniamy.

1)      Jakie jest kryterium wyróżniania emocji samoświadomościowych spośród innych typów emocji?

2)      Jaki jest mechanizm ich powstawania?

3)      Jakie są konsekwencje ich doświadczania?

2. Normy i standardy życia społecznego odróżniają emocje samoświadomościowe

·         (Ad.1)Emocje samoświadomościowe powstają w wyniku oceny własnego zachowania w stosunku do obowiązujących norm, zasad i standardów społecznych.

·         (Ad.2)Zachowanie jednostki jest oceniane przez nią samą oraz przez innych ludzi przez pryzmat przestrzegania norm, zasad i celów.

·         Wstyd i zażenowanie są doświadczane, jeśli zachowanie jest oceniane jako niezgodne z normami i zasadami społecznymi i interpretowane jako porażka w sytuacji społecznej.

·         Poczucie winy jest doświadczane, jeśli zachowanie jest oceniane jako niezgodne z własnymi normami.

·         Duma lub pycha doświadczane jeśli zachowanie jest oceniane jako sukces w realizacji celów.

·         Wstyd i poczucie winy są dotkliwe i nieprzyjemne.

·         Uczucie zawstydzenia, bycie zawstydzonym przez innych jest kojarzone z odrzuceniem społecznym.

·         Antycypacja emocji reguluje zachowania społeczne.

3. Wyznaczenie norm, zasad i standardów; Rachel Karniol i Michael Ross (1996)

·         4 typy zadań:

o        Wymyślone przez siebie samego

o        Wypracowane wspólne z innymi

o        Zapożyczone od innych droga naśladownictwa (internalizacja)

o        Narzucone przez innych:

ü      Realizowanie ról społecznych

ü      Zadań wymagań narzuconych przez inne osoby znaczące

4. Wyznaczenie norm i zasad

·         Każda kultura, społeczeństwo, rodzina, osoba posługuje się własnym kodeksem postępowania. Przykłady:

o        Zakazy dotyczące strefy intymnej

o        Zakazy dotyczące zachowań agresywnych

o        Koncepcje Erika Ericksona (np. dziecko w wieku 15 miesięcy musi rozwiązać konflikt miedzy pragnieniem osiągnięcia autonomii a wstydem; dziecko prawie 2letnie chce się oddzielić od matki – uczy się chodzić, próbuje coś samo zdziałać; wtedy doświadcza poczucia autonomii i niezależności; aparat ruchowy często jest niedoskonały, dziecko narażone na porażkę, rodzi się poczucie wstydu) ; (wstyd chroni człowieka przed kompleksem Boga)

o        Koncepcja Zygmunta Freuda (dziecko nie nauczone np. używania nocnika może potem być np. nadmiernie pedantyczne).

Emocje samoświadomościowe nie są uruchamiane automatycznie przez dane zdarzenie, żadne zdarzenie nie uruchamia ich konsekwentnie.

5. Strażnicy norm i zasad

·         „wstydź się”, „to wstyd”

·         „wstyd mi za ciebie”

·         Wystawianie na widok innych

·         Wytykanie palcami

·         Stawianie w kącie

·         Kultury honoru (Włosi, Japończycy, itp.)

·         JA strażnikiem norm osobistych

ü       „nie spodziewałam się tego po sobie”

ü      „nie rozumiem czemu to zrobiłam”

6. Jakość zadań a podatność na porażkę i wstyd

·         Nierealistyczne oczekiwania, zadania zbyt trudne (przekraczające możliwości):

ü       Zbyt krótki czas potrzebny na wykonanie zadania

ü       Zbyt wysoko ustawiona poprzeczka

ü       Punktowe formułowanie celu. 0-1 wskaźniki sukcesu. Każde zachowanie, które nie mieści się w kategorii zostanie uznane za porażkę. (np. chce dostać 5 na egzaminie, w momencie kiedy egzamin nie dostał napisany na 5 tylko np. na 4 to doznajemy porażki.)

·         Sukces w zadaniu trudnym może być źródłem dumy.

·         Odniesienie sukcesu nie jest warunkiem wystarczającym do doświadczenia dumy.

7. Charakterystyka emocji samoświadomościowych

·         Porównanie do emocji podstawowych:

o        Nie uwarunkowane biologiczne, bez podłączonego programu działania.

o        Pojawiają się pod koniec drugiego i na początku trzeciego roku życia (wstyd i poczucie winy).

o        Wymagają zaangażowania rozwojowo złożonych procesów poznawczych; poznawcze możliwości do:

ü       Oddzielenie „ja” od „nie-ja”

ü       Kierowanie uwagi na „ja”

ü       Samoświadomości

ü      Stabilnego poczucia odrębności

ü      Internalizacja standardów (przyjęcia standardów jako swoje)

ü      Identyfikowania rozbieżności między standardem, normą, wartością a danym zachowaniem, monitorowanie zachowania

ü      Rozumienie, że to „ja” kontroluje zachowanie

ü      Wnioskowanie o przyczynach zachowanie(dokonywanie atrybucji; rozpoznawania, które czynniki są odpowiedzialne za to czy osiągnęliśmy sukces czy porażkę)

·         Samoświadomościowe uruchamiane są w celu regulacji relacji interpersonalnych oraz podtrzymywania życia społecznego.

ü      Podtrzymywanie statusu społecznego

ü      Zapobieganie wykluczeniu społecznemu

ü      Ustalanie złożonych hierarchii społecznych

·         Komunikowanie innych emocji samoświadomościowych jest bardziej złożone niż emocji podstawowych (mięśnie twarzy przy emocjach podstawowych)

·         Obserwator ma trudności z rozpoznaniem poszczególnych emocji samoświadomościowych

·         Rumienienie się nie pozwala odróżnić poszczególnych emocji od siebie

·         W badaniach nie rozpoznano ekspresji charakterystycznych dla poszczególnych emocji samoświadomościowych.

·         Wstyd często mylony jest ze smutkiem.

8. Atrybucje a rodzaj emocji samoświadomosciowej

·         Koncepcja Bernarda Weinera: wyjaśnianie przyczyn sukcesów i porażek. Wymiary brane pod uwagę:

o        Wewnętrzne(np. moja inteligencja) vs zewnętrzne(np. bo to wykładowca ułożył zbyt trudny test) umiejscowienie

o        Stabilność vs zmienność przyczyn

o        Kontrolowalność vs niekotrolowalność przyczyn

o        Globalność vs szczegółowość atrybucji względem JA