Średniowiecze.pdf

redniowiece (redniwiek)

ZaigcaowywEuropieod476rdokoocaXVwieku,wPolceod966rdokoocaXVwieku

NawaotałatworonawXVIIwiekuimiałanaceniepogardliwe,onacałacaacoaniai

epuciawtounkudodokonałegoantykuireneanu

CaredniowiecatoktałtowanieipocególnychnarodówiamodielnychpaotwNadcałą

Europąwładprawujekociółkatolickiewojąreligiąjakoobowiąującąwwikocikrajów,

kulturąijykiemłaciokimPodtawąutrymaniajetiemia- eudalimpołeceotwojetilnie

shierarchizowane: 1-Duchowni, 2-rycerze, 3-mieszczanie,4-chłopiKulturepokitworydbdą

duchowieotwoirycertwo,dlategoteżymbolamiepokitanąikryżimiec

KonekwencjątrukturypołecnejipolitycnejtychcaówtałyiworceooboweNależałydo

nichaceta,ryceriwładcaWoryte,toinacejparanea,aliteratura,którajeupowechnia

naywailiteraturąparemetycną

redniowiecetoepokakontratówPowagaławparebłaenadą,łagodnodokrucieotwem,

acetymroputą

Filozofia

redniowiecedążyłodotworeniakulturyuniweralnej,którajednocyłabychrecijanwielu

krajówPodtawąwiatopoglądubyłteocentrymWładawieckapowinnapodlegadwłady

kocielnejWobrbieteocentrymuwyktałciłyikierunkiilooicne,którychtwórcamibyli

wybitniteolodywugutyniw. Tomasz z Akwim.

Augustynizm akładał

- wiatjetpodielonynaermaterialnąiduchową(dualim)

- celemcłowiekajetponanieBogaiwłanejduy,któremadokonywadiintuicyjniedikibożej

łace- iluminacji

- rozum i wiara powinnyiuupełniadwproceieponania

- cłowiekjetitotąwewntrnierodartą- kaanąnawalkmidyciałem,aduchem

Tomizm akładał

- cłowiekponajewiatpremyłyiroum,aroumoweponaniewiatajakodiełabożego

prowadzi do poznania Boga

- prawdywiarymożnauaadnidpredociekaniaroumowe

- wiatjakodiełoBożejetuporądkowany,wytkomawnimokrelonemiejce

- wwiecie itniejehierarchiaokrelanajakodrabinabytów

Bóg

aniołowie

cłowiek

wierta

roliny

rzeczy

szatan

- ładitniejetakżewżyciupołecnym,wktórymkażdyajmujewłaciwemumiejce

Styl gotycki

Typowakatedragotyckatotrylubpicionawowykociółpółkulitymchórem,obejciem

otoconymwieocemkaplic,dwuwieżowąaadąachodnią,mającąwykletryportale,nad

którymimieciiogromnaroetaElementytakiejakklepieniekryżowo-żebrowe,łukotry,

prypory,ażuroweciany,mukłewieżeiilary,torodkikontrukcyjnełużąceoddaniuwrażenia

koronkowejlekkociOdwierciedlaonachrecijaokąduchowod,próbpokonaniamateriiciana

gotycka jest jakby przepuszczalna - wiatło wącaiwnią,prenikaprelicnekolorowewitraże

gotyckichokien,wielobarwnąroetiprawia,żewntrekocioławypełniaitcowymwiatłem,

pryjająctanomreligijnegounieieniaNajważniejymelementemwntraąrobudowane

ołtareaiate,umieconewabydiewiątyni,gdiegodniehierarchicnymłademprebywali

tylkokapłani

tyl romaoki

Ważnecechyromaokichkamiennychkociołówtoprotebryły,prebiterium,maywnewieże,

klepieniakolebkoweikryżowo-żebrowe,małeakooceniaoknapółkulitymłukiem,ciemne

wntra,niewielkailododób

Dokonałeproporcjeihierarchicneetawieniegeometrycnychbrył,wyrażałyredniowiecną

wiarwładwiatatworonegopreBogaZarównokociołyjakiromaokieamkimiały grube

muryocharaktereobronnymitanowiłyrodajwarowni

Kronika polski

KronikahitoriiPolki,pianapołacinieprenienanegoautorawanegoGallem. Kronikapowtała

nadworeBoleławaKrywoutego. KronikaopiujediejePiatów. Kronika polska zaliczana jest do

najtarychdiełpolkiegopimiennictwaJetnapianałaciną,ctorymowaną,niejednokrotnie

poługujeielementamiikcyjnymi,takimijaklity,mowycypieniMacharaktermoralitycny

Historiografia

To diejopiartwo,wkładtegodiałuwchodiłydiełaotrecihitorycnej,którenaywano

kronikamiByłyonepianepołacinie,proąartytycną,achowywałychronologiwydareo,alenie

troniłyodlegendibaniPełniłyunkcjparymetycną- przedtawiałyidewładcy,cylibyły

utworamipochwalnymiidydaktycnymiNajłynniejepolkiekronikito

- kronika polska Galla Anonima

- kronikaWincentegoKadłupka- powtałapodkoniecXIIwiekuipredługicatraktowanojąjako

podrcnikkolny

- kronika Janka z Czarnowa - powtaławXIVwieku,uchodiapierwepamitnikwliterature

polski

- Historia Polski - JanaDługoa,powtaławXVwieku,kładai12kiąg,którepredtawiają

hitoriPolkiwwiąkuprycynowo- skutkowym, ma ogromnąwartodnaukową

Tematyka mierci i przemijania byłactymmotywemwredniowiecu,arównowtukach

platycnych,jakiwliteratureWynikałotoreligijnegowiatopogląduepoki,licnychwojen,

chorób,któredieiątkowałyludnodredniowieca,atakżeewoitegopocuciaprawiedliwoci

połecnej- wpołeceotwiehierarchicnymbyłajedynymmomentem,któryrównywałludi

redniowiecepołużyłoialegorią,abywplatycnypoóbpredtawidmierdlegorycnyjet

taniecmierci - motywpopularnywEuropejkiejtuceiliteratureredniowiecaNajwceniej

pojawiłiwNiemcechiwFrancjiPredtawiamperoniikowanąmierd,agarniającądotaoca

predtawicieliwytkichtanów- odpapieżadochłopaLiterackimprykładem tego motywu jest

"RomowaMitraPoliklotaemiercią",pochodącaXVwiekuibdącapolkąpreróbką

łaciokiegooryginałuUtwórmaorm dialoguowyranymcharaktereatyrycnymmierd

predtawionaotałajakorokładającyitrup,aleitotażywa,pewnaiebieipocuciemhumoru

Wymieniaonapocególnetanypołecne,którepadająjejoiarąiwkaującnaichwadyWtym

sensie satyra jest pierwszym w polskiej literaturze utworem satyrycznym.

Pimiennictwo

Wredniowiecuplemionaamiekująceiemiepolkiemówiływoimidialektami,jednakunkcj

jykapełniłałacina(wkociele,literature,dyplomacji,nauki)Pierweapiywjpolkimto

nazwy geograficzne w kronikach i dokumentach prawnych od IX do XI wieku.

W 1136 roku "Bulla gnienieoka " - byłtorejetrdóbrarcybikuptwagnienieokiegoporądony

dlapapieżaInnocentegoII,wdokumenciepojawiłoi410polkichnawmiejcowychioobowych

Około1270roku "Kięga henrykowka" byłatokronikaklatorucyterów wHenrykowie,wktórej

amieconopierwepolkiedanie"Dajadjapobru,atypocywaj"

Różnicowanieitylitycneiterytorialnepolcynypiemnej"

1"Kaaniawitokrykie"- XIVwiekTektykaaobyłypianepoPolkuwodmianiemałopolskiej,

adreowanedowyktałconegołuchaca

2"KaaniaGnienieokie"- XVwiek103tektyłaciokiei10kaaopolkichnapianychwodmianie

wielkopolskiej, adresowane do ludu.

1440r. "Traktat o ortografii" Jakuba Parkoszewicza. Pierwszy polski podrcnikpolkiejortograii

napianypołacinie,aleawierającypolkialabet

1513r. "Raj duszny" - pierwapolkakiążka,BiernotaLublina

Bogurodzica

PierwypolkitektPowtałwXIIIwieku,jegoautorembyłanonimowyduchownyPierwyznany

odpipochodi1407roku,aw1506kanclerJanŁakiwydającdrukiemtatutykróletwa

polkiego,poprediłjetroamiBogurodicy"PieopełniłaunkcjehymnunarodowegoByła

piewanawcaiebitwypodGrunwaldemiWarną,copotwierdaJanDługoPierwotnaredakcja

licyładwiewrotkiakooconelitanijnymwrotem"Kirieeleion"WXVIwiekupieolicyłajuż22

wrotkiTreciąpierwejtropyjetwrot doMatkiBożejojednanieludiomprychylnociyna

BożegoWdrugiejwrotceludwracaidoChrytua,abyprewglądnaJanaChrciciela

apewniłludiomdotatnieżycieibawieniepomierciutorwykorytujewpienimotywdeei

predtawiający MaryjiJanaChrcicielajakoporednikówmidyBogiem,aludmiZwrotkimają

kuntownąbudowWytpująwnichpowtórenia,rymyewntrneiwewntrneKuntowna

jest kompozycja.

Prejawykultumaryjnegowkultureiżyciureligijnym

- wybranojąpatronkącałegonarodupolkiego

- pielgrymujądoniejludienajdalychakątkówwiata

- powtało"RadioMaryja"

- mieiącmajpowiconoMaryiiodprawiaicodiennenabożeotwo

- mieiącpadiernikjetmieiącemróżaocawitego- modlitwy Maryi

- utanowionowielewiątdlaMaryi

Teatr

Funkcjeteatruredniowiecnego

- dydaktyczna

- religijna

- rozrywkowa

Miejcepredtawieowntrakociołów,placeprykocielne,cmentare,rynkimiejkieiplace

targowe, wozy teatralne.

Scena symultaniczna - charakterytycnadlaredniowiecaabudowacenicnaumożliwiająca

równoceneukaywanieróżnychplanówakcjinpnieba,piekłaapomocąepołuueregowanych

manjonów(domków)utawionychobokiebiewdłużliniiprotejlubnawycinkukoła

Formydramaturedniowiecnego

1. religijne - misterium, miracle, dramat liturgiczny

2dramatwiecki- moralitet i farsa

Dorobekredniowieca

- układypolitycne,gopodarceikulturalne

- narody

- diałalnodintelektualitów

- powtanieuniwerytetów

- ekponowanieprawoci,humoru,wiernoci

- worylirycnychdieł

feudalizm - prawo do rzeczy cudzej, lenno – utrójpołecno-polityczno-ekonomicny,któryopierał

inaależnociiemkiejChłoppodlegałwłacicielowiiemkiemu,ponieważużytkowałiemi,

któranależałaormalniewłacicielowiiemkiemuWłacicieliemkimógłpodlegadinnemu

włacicielowitegoamegopowodu(npależnodkiciawobeckróla)

ascetyzm - dobrowolne,caemradykalnewyrekanieiiogranicaniepryjemnoci,

wtremiliwod,awycajpobudekreligijnych

paraneza - inaczej porada, napominanie, pouczenie. W poezji termin pareneza, czyli poezja

parenetycna,jettotwórcodocharakteredydaktycnym

Teocentryzm - poglądgłoącyiżnajwyżąwartociąjetBóg,wytkocodotycywiataludkiego

apsyda - pomieszcenienaruciepółkola,półelipylubwieloboku, zazwyczaj zamyka prezbiterium

prezbiterium - pretreokociołaprenaconadladuchowieotwaorałużbyliturgicnej

alegoria - toobraowepredtawienietreciabtrakcyjnych

Archaizm - to jakikolwiekelementjykowy,którywyedłjużużycialub,chodjecetoowany,

odcuwalnyjakopretarały

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: