... „ Czytanie jest jedną
z najważniejszych funkcji
ludzkiego umysłu – ze wszystkich
stworzeń na ziemi tylko
ludzie umieją czytać ” ...
Nauka czytania jest obecnie jednym z najważniejszych zadań edukacyjnych przedszkola mającym przygotować wychowanków do nauki szkolnej. Realizacja tego zadania tradycyjnymi metodami nie przynosi w pełni oczekiwanych rezultatów.
W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania, które choć mają przeciwników zasługują na pełną aprobatę, ponieważ umożliwiają autentyczną pracę indywidualną z wychowankami, a zatem dają szansę osiągania przez dzieci sukcesów.
Nowe koncepcje nauki czytania:
§ Naturalna nauka języka
Ogólne założenia tej metody zostały przejęte z Nowej Zelandii. Według tej koncepcji nauka języka to nauka słuchania, mówienia i pisania poprzez zabawę i twórcze działanie. Punktem wyjścia w nauce czytania i pisania jest cały tekst – krótki, prosty i zrozumiały, ściśle powiązany z ilustracjami. Procesem równoległym jest analiza i synteza słuchowo-wzrokowa w trakcie pisania, rozwiązywania zadań indywidualnych i zespołowych. Metodzie towarzyszą kolorowe książeczki opracowane przez autorów nowozelandzkich.
§ Pedagogika Marii Montessori
Teoria Montessori przeżywa obecnie renesans. Po latach zapomnienia jest na nowo interpretowana w której dziecko jest od samego początku przyzwyczajane do samodzielnego doboru materiału dydaktycznego według własnych zainteresowań. Rola nauczyciela polega na pomocy zgodnej z hasłem: „ Pomóż mi zrobić to samemu ”. Czytanie opiera się na metodzie analityczno-syntetycznej. Nauka pisania wyprzedza naukę czytania. Litery pisane wycięte z papieru ściernego pozwalają na dotykowe utrwalenie wyrażeń wzrokowo-słuchowych podczas nauki. Oprócz tego dziecko ma do dyspozycji całe zestawy obrazkowo-słowne, które wzbogacają jego zasób wyrazów znanych i rozpoznawanych.
§ Wprowadzenie dziecka w świat liter i głosek B. Rocławskiego
Koncepcja nauki czytania i pisania zaproponowana przez B. Rocławskiego łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania. Zdaniem autora nie należy odrywać czytania od pisania i uczyć czytania bez pisania. Nauka czytania według założeń tej metody powinna rozpoczynać się wówczas, gdy zostanie ustalony poziom sprawności komunikowania się dziecka, określony na podstawie poziomu rozwoju percepcji, zasobu słownikowego, poziomu słuchu fonetycznego, a także pamięci. Dopiero poznanie dziecka, jego faktycznych możliwości pozwala na rozpoczęcie odpowiednich ćwiczeń doskonalących sprawności językowe, które umożliwiają naukę czytania i pisania. Sukces w nauce czytania zależy od faktycznego zainteresowania samego dziecka otaczającym go światem oraz właściwej zachęty ze strony nauczyciela. W celu ułatwienia dziecku analizy i syntezy głoskowej oraz poznania zapisu graficznego wyrazu autor proponuje zastosowanie w zabawach i ćwiczeniach specjalnych klocków z literami zwanych LOGO. Nie ma tu miejsca na pośpiech, należy pracować z dzieckiem w takim tempie i przez taki okres, by nie zabijać w nim naturalnej chęci do czytania.
§ Wprowadzenie dziecka w świat pisma I. Majchrzak
Według koncepcji I. Majchrzak naukę czytania rozpoczyna się od czytania globalnego własnego imienia dziecka. Imię jako symbol naszej tożsamości wyróżnia dziecko spośród innych ludzi. Z tego względu zostało potraktowane jako klucz otwierający świat pisma. Kolejny etap nauki nosi nazwę „ targ liter ” – to okres różnych zabaw, gier z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyć dźwięk z jej zapisem graficznym.
Etap trzeci nosi nazwę „ nazywanie świata ” – to zestaw ćwiczeń polegających na przyporządkowaniu odpowiednich nazw do wszystkiego, co znajduje się w otoczeniu dziecka. Zbiór nazw wykorzystywanych w zabawie powinien liczyć od 80 ¸100 słów. Dzieci stopniowo przechodzą od jednowyrazowych układanek słowno-obrazkowych do bardziej skomplikowanych tekstów.
§ Zabawa w czytanie G. Domana
Autor tej metody traktuje naukę czytania jako element dziecięcej zabawy. Jest zwolennikiem „ domowej nauki czytania ” i przenosi zinstytucjonalizowane formy kształcenia do domu rodzinnego. W nauce czytania uwzględnia indywidualne predyspozycje dziecka. W swej metodzie wykorzystuje wiedzę z zakresu neuropsychicznych możliwości małego dziecka, jego naturalnej łatwości przyswajania informacji całościowej (słów, wyrazów zrozumiałych). Uważa, że istnieje ścisły związek między kształtowaniem się pojęć a techniką czytania. „Zabawa w czytanie” to globalne czytanie odpowiednio dobranych wyrazów prezentowanych dziecku w ściśle określony sposób.
Autor w nauce czytania wymienia pięć etapów. Etap pierwszy – pojedyncze słowa; drugi – wyrażenia dwusylabowe; trzeci – wprowadzanie pierwszych zdań; czwarty – na tym etapie rozbudowuje się wcześniej wykorzystywane zdania; natomiast piąty etap to samodzielne czytanie przez dzieci książek.
§ Sojusz metod – autorstwa E. Arciszewskiej
Autorka wychodząc z założenia, że nie istnieje metoda jednakowo oddziałująca na każdego wychowanka proponuje połączenie i wykorzystanie elementów różnych metod, tak, aby każde dziecko miało możliwość zdobycia „ umiejętności czytelniczych na podobnym poziomie i w podobnym czasie, a mimo to w indywidualnym tempie ”. W nauce czytania zdaniem autorki ważne jest rozumienie czytanego tekstu a nie tempo czytania. W początkowej fazie nauki proponuje stosowanie czytania globalnego zarówno zdaniowego jak i wyrazowego.
Działania edukacyjne w zakresie nauki czytania dzieli się na dwa etapy:
czytanie całościowe (globalne) wyrazów i zdań;
czytanie analityczno-syntetyczne.
Do realizacji pierwszego etapu czytania w przedszkolu autorka proponuje wprowadzenie:
· zabaw i gier z całymi wyrazami;
· technik Celestyna Treneta (swobodny tekst, oraz fiszki samokontrolne);
· elementy metody I. Majchrzak;
· metody Gleen’a Domana;
· etykietowanie obrazków i przedmiotów stosowanych w metodzie M. Montessori.
W drugim etapie nauki czytania proponuje:
· główne zabawy I. Majchrzak (prezentacje alfabetu „ targ liter ”);
· wybranych ćwiczeń w loteryjki.
Autorka nie sprzeciwia się powiązaniu nauki czytania z pisaniem, jednak na miarę możliwości wychowanków.
Zaprezentowane metody nauki czytania i pisania łączy wiele wspólnych cech, a mianowicie:
całościowe podejście do procesu nauki czytania i pisania wykorzystujące tendencje dziecka do zabawy, jego ciekawość i dążenie do poznawania otoczenia, chęć swobodnego wyrażania się. Żadna z metod nie określa dokładnej granicy wieku, od której należy rozpocząć edukację dzieci w zakresie nauki czytania i pisania.
Nauka czytania i pisania powinna odbywać się w warunkach umożliwiających dziecku osiąganie sukcesu. Dlatego do zadań nauczycieli przedszkola należy:
tworzenie warunków i okazji do swobodnego rozwoju komunikowania się dziecka z otoczeniem za pomocą mówienia, słuchania, czytania i pisania;
organizowanie sytuacji stymulujących rozwój motywacji dziecka do czytania i pisania poprzez tworzenie otoczenia zachęcającego dziecko do czytania, dostarczanie poprawnych wzorów pisma (napisy informacyjne, hasła na plakietkach, teksty do czytania, książeczki) uwzględniające zainteresowania i umiejętności poszczególnych dzieci;
stwarzanie dzieciom okazji do nabywania doświadczeń w języku pisanym oraz zachęcanie do podejmowania prób pisania.
W tak zorganizowanych warunkach i przy akceptacji ze strony nauczycieli dzieci nie tylko będą miały możliwość opanowania umiejętności czytania i pisania, ale przede wszystkim z ochotą i zainteresowaniem podejmą trud nauki, traktując go jako przyjemną i pożyteczną zabawę.
G. I. Doman: Jak uczyć małe dzieci czytać. Bydgoszcz 1992, Excalibur.
K. Komiński: „Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym”. Wyd. WSiP Spółka Akcyjna 1999.
B. Rocławski: „Nauka czytania i pisania”. Gdańsk, Glottispol 1996.
I. Majchrzak: Wprowadzenie dziecka w świat pisma. Wyd. akademickie LAK 1999.
G. Doman: „Jak nauczyć małe dzieci czytać”. Wyd. Excalibur 1992.
B. Bieleń; E. Brańska; M. Karwowska - Struczyk: „Przedszkolne czytanie i pisanie”. Wychowanie w Przedszkolu Nr 1/96.
E. Brańska: „Nauka czytania w przedszkolu”. Wychowanie w Przedszkolu Nr 7/00.
E. Arciszewska: „Sojusz metod”. Edukacja w Przedszkolu, Styczeń 1998.
J. Zborowski: „Początkowa nauka czytania”. PZWS 1995.
E. Czerwińska; M. Narożnik: „Słoneczna biblioteka”. WSiP 1997.
gulczynka