Dysleksja rozowjowa wsółczesne koncepcej.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Beata Dróżdż 1 , Wiktor Dróżdż 2

1 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 w Bydgoszczy

2 Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Bydgoszczy

Dysleksja rozwojowa — współczesne

koncepcje patogenezy, diagnostyki i terapii

Developmental dyslexia — current concepts on pathogenesis, diagnostics and therapy

STRESZCZENIE

W niniejszym artykule omówiono historię badań nad

dysleksją oraz aktualne poglądy na patogenezę, roz-

powszechnienie, przebieg i postulowane postępowa-

nie terapeutyczne u dzieci z dysleksją rozwojową.

Podkreślono, że na podstawie aktualnych danych

dysleksję rozwojową powinno się uznać za istotny

w sensie rozpowszechnienia i znaczenia społecznego

problem zdrowotny. Konieczne jest zapewnienie do-

stępu do specjalistycznej diagnostyki, a także po-

wszechna edukacja nauczycieli, rodziców i lekarzy

w zakresie postępowania z dziećmi dyslektycznymi.

Specyficzne problemy w uczeniu cechują się

trudnościami w czytaniu, pisaniu i/lub arytmetyce,

niewspółmiernymi do poziomu inteligencji, istnieją-

cej motywacji do nauki czy dobrych warunków szkol-

nych — występujące zarówno u dzieci, jak i u osób

dorosłych (ICD-10, The International Statistical Clas-

sification of Diseases and Related Health Problems,

10 th revision ). Jedną z form specyficznych trudności

w uczeniu jest dysleksja rozwojowa, czyli trudności

w czytaniu i pisaniu (kod: F81.0). To najczęściej spo-

tykana forma zaburzeń uczenia — dotyczy 80% osób

z trudnościami w uczeniu. Jest najlepiej poznaną

formą specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętno-

ści szkolnych [1, 2].

Już na początku XX wieku na podstawie ba-

dań kazuistycznych ustalono, że dysleksja jest zabu-

rzeniem heterogennym, występuje nie tylko u dzie-

ci, ale także u młodzieży i osób dorosłych, u których

nie stwierdza się istotnych zaburzeń innych funkcji

poznawczych. Ponadto, często występuje rodzinnie,

częściej u mężczyzn. Zaobserwowano także, że tra-

dycyjne metody nauczania zazwyczaj się nie spraw-

dzają w wypadku osób z dysleksją. Mimo wielolet-

nich badań nadal istnieją rozbieżne opinie dotyczą-

ce precyzyjnej definicji dysleksji. Dotyczą one mię-

dzy innymi charakteru parcjalnych dysfunkcji po-

znawczych, odpowiedzialnych za wystąpienie dys-

leksji, oraz rozmiaru rozbieżności między istniejącym

u dziecka potencjałem a osiągnięciami szkolnymi [1].

Ostatnie wyniki badań w zakresie epidemiologii,

neurobiologii i genetyki dysleksji, a także charakte-

rystyki dysfunkcji poznawczych, związanych z dys-

leksją, bezsprzecznie pozwalają na ujmowanie dys-

leksji w ramach tradycyjnego modelu medycznego;

podobnie jak powszechne problemy zdrowotne, ta-

kie jak nadciśnienie tętnicze czy otyłość, dysleksja

występuje więc w populacji w ramach kontinuum

Słowa kluczowe: dysleksja rozwojowa, psychiatria

ABSTRACT

Authors discussed history of research on dyslexia and

current concepts of pathophysiology, epidemiology,

course and therapeutic approaches to develop-

mental dyslexia. It was stressed that in light of cur-

rent data developmental dyslexia should be regarded

as an important social and health problem of rela-

tively high prevalence. Unquestioned should be free

accessibility to specialists’ diagnose as well as wide

education of teachers, parents and physicians on

adequate treatment for children with developmen-

tal dyslexia.

Key words: developmental dyslexia, psychiatry

Adres do korespondencji:

Beata Dróżdż

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2

ul. Hetmańska 33, 85–039 Bydgoszcz

tel. (052) 322 80 32

e-mail: bwamd@mail.viamedica.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003; 3 (4): 177–184

www.psychiatria.med.pl

177

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003, tom 3, nr 4

o rozkładzie normalnym, z biegunami w postaci

wybitnej zdolności czytania oraz z drugiej strony

— zaburzeń w czytaniu [2].

mózgu oraz badań neurofizjologicznych wskazują na

istnienie różnic w obrębie okolic skroniowo-ciemie-

niowo-potylicznych, które wiążą się z dysleksją [2].

Wyniki niektórych badań wskazują na obecność róż-

nic w obrębie prążkowia i okolicznej kory mózgowej

[8]. Z piśmiennictwa znany jest związek między na-

bytą dysleksją a uszkodzeniami tylnych okolic mózgu,

zwłaszcza okolicy zakrętu kątowego [2]. W badaniu

pozytronowej tomografii emisyjnej (PET, positron

emission tomography ) obejmującym 36 osób z dys-

leksją i 36 osób bez cech dysleksji, pochodzących

z różnych krajów europejskich, stwierdzono, że cechą

wspólną u osób z dysleksją jest obniżenie podczas

czytania aktywności lewej półkuli mózgu. Najbardziej

nasilone zmiany występują w środkowym zakręcie

skroniowym, a ponadto w dolnym i górnym zakręcie

skroniowym oraz w środkowym zakręcie potylicznym.

Można zatem stwierdzić, że niezależnie od narodo-

wości, dysleksja wiąże się z podobnymi zmianami

funkcjonalnymi mózgu podczas czytania [9].

W patogenezie dysleksji uwzględnia się zabu-

rzenia lateralizacji. Niektóre wyniki badań wskazują

na istnienie, przynajmniej u części osób z dysleksją,

nieprawidłowej asymetrii czynności mózgu bądź

odwróconej asymetrii strukturalnej mózgu [1].

W badaniu patomorfologicznym mózgów mężczyzn

pochodzących z rodzin o wysokim rozpowszechnie-

niu dysleksji wykazano brak asymetrii międzypółku-

lowych w tych okolicach, których rozwój w okresie

prenatalnym jest regulowany przez testosteron. Na

tej podstawie sformułowano hipotezę, że nieprawi-

dłowe (np. uwarunkowane genetycznie) stężenie

tego hormonu w trakcie krytycznych faz rozwoju

wewnątrzłonowego mózgu może pełnić istotną rolę

w patogenezie dysleksji [1].

Epidemiologia

Dysleksja jest prawdopodobnie najpowszech-

niejszym zaburzeniem neurobehawioralnym u dzie-

ci; jej rozpowszechnienie ocenia się na co najmniej

4% [1], jednak najczęściej podaje się rozpowszech-

nienie rzędu 5% do nawet 17,5%, w zależności od

przyjętej definicji i sposobu diagnozowania [2]. Usta-

lono, że specyficzne trudności w uczeniu (w tym

dysleksja) są częstsze u chłopców niż u dziewczynek

[3] lub też na skutek współistniejących zaburzeń za-

chowania czy trudności wychowawczych częściej

rozpoznaje się je u chłopców, mimo że równie czę-

sto występują u dziewczynek [1].

Czynniki genetyczne

Dysleksja występuje rodzinnie i jest dziedziczo-

na. Najważniejszym czynnikiem ryzyka tego zabu-

rzenia jest jego występowanie w bliskiej rodzinie. Jeśli

u jednego z rodziców występuje dysleksja, to jej czę-

stość u potomstwa wynosi 23–65%. Rozpowszech-

nienie dysleksji u rodzeństwa dziecka z tym zabu-

rzeniem wynosi 40%. Natomiast jej rozpowszechnie-

nie wśród rodziców dzieci z dysleksją oscyluje w prze-

dziale 27–49%. Stwarza to możliwość wczesnej iden-

tyfikacji dysleksji u części rodzeństwa dziecka z tym

zaburzeniem, a także jej rozpoznanie u niektórych

rodziców dziecka z dysleksją [2]. Zgodność wystę-

powania dysleksji u bliźniąt jednojajowych jest zna-

cząco wyższa niż u bliźniąt dwujajowych, co ozna-

cza, że czynniki genetyczne niewątpliwie pełnią zna-

czącą rolę w patogenezie omawianego zaburzenia

[1]. Wyniki badań nad genetyką dysleksji wskazują

na możliwe znaczenie alleli genów chromosomów

2, 3, 6 i 15 [4–7]. Dotychczas nie udało się opraco-

wać modelu dziedziczenia dysleksji, co może wska-

zywać na heterogenność tego zaburzenia [1].

Czynniki poznawcze

Teorie poznawcze dysleksji w nieco odmienny

sposób ujmują fenomenologię tego zaburzenia

i w związku z tym akcentują odmienne aspekty defi-

cytów procesów poznawczych, będących podłożem

dysleksji [1]. Wiodącą hipotezą jest obecnie model

deficytu fonologicznego [2].

Czytanie jest procesem, w którym kojarzy się

znaczenia na podstawie znaków. Czytanie obejmuje

zatem procesy zarówno wizualno-percepcyjne, jak

i typowo językowe. Obecnie uważa się powszechnie,

że zasadniczym zjawiskiem w dysleksji jest dysfunk-

cja specyficznego elementu systemu językowego

— modułu fonologicznego — który uczestniczy

w procesach głoskowania mowy. Według hipotezy

„deficytu fonologicznego”, osoby z dysleksją mają

Neurobiologiczne podłoże dysleksji

W niektórych badaniach wykazano, że w pato-

genezie dysleksji mogą mieć znaczenie obciążenia pre-

natalne i perinatalne, takie jak przedwczesny poród,

niska urodzeniowa masa ciała, zatrucie ciążowe, hi-

perbilirubinemia, nawracające infekcje uszu, infekcje

ośrodkowego układu nerwowego, niedokrwistość [1].

Wyniki badań pośmiertnych, badań morfome-

trycznych mózgu, funkcjonalnych badań obrazowych

178

www.psychiatria.med.pl

Beata Dróżdż, Wiktor Dróżdż, Dysleksja rozwojowa — współczesne koncepcje patogenezy, diagnostyki i terapii

trudności w uświadomieniu sobie, że słowa pisane

i mówione mogą być rozczłonkowane na mniejsze

części dźwiękowe, a więc, że litery stanowią repre-

zentację dźwięków, składających się na brzmienie sło-

wa [2, 10, 11]. W dodatku świadomość fonologiczna

w silny sposób jest dziedziczona: uważa się, że w 80%

warunkują ją czynniki genetyczne, jak wykazano

w badaniach nad bliźniętami [10]. Uzasadnione jest

zatem twierdzenie, że świadomość fonologiczną moż-

na uznać za podstawową przyczynę większości uwa-

runkowanych genetycznie deficytów rozpoznawania

słów i może ona być najbardziej odpowiednim celem

diagnostyki oraz interwencji terapeutycznych [2].

zane z rozumieniem, takie jak ogólna inteligencja,

wnioskowanie, słownictwo i syntaktyka, są ogólnie

nienaruszone [1, 2]. Deficyt w zakresie analizy fono-

logicznej, a z drugiej strony zachowane funkcje po-

znawcze wyższego rzędu — to model wyjaśniający

paradoks inteligentnych osób, które mają poważne

problemy z czytaniem i pisaniem. W modelu tym de-

ficyt w zakresie funkcji językowych niższego rzędu

blokuje dostęp do procesów poznawczych wyższego

rzędu i do zdolności wychwytywania znaczenia z tek-

stu. Problem polega na tym, że osoba z dysleksją nie

jest w stanie wykorzystać swoich funkcji językowych

wyższego rzędu do zrozumienia jakiegoś słowa dru-

kowanego lub pisanego, dopóki słowo to nie zosta-

nie odkodowane i zidentyfikowane [1, 2, 10].

Deficyt fonologiczny jako podłoże dysleksji

System językowy można sobie wyobrazić jako

hierarchiczną strukturę złożoną ze specyficznych ele-

mentów. Na wyższych poziomach znajdują się sys-

temy neuronalne zajmujące się wczytywaniem i „ob-

róbką” danych językowych (np. semantyką, syntak-

tyką, dyskursem). Na najniższym poziomie znajduje

się moduł fonologiczny, którego zadaniem jest wczy-

tywanie i „obróbka” pojedynczych elementów dźwię-

kowych, tworzących język. Jednostką funkcjonalną

modułu fonologicznego jest fonem, definiowany jako

najmniejsza możliwa do wyróżnienia cząstka języka

(głoska). Aby wyartykułować słowo, trzeba wczytać

składniki głoskowe z pamięci leksykalnej, złożyć je

i wypowiedzieć. Aby przeczytać słowo, czytający musi

zacząć od rozczłonkowania słowa na składniki fone-

mowe [2, 10]. Nie ulega wątpliwości, że dysfunkcja

analizy fonologicznej wiąże się z trudnościami

w nauce czytania [1]. Mierniki zdolności fonologicz-

nych są dobrymi predyktorami późniejszych osiągnięć

w dziedzinie czytania [12]. Deficyty w zakresie świa-

domości fonologicznej (świadomości, że słowa mogą

być rozłożone na mniejsze cząstki dźwiękowe) od-

różniają dzieci z dysleksją od dzieci, które nie mają

trudności w czytaniu i pisaniu [2]. Deficyty fonolo-

giczne utrzymują się również w wieku dorosłym [13].

Udzielenie instrukcji dotyczących świadomości fono-

logicznej powoduje zwiększenie zdolności czytania

i pisania [2, 12, 14].

Na czytanie składają się dwa główne procesy:

dekodowanie i rozumienie. W przypadku dysleksji

deficyt na poziomie modułu fonologicznego upośle-

dza zdolność fragmentowania słowa pisanego na

składowe fonologiczne. W rezultacie czytający do-

świadcza trudności — po pierwsze, w zakresie odko-

dowania słowa, po drugie — rozpoznania go. Defi-

cyt fonologiczny jest autonomiczny, czyli jest nieza-

leżny od innych — „niefonologicznych” — zdolności.

Funkcje poznawcze i językowe wyższego rzędu, zwią-

Ocena występowania dysleksji

Wykorzystując wiedzę na temat podłoża pato-

fizjologicznego dysleksji, należy określić na podsta-

wie danych z wywiadu, obserwacji oraz na podsta-

wie oceny psychometrycznej:

1. Czy faktycznie występują trudności w czytaniu

i pisaniu, które są niewspółmierne do wieku, po-

ziomu inteligencji i poziomu edukacji?

2. Jeśli trudności w czytaniu i pisaniu mają miejsce,

czy są one związane z problemami językowymi na

poziomie procesów fonologicznych (tab. 1)?

Sposób oceny zależy od wieku i poziomu edu-

kacji dziecka [11, 14].

Ocena dzieci w wieku szkolnym

Kryteria rozpoznania specyficznych zaburzeń

rozwoju umiejętności szkolnych, w tym dysleksji roz-

wojowej, według kryteriów ICD-10 omówiono

w odrębnym artykule [15].

Problemami, które stanowią przyczynę skiero-

wania do ośrodka diagnostycznego, są zazwyczaj

słabe osiągnięcia szkolne. Najczęściej zarówno na-

uczyciele, jak i rodzice nie mają świadomości, że przy-

czyną słabych osiągnięć szkolnych dziecka są trud-

ności w czytaniu i pisaniu. Dlatego diagnostykę zwró-

coną w kierunku dysleksji powinno się uwzględniać

zawsze, gdy występują problemy z uczeniem, nawet

jeśli nie stwierdza się wprost trudności w czytaniu

lub pisaniu [2, 10].

1. Ocena umiejętności czytania

Ocenę tę wykonuje się za pomocą pomiaru

zdolności do odkodowywania i rozumienia. Najważ-

niejszym elementem oceny u dziecka w wieku szkol-

nym jest pomiar dokładności dekodowania słów, czyli

czytania pojedynczych słów. Czytanie całych akapi-

www.psychiatria.med.pl

179

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2003, tom 3, nr 4

Tabela 1. Najważniejsze cechy dzieci z dysleksją

Table 1. The most significant features of dyslectic children

Dane z wywiadu

— Opóźnienie rozwoju zdolności językowych

— Trudności z dźwiękami słów (z rymowaniem, mylenie słów brzmiących podobnie)

— Trudności z ekspresją językową (nieprawidłowe wymawianie słów, trudności ze znajdowaniem odpowiednich słów, zacinanie się)

— Trudności z nazywaniem (trudności z nauczeniem się liter alfabetu lub nazw i znaczenia cyfr)

— Trudności z nauczeniem się związków dźwięków z literami

— Trudności z czytaniem i głoskowaniem u rodziców lub rodzeństwa osoby z dysleksją

Czytanie

— Trudności z odkodowaniem pojedynczych słów

— Wyraźne trudności z czytaniem słów nieznanych lub bezsensownych

— Czytanie niedokładne lub czytanie z dużym wysiłkiem

— Wolne czytanie

— Rozumienie z kontekstu zwykle lepsze niż rozumienie izolowanych informacji

— Trudności z głoskowaniem

Język

— Względnie gorsze wykonanie testów wyszukiwania odpowiednich nazw przedmiotów i zjawisk, które są pokazane na obrazkach

— Względnie lepsze wykonanie testów rozpoznawania słów (łączenia słów z odpowiadającym mu obrazem)

— Złe wyniki testów świadomości fonologicznej

Cechy najbardziej specyficzne dla dzieci z ryzykiem dysleksji

— Trudności z wykonaniem testów oceniających wiedzę na temat nazw liter, zdolności łączenia dźwięków z poszczególnymi

literami oraz testów świadomości fonologicznej

Cechy najbardziej specyficzne dla szczególnie uzdolnionej młodzieży z dysleksją

— Występowanie trudności z głoskowaniem i czytaniem w dzieciństwie

— Czytanie poprawne, ale nieautomatyczne

— Wolniejsze wykonanie testów oceniających szybkość czytania

— Słabsze wykonywanie testów wielokrotnego wyboru

tów pozwala zdolnemu dziecku z dysleksją wyko-

rzystywać kontekst do odgadnięcia znaczenia poje-

dynczych słów, co mogłoby być trudne w innych

warunkach. W efekcie osoby z dysleksją często uzy-

skują lepsze wyniki w pomiarach rozumienia, nato-

miast znacznie gorsze — w pomiarach zdolności do

odkodowania pojedynczych słów [2, 10].

Zagadnienie jest złożone. Dzieci z dysleksją rozpo-

znaną na podstawie istnienia rozbieżności między

potencjałami a osiągnięciami wydają się bardzo

podobne do dzieci z przeciętną inteligencją, u któ-

rych dysleksję rozpoznano jedynie na podstawie sła-

bych w stosunku do wieku zdolności do czytania

i pisania. Dzieci z obu grup wykazują objawy deficy-

tu fonologicznego, a występujące u nich problemy

z czytaniem i pisaniem mają niemal identyczny cha-

rakter [16]. Z drugiej strony zastosowanie testów

inteligencji umożliwia identyfikację wybitnie uzdol-

nionych dzieci z dysleksją [2].

Około 75% dzieci spełniających kryterium roz-

bieżności między potencjałami a osiągnięciami

szkolnymi ma słabe osiągnięcia w testach czytania,

jednak pozostałe 25% dzieci (przy czym większość

z nich to dzieci wybitnie uzdolnione i również wy-

kazujące objawy deficytu fonologicznego) nie speł-

nia kryterium zbyt słabych osiągnięć w testach czy-

tania i na tej podstawie dzieci te powinno się zdys-

kwalifikować z uczestnictwa w specjalnych progra-

mach edukacyjnych. Dlatego obecnie uważa się, że

w grupie dzieci w wieku szkolnym kryterium nie-

współmiernych trudności w czytaniu i pisaniu może

być spełnione przez dzieci o przynajmniej przecięt-

2. Badanie inteligencji

Znaczenie testów inteligencji w diagnostyce

dysleksji jest zagadnieniem kontrowersyjnym. Tra-

dycyjnie dysleksję interpretowano jako występowa-

nie trudności w czytaniu i pisaniu, niewspółmier-

nych do poziomu inteligencji (określanego ilorazem

inteligencji — I.I.). To znaczy, że uznawano obec-

ność dysleksji w wypadku znaczącej rozbieżności

między poziomem umiejętności czytania i pisania

przewidywanym na podstawie I.I. a faktycznym.

Dlatego też testy inteligencji na ogół wykorzystuje

się do oceny występowania dysleksji u dzieci w wie-

ku szkolnym, jak również do określania wskazań do

uczestnictwa w specjalnych programach edukacyjnych

w szkołach publicznych. Jednak w niektórych ba-

daniach zakwestionowano konieczność stwierdze-

nia takiej rozbieżności do rozpoznania dysleksji [16].

180

www.psychiatria.med.pl

Beata Dróżdż, Wiktor Dróżdż, Dysleksja rozwojowa — współczesne koncepcje patogenezy, diagnostyki i terapii

nym poziomie inteligencji, które jednocześnie speł-

niają albo kryterium rozbieżności między poziomem

I.I. a osiągnięciami szkolnymi, albo kryterium zbyt

słabych osiągnięć w stosunku do wieku biologicz-

nego [2].

ba z rozpoznaniem dysleksji nie musi ponownie być

poddawana diagnozie w tym kierunku po ukończe-

niu szkoły średniej. Wraz z dojrzewaniem poprawia

się zdolność odkodowywania słów i staje się ona

bardziej zautomatyzowana u osób, które dużo czy-

tają. Takie osoby nie muszą już odwoływać się do

kontekstu, by prawidłowo identyfikować słowa. Nie-

mniej jednak sprawność czytania nie jest automa-

tyczna. Deficyt fonologiczny w formie rezydualnej

utrzymuje się, czytanie wymaga wysiłku, nawet

w wypadku osób inteligentnych i błyskotliwych [2].

Prawdopodobnie najbardziej powszechnym błędem

w diagnozowaniu dysleksji u młodzieży jest niewy-

krycie utrzymującego się nieautomatycznego sposo-

bu czytania. Testy badające kompetencje językowe

mogą okazywać się nieadekwatne w diagnostyce

dysleksji u młodzieży, natomiast bardziej odpowied-

nie są testy mierzące szybkość (automatyzm) czyta-

nia. Niewiele jest jednak wystandaryzowanych testów

tego typu [2, 10].

W przypadku młodzieży szczególnie uzdolnio-

nej prawdopodobnie najbardziej użyteczne są dane

z wywiadu. Cechami diagnostycznymi dysleksji są:

występowanie fonologicznych trudności językowych

(błędne wymawianie słów, zacinająca się mowa) lub

trudności w czytaniu nowych lub nieznanych słów,

problemy z głoskowaniem, lub spowolnienie wyko-

nania testów kompetencji szkolnych właściwych dla

danego poziomu edukacji [2].

Ocena przy rozpoczęciu nauki szkolnej

Problemów z czytaniem i pisaniem obecnie

nie diagnozuje się u większości dzieci aż do trze-

ciego roku nauki szkolnej. Zastosowanie wiedzy na

temat zdobywania umiejętności czytania oraz opra-

cowanie testów zdolności fonologicznych pozwa-

lają na identyfikację dzieci z dysleksją, nawet za-

nim wystąpią pierwsze niepowodzenia szkolne,

a także umożliwiają opracowanie skutecznych me-

tod wczesnej interwencji. Dane z wywiadu wska-

zujące na opóźnienia w zakresie kompetencji języ-

kowych lub na problemy z zabawami z rymowa-

niem i słowami, które brzmią podobnie, ale mają

inne znaczenie — wraz z danymi o rodzinnym wy-

stępowaniu dysleksji — przemawiają za możliwo-

ścią obecności dysleksji (tab. 1). Najbardziej odpo-

wiednimi miernikami możliwych trudności w czy-

taniu i pisaniu są testy czytania — dojrzałości szkol-

nej (tab. 2) [2, 10].

Istotne są konsekwencje behawioralne dyslek-

sji, na które zazwyczaj zwraca się mniejszą uwagę,

chociaż stanowią niebagatelny problem. W dyslek-

sji zaburzone jest zapamiętywanie sekwencji liter

czy słów, ale także zapamiętywanie sekwencji zda-

rzeń. Może to mieć istotne następstwa, na przy-

kład dziecko z dysleksją zabiera innemu dziecku

zabawkę, co wywołuje protesty i kłótnie, dyslektyk

w odpowiedzi uderza rówieśnika. Gdy interweniu-

je osoba dorosła, dyslektyk, relacjonując zdarzenia,

odwraca ich kolejność, co spotyka się, oczywiście,

z głęboką dezaprobatą [17].

Rozpoznanie dysleksji

Testy czytania, głoskowania, zdolności werbal-

nych lub funkcji poznawczych dla dzieci w wieku

szkolnym stanowią podstawowy zestaw testów

przeznaczonych do diagnostyki dysleksji. Inne te-

sty osiągnięć szkolnych (np. matematycznych), te-

sty językowe lub testy funkcji pamięciowych moż-

na dodatkowo stosować w ocenie funkcji poznaw-

czych lub kompetencji językowych. Nie istnieje je-

den patogomoniczny dla dysleksji wynik testu.

Ocena młodzieży szczególnie uzdolnionej

Dysleksja ma charakter przewlekły, nie przemi-

ja wraz z dojrzewaniem [18, 19]. Oznacza to, że oso-

Tabela 2. Przykłady testów użytecznych w identyfikacji dzieci z ryzykiem dysleksji w okresie rozpoczynania

nauki szkolnej

Table 2. Useful tests for identification of children being at risk of dyslexia at the beginning of education

— Identyfikacja liter (nazywanie liter alfabetu)

— Związki między literami a słowami (np. identyfikowanie słów rozpoczynających się na tę samą literę z podanych

przykładów: lalka, pies, lody)

— Świadomość fonologiczna (rozpoznawanie słów, które zostaną utworzone po usunięciu lub dodaniu pewnych głosek:

brak-rak-wrak)

— Pamięć werbalna (odtwarzanie zdania lub opowiadania, które wypowiedziano niedawno)

— Szybkie nazywanie (szybkie nazywanie ciągu pewnych znanych przedmiotów, znaków, liter lub kolorów)

— Mowa czynna (nazywanie pojedynczych przedmiotów lub zjawisk na obrazkach)

www.psychiatria.med.pl

181

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: