uzytkowanie nieprzepuszczalnej odzieży ochronnej.pdf

nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej

– komfort pracy

U¿ytkowanie

mgr in¿. JÓZEF GIERASIMIUK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Pañstwowy Instytut Badawczy

dr in¿. GRA¯YNA BARTKOWIAK

dr ANNA MARSZA£EK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Czynniki wp³ywaj¹ce na zmianê

poziomu ciep³a

w organizmie cz³owieka

Cz³owiek nale¿y do organizmów sta³ociepl-

nych i utrzymuje temperaturê wewnêtrzn¹ cia³a

w w¹skim zakresie, bliskim 37 o C, co stanowi fi-

zyczn¹ wypadkow¹ równowagi miêdzy ciep³em

wytwarzanym w reakcjach metabolicznych,

zyskiwanym przez organizm z otoczenia i cie-

p³em rozpraszanym do otoczenia. Zachowanie

równowagi cieplnej cia³a cz³owieka zachodzi

przez rozpraszanie nadmiaru ciep³a groma-

dz¹cego siê ze źróde³ endo- lub egzogennych

drog¹ przewodzenia oraz konwekcji za pośred-

nictwem krwi przep³ywaj¹cej z wnêtrza cia³a

do skóry, która jest ch³odniejsza ni¿ wnêtrze.

Gdy w środowisku pracy temperatura powietrza

jest ni¿sza od średniej temperatury skóry, która

w warunkach komfortu wynosi 33-34 o C, wów-

czas ciep³o przenoszone jest z cia³a cz³owieka

do otoczenia, a jego usuwanie zachodzi drog¹

konwekcji i promieniowania. Natomiast gdy

temperatura powietrza przewy¿sza poziom

średniej temperatury skóry, wówczas ciep³o

przep³ywa z otoczenia w kierunku cia³a cz³owie-

ka. W takiej sytuacji najbardziej efektywn¹ drog¹

odprowadzania nadmiaru ciep³a jest parowanie

wydzielonego potu.

Pocenie jest uruchamiane, gdy temperatura

powietrza otoczenia jest wy¿sza ni¿ 28 o C

lub zwiêksza siê temperatura wewnêtrzna

organizmu w wyniku wykonywania wysi³ku.

W tym przypadku, skutecznośæ oddawania

ciep³a jest zale¿na od mo¿liwości odparo-

wania potu z powierzchni skóry. Parowanie

potu jest ograniczane przez maksymalne

tempo wydzielania potu przez organizm oraz

maksymaln¹ środowiskow¹ pojemnośæ pary.

W środowiskach wilgotnych, mimo ¿e pot bê-

dzie produkowany, du¿a jego czêśæ nie bêdzie

parowa³a, tylko nast¹pi jego skroplenie, które

nie poci¹ga za sob¹ efektywnego oddawania

ciep³a. Tak wiêc u osób intensywnie poc¹cych

siê, np. w wilgotnym środowisku gor¹cym

mo¿e dojśæ do przegrzania organizmu z po-

wodu niemo¿ności oddania ciep³a do otoczenia

na drodze parowania potu.

Poziom pocenia wp³ywa na wilgotnośæ

skóry, która zmienia siê w zale¿ności od liczby

czynnych gruczo³ów potowych. Wilgotnośæ

skóry nie ubranego cz³owieka zmienia siê

miêdzy 6 a 100%. Na podstawie badañ ró¿nych

autorów zaleca siê, aby ekspozycje na środo-

wiska termiczne powoduj¹ce 50-procentowy

lub wy¿szy poziom wilgotności skóry by³y

ograniczone w czasie lub dotyczy³y tylko osób

zaaklimatyzowanych. U osób nie zaaklimaty-

zowanych mo¿e nastêpowaæ sta³y wzrost tem-

peratury wewnêtrznej cia³a z powodu braku

równowagi cieplnej organizmu. Taka sytuacja

ma miejsce równie¿ w warunkach stosowania

odzie¿y ochronnej barierowej, która jest nie-

przepuszczalna dla pary wodnej.

Norma PN-EN ISO 7933:2005(U) [1],

dotycz¹ca środowiska gor¹cego, wskazuje

wilgotnośæ skóry jako jeden z kryteriów ob-

ci¹¿enia cieplnego, ale pomiar tego wskaźnika

nie jest powszechnie dostêpny. Wymieniona

norma określa sposób przeprowadzania

szczegó³owej analizy warunków pracy w go-

r¹cym środowisku, polegaj¹cej na wylicze-

niu wymaganego obci¹¿enia termicznego

zwi¹zanego z określeniem przewidywanego

poziomu pocenia i wyznaczania dopuszczalnej

W artykule omówiono czynniki wp³ywaj¹ce

na kszta³towanie siê mikroklimatu pod odzie¿¹

na podstawie wymiany ciep³a miêdzy organizmem

a otoczeniem. Przedstawiono wyniki badañ fizjo-

logicznych uzasadniaj¹cych ograniczenie czasu

stosowania nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej.

Opisano równie¿ sposoby zmniejszania dyskom-

fortu pracy w tego rodzaju odzie¿y ochronnej oraz

zasady jej bezpiecznego u¿ytkowania.

The use of impermeable protective clothing

– comfort of work

This paper presents factors that influence the shaping

of the microclimate under clothing on the basis of

the heat exchange between the human body and the

environment. Results of physiological studies that justify

the limitation of the duration of use of impermeable pro-

tective clothing are presented. The article also discusses

ways of decreasing work discomfort in this kind of

protective clothing and the principles of its safe use.

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

ekspozycji na dzia³anie określonych warun-

ków termicznych. Wed³ug normy PN-EN ISO

9886:2005(U) [2] kryterium ograniczenia

ekspozycji na gor¹ce środowiska powinno

byæ wydzielanie potu w ilości 1000 i 1250 g

na godzinê, odpowiednio dla osób nie zaakli-

matyzowanych i zaaklimatyzowanych. W celu

unikniêcia odwodnienia organizmu, utrata

wody w wyniku pocenia siê nie mo¿e byæ

wiêksza ni¿ 5% masy cia³a.

na skórze potu w formie ciek³ej i jego konden-

sacjê na wewnêtrznej stronie nieprzepuszczal-

nej odzie¿y ochronnej.

Stwierdzono, ¿e pracownicy stosuj¹cy odzie¿

nieprzepuszczaln¹ osi¹gali limity bezpieczeñ-

stwa temperatury wewnêtrznej przy ni¿szych

wartościach WBGT otoczenia (o 2,8 o C), a wiêc

ju¿ w ³agodniejszych warunkach temperatury

środowiska, ni¿ osoby ubrane w odzie¿ prze-

puszczaln¹ dla pary wodnej [4]. Wykazano [5],

¿e stosuj¹c ró¿ne rodzaje odzie¿y chroni¹cej

przed w³óknami azbestu, ró¿nice miêdzy nimi

by³y pomijalne w warunkach termoneu-

tralnych, a przy wiêkszym stresie cieplnym

(w środowisku gor¹cym lub podczas wykony-

wania wysi³ku) ró¿nice by³y zale¿ne od stopnia

przepuszczalności odzie¿y dla pary wodnej – im

bardziej nieprzepuszczalna odzie¿, tym wiêkszy

dyskomfort i wiêksze obci¹¿enie organizmu.

Równie¿ badania Li [6] wskazuj¹, ¿e per-

cepcja komfortu jest pozytywnie powi¹zana

z percepcj¹ ciep³a, a negatywnie z percepcj¹

wilgotności. Percepcja komfortu jest równie¿

pozytywnie zwi¹zana z temperatur¹ skóry,

a tak¿e nieliniowo i negatywnie z wzglêdn¹

wilgotności¹ powietrza, tworz¹cego mikrokli-

mat pod odzie¿¹.

Tak, wiêc z jednej strony odzie¿ ochronna

zapewnia odpowiedni¹ ochronê przed szkodli-

wymi czynnikami środowiska pracy, z drugiej

zaś powoduje zwiêkszenie fizjologicznego

i psychicznego stresu, obni¿a zdolnośæ do pracy

lub zwiêksza dyskomfort przy wykonywaniu

pracy [7]. W³aściwości odzie¿y maj¹ce wp³yw

na wymianê ciep³a i pary wodnej z otoczeniem,

a wiec na poziom dyskomfortu, przyjêto nazy-

waæ biofizycznymi [8].

Badania przeprowadzano w komorze

klimatycznej w warunkach temperatury po-

wietrza 40 o C, wilgotności wzglêdnej powietrza

30% i minimalnym ruchu powietrza 0,2 m · s-1.

W badaniach wziê³o udzia³ sześciu stra¿aków

w wieku 29,0 ± 3,7 lat, którzy maszerowali

po bie¿ni elektrycznej z prêdkości¹ 3 km · h-1,

w trzech wariantach odzie¿y wierzchniej: odzie-

¿y ochronnej L1, L2 lub w wierzchniej odzie¿y

bawe³nianej.

W badaniach określano zmiany wskaź-

ników fizjologicznych i analizowano oceny

subiektywne. Badano równie¿ dynamikê

mikroklimatu pod odzie¿¹ przez określenie

wilgotności wzglêdnej w czterech miejscach

(prawa pierś, lewa ³opatka, lewe ramiê, prawe

udo). Czas trwania badania w odzie¿y ochron-

nej by³ wyznaczony osi¹gniêciem limitów

bezpieczeñstwa wskaźników fizjologicznych,

a w odzie¿y bawe³nianej badanie trwa³o przez

za³o¿ony z góry, czas tj. 55 minut.

Wp³yw odzie¿y ochronnej

na gospodarkê ciepln¹

organizmu cz³owieka i kszta³towanie

mikroklimatu pod odzie¿¹

Odzie¿ stanowi wa¿ny pośrednicz¹cy

element wymiany ciep³a miêdzy organizmem

a środowiskiem. Do w³aściwości odzie¿y, które

wyznaczaj¹ szybkośæ przenoszenia ciep³a, na-

le¿¹ opór przenoszenia suchego ciep³a (przez

konwekcjê i promieniowanie) oraz opór prze-

nikania pary wodnej. W środowisku gor¹cym

ka¿da odzie¿ stanowi przeszkodê na drodze tej

wymiany, a w warunkach zimnego otoczenia

odzie¿ wspomaga procesy termoregulacyjne

i zabezpiecza przed nadmiernymi stratami

ciep³a z wnêtrza cia³a.

Podstawowym zadaniem odzie¿y ochron-

nej jest zabezpieczenie cz³owieka pracuj¹cego

w warunkach zagro¿enia przed niebezpiecz-

nymi czynnikami wystêpuj¹cymi w środowi-

sku pracy, dlatego du¿¹ rolê przywi¹zuje siê

do jej w³aściwości ochronnych [3]. Ochrona

przed fizycznymi i chemicznymi czynnikami

w wiêkszości przypadków wymaga zastoso-

wania specjalnych materia³ów barierowych,

charakteryzuj¹cych siê brakiem przepuszczal-

ności pary wodnej, co powoduje ograniczenia

utraty ciep³a przez parowanie. Wobec braku

mo¿liwości odparowania z powierzchni cia³a

wytwarzany pot nie usuwa ciep³a z organizmu.

Nastêpuje kumulacja wilgoci pod odzie¿¹,

pogarszaj¹c warunki do parowania potu

w mikroklimacie pod odzie¿¹. Skutkiem ta-

kiej sytuacji bêdzie przegrzanie organizmu,

jeśli pracownik nie zostanie w porê wycofany

ze stanowiska pracy.

Podczas pracy w wielu rodzajach odzie¿y

ochronnej wilgotnośæ mikroklimatu pod odzie¿¹

kszta³tuje siê na bardzo wysokim poziomie,

osi¹gaj¹c wartości zbli¿one nawet do 100%.

W normalnych warunkach u¿ytkowania wilgot-

nośæ wzglêdna pod odzie¿¹ wynosi 40-60%,

a wartości powy¿ej 70-80% i stromy wzrost

wilgotności zwi¹zany jest z odczuciem par-

ności, duszności i wyraźnego dyskomfortu.

Uczucie dyskomfortu zwiêksza wystêpowanie

Rys. 1. Zmiany temperatury wewnêtrznej mierzonej w zewnêtrz-

nym przewodzie s³uchowym podczas badañ z trzema rodzajami

odzie¿y: L1, L2 i wierzchniej odzie¿y bawe³nianej (C). * - p<0,05

miêdzy L1 i L2 oraz miêdzy ka¿d¹ z odzie¿y ochronnej a wierzch-

ni¹ odzie¿¹ bawe³nian¹, w 10. minucie – tylko ró¿nice miêdzy L1

i wierzchni¹ odzie¿¹ bawe³nian¹

Fig.1. Changes in core temperature measured in the external

auditory canal during studies with three kinds of clothing: L1,

L2 and control cotton clothing (C). *p<0.05 between L1 and L2

and between each kind of protective clothing and control cotton

clothing, in the 10th minute – differences only between L1 and

control cotton clothing

Ró¿nicowanie czasu pracy

w zale¿ności od w³aściwości

odzie¿y ochronnej

W celu określenia, w jakim stopniu bio-

fizyczne w³aściwości odzie¿y ochronnej

wp³ywaj¹ na mo¿liwośæ wykonywania pracy

w gor¹cym środowisku, przeprowadzono

badania odzie¿y chroni¹cej przed chemikaliami

z udzia³em u¿ytkowników oraz z zastosowa-

niem wierzchniej odzie¿y bawe³nianej, jako

kontrolnej [9].

Odzie¿ chroni¹ca przed chemikaliami,

wykonana zosta³a z materia³u nieprzepusz-

czaj¹cego pary wodnej, w dwóch wariantach:

dwuczêściowa – sk³adaj¹ca siê z kurtki i spodni

(L1) oraz jednoczêściowa o konstrukcji kombi-

nezonu (L2). Odzie¿ kontrolna z tkaniny bawe³-

nianej (C) mia³a konstrukcjê dwuczêściow¹,

w postaci kurtki i spodni.

Przeprowadzone badania wykaza³y

osi¹gniêcie limitów fizjologicznych średnio

po 26,7 ± 4,1 min lub 30,0 ± 5,5 min odpo-

wiednio w ubraniu L1 i L2 podczas wykony-

wania lekkiej pracy w gor¹cym środowisku

(rys. 1.). Wykazano, ¿e w³aściwości biofizyczne

odzie¿y L1 (kurtka i spodnie) by³y nieco gorsze

ni¿ odzie¿y L2 (kombinezon), co objawia³o

siê szybszym zawilgoceniem przestrzeni

pod odzie¿¹ i szybszym osi¹ganiem limitów

fizjologicznych podczas badañ. Dodatkowo,

w odzie¿y ochronnej L1 intensywnośæ pocenia

by³a ponad dwukrotnie wiêksza ni¿ w odzie¿y

bawe³nianej, a w odzie¿y L2 by³a o 30% wiêk-

sza ni¿ w kontrolnej odzie¿y bawe³nianej.

Uzyskane wyniki wykaza³y, ¿e obydwa

badane rodzaje odzie¿y ochronnej, nieprze-

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

Tendencje światowe w produkcji kom-

fortowej odzie¿y zmierzaj¹ z jednej strony

do wytwarzania nowoczesnych paroprzepusz-

czalnych materia³ów barierowych, z drugiej

zaś, do wytwarzania wysoko sprawnej bielizny,

która wspó³pracowa³aby z organizmem cz³o-

wieka w procesie przenoszenia ciep³a i potu

ze skóry do otoczenia.

Rozwój technologii wytwarzania tek-

styliów, w tym materia³ów barierowych,

pozwoli³ na znacz¹ce postêpy w konstrukcji

odzie¿y ochronnej. Ostatnio pojawi³o siê

na rynku du¿o nowoczesnych materia³ów.

Stanowi¹ one bariery dla niebezpiecznych

czynników, a jednocześnie umo¿liwiaj¹

odprowadzanie z organizmu u¿ytkownika

nadmiaru ciep³a, s¹ paroprzepuszczalne,

co powoduje, ¿e mikroklimat tworzony

przez tak¹ odzie¿ charakteryzuje siê ni¿-

szym poziomem wilgotności i temperatury

ni¿ w przypadku tradycyjnych materia³ów

powleczonych [10].

Na uwagê zas³uguj¹ materia³y wytwarzane

z mikrow³ókien, laminaty p³askich wyrobów

w³ókienniczych i b³on paroprzepuszczalnych,

pow³oki mikroporowate oraz materia³y wie-

lowarstwowe.

Wykazano [10], ¿e nie tylko odzie¿ ze-

wnêtrzna, ale równie¿ odzie¿ noszona blisko

cia³a, ma istotne znaczenie w regulowaniu

mikroklimatu przy skórze u¿ytkownika i wp³y-

wa na komfort termofizjologiczny. Aby mog³a

ona wp³ywaæ pozytywnie na kszta³towanie mi-

kroklimatu blisko skóry powinna mieæ budowê

dwuwarstwow¹, a ka¿da z warstw powinna

charakteryzowaæ siê innymi w³aściwościami

i spe³niaæ inn¹ funkcjê.

W wyniku przeprowadzonych badañ

stwierdzono, ¿e dwuwarstwowa bielizna

wykonana z poliestru i wiskozy w specjalnym

splocie piki (rys. 2.), zastosowana podczas

pracy w szczelnej odzie¿y ochronnej, cha-

rakteryzuje siê wysok¹ dynamik¹ i pojem-

ności¹ sorpcji pary wodnej oraz potu, przy

czym powierzchnia maj¹ca kontakt ze skór¹

pozostaje sucha. Wykazano, ¿e mikroklimat

pod odzie¿¹ kszta³tuje siê dla niej korzystniej

(ni¿sza wilgotnośæ i temperatura) ni¿ w przy-

padku zastosowania tradycyjnej bielizny

bawe³nianej.

Na rysunku 3. przedstawiono przyrosty

wilgotności mikroklimatu pod nieprzepusz-

czaln¹ odzie¿¹ ochronn¹ po zastosowaniu pod

ni¹ tradycyjnej bielizny bawe³nianej (wariant

A1) i dwuwarstwowej bielizny podbarierowej

(wariant A2).

Zastosowanie dwuwarstwowej bielizny

podbarierowej A2 sprawi³o, ¿e przyrosty

temperatury skóry (rys. 4.) i temperatury

wewnêtrznej u¿ytkownika szczelnej odzie¿y

ochronnej kszta³towa³y siê na ni¿szym po-

ziomie ni¿ w przypadku tradycyjnej bielizny

bawe³nianej A1.

Rys. 2. Struktura dzianiny dwuwarstwowej w splocie piki, prze-

znaczonej na bieliznê podbarierow¹

Fig. 2. The structure of two-layer pique-type knit fabric designed

for underbarrier underwear

Przedstawione wyniki wskazuj¹, i¿ fi-

zjologiczne obci¹¿enie organizmu podczas

pracy w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej

jest ni¿sze, gdy stosowana jest pod ni¹ specjal-

nie zaprojektowana bielizna dwuwarstwowa.

U¿ytkownicy pozytywnie ocenili bieliznê

dwuwarstwow¹ jako zapewniaj¹c¹ wysoki

komfort u¿ytkowy.

Innym sposobem zmniejszenia wilgotności

mikroklimatu pod odzie¿¹ ochronn¹, mo¿e byæ

zastosowanie w strukturach odzie¿y w³ókni-

nowych wk³adów absorbuj¹cych intensywnie

wilgoæ z udzia³em w³ókien wysokosorpcyjnych

[11]. Na podstawie uzyskanych wyników stwier-

dzono, ¿e ich zastosowanie pod nieprzepusz-

czaln¹ odzie¿¹ wp³ywa na znaczne obni¿enie

wilgotności mikroklimatu.

Badania prowadzono w odniesieniu

do wk³adów absorbuj¹cych pot w postaci ka-

mizelki i dwóch rodzajów bielizny: bawe³nianej

i PES oraz dla szczelnej odzie¿y ochronnej z ma-

teria³u powleczonego PVC. Podczas 60 min wy-

si³ku o intensywności 50 W, jaki wykonywa³y

osoby badane w szczelnej odzie¿y ochronnej,

mierzono temperaturê i wilgotnośæ wzglêdn¹

w trzech miejscach w mikroklimacie blisko

skóry, temperaturê wewnêtrzn¹, czêstośæ

skurczów serca oraz analizowano odczucia

subiektywne u¿ytkowników

Na rys. 5. przedstawiono kszta³towanie siê

wilgotności na plecach podczas stosowania

szczelnej odzie¿y z wk³adami absorbuj¹cymi

pot i bez nich.

Wyniki pracy badawczej pozwalaj¹ na stwier-

dzenie, ¿e wk³ady absorbuj¹ce pot mog¹ znaleźæ

zastosowanie, podczas u¿ytkowania środków

ochrony indywidualnej wytworzonych z nie-

przepuszczalnych materia³ów, do poch³aniania

nadmiaru wydzielanego potu i zmniejszenia

dyskomfortu pracy. Mog¹ one byæ przeznaczone

do zbieranie potu z warstwy przylegaj¹cej do skó-

ry, jak równie¿ do zbierania potu z wewnêtrznej

powierzchni szczelnej odzie¿y ochronnej i ab-

sorpcji pary wodnej pod odzie¿¹.

Nie stwierdzono wyraźnego wp³ywu

rodzaju bielizny zastosowanej z wk³adami ab-

sorbuj¹cymi pot na mikroklimat i subiektywne

odczucia ciep³a osób badanych, co pozwala

na stwierdzenie, ¿e wk³ady absorbuj¹ce pot

mog¹ byæ stosowane nawet z tradycyjn¹

bielizn¹ bawe³nian¹.

puszczaj¹cej powietrza i pary wodnej (L1, L2),

w znacznym stopniu utrudnia³y oddawanie

ciep³a do otoczenia podczas wykonywania

wysi³ku w gor¹cym środowisku. Taka sytuacja

szybko mo¿e doprowadziæ do przegrzania

organizmu u¿ytkownika. Niezbêdne, jest wiêc

ograniczenie czasu ekspozycji pracownika.

Wierzchnia odzie¿ bawe³niana (C) mia³a

du¿o lepsze w³aściwości biofizyczne ni¿ oby-

dwa rodzaje odzie¿y nieprzepuszczalnej – dla

powietrza i pary wodnej (L1 i L2).

Sposoby zmniejszania dyskomfortu

pracy w odzie¿y ochronnej

Najistotniejszym warunkiem zachowania

komfortu cieplnego jest niedopuszczenie

do kondensacji pary wodnej pod odzie¿¹

i w konsekwencji do gromadzenia potu

na skórze oraz wewnêtrznych warstwach

odzie¿y ochronnej. Materia³y odzie¿owe po-

winny charakteryzowaæ siê zatem zdolności¹

do przepuszczania pary wodnej, a wiêc niskim

oporem przenikania pary wodnej.

Rys. 3. Dynamika przyrostu wilgotności wzglêdnej pod odzie¿¹ na

plecach podczas pracy w szczelnej odzie¿y ochronnej

Fig. 3. The dynamics of an increase in relative humidity under the

clothing on the back during work in tight protective clothing

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007

Wytyczne dla u¿ytkowników

nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej

Stosowanie odzie¿y ochronnej wykonanej

z materia³ów nie przepuszczaj¹cych powietrza

i pary wodnej, powoduje zawsze dodatkowe

obci¹¿enie cieplne organizmu jej u¿ytkow-

nika i niekorzystny mikroklimat wokó³ cia³a,

co skutkuje znacznym dyskomfortem pracy.

Sytuacja taka pogarsza siê w gor¹cym środo-

wisku pracy.

Na rynku krajowym pojawi³y siê wzory

odzie¿y ochronnej maj¹cej cechy barierowości

i jednocześnie charakteryzuj¹cej siê paro-

przepuszczalności¹ . W miarê mo¿liwości,

do pracy w nara¿eniu na dzia³anie opadów

atmosferycznych i wody oraz niektórych sub-

stancji chemicznych nale¿y wybieraæ ten typ

odzie¿y ochronnej o oporze przenikania pary

wodnej R et

u¿ytkownika odzie¿y i pozostaje sucha przy

skórze, zmniejszaj¹c dyskomfort pracy. Mo¿e

byæ stosowana równie¿ podczas pracy w in-

nych ni¿ nieprzepuszczalna, rodzajach odzie¿y

ochronnej oraz podczas innych form aktywno-

ści fizycznej. Podczas u¿ytkowania strona lewa

bielizny (wykonana z poliestru) powinna byæ

w kontakcie ze skór¹ u¿ytkownika.

W celu zmniejszenia wilgotności mikrokli-

matu pod wieloma rodzajami odzie¿y ochron-

nej mo¿na stosowaæ wk³ady absorbuj¹ce

pot wykonane z w³ókien superabsorpcyjnych.

Wk³ady takie mog¹ równie¿ s³u¿yæ poch³a-

nianiu nadmiaru wydzielanego potu, który

towarzyszy tak¿e innym rodzajom środków

ochrony indywidualnej.

Rys. 4. Przyrost temperatury wewnêtrznej podczas pracy nieprze-

puszczalnej odzie¿y ochronnej

Fig. 4. Core temperature increase during work in tight protective

clothing

20 m 2 · Pa/W. Poprawê komfortu

pracy, równie¿ w gor¹cym środowisku, mo¿na

osi¹gn¹æ przez w³aściw¹ konstrukcjê odzie¿y

ochronnej, która powinna mieæ w odpowied-

nich miejscach (np. pod pachami, pod karcz-

kiem) otwory umo¿liwiaj¹ce odprowadzanie

nadmiaru pary wodnej z mikroklimatu pod

odzie¿¹.

Bior¹c po uwagê fakt, ¿e nie we wszystkich

sytuacjach zagro¿eñ w środowisku pracy mo¿-

na wyeliminowaæ szczeln¹, nieprzepuszczaj¹c¹

pary wodnej odzie¿ ochronn¹, jak równie¿

wystêpowanie ciep³a egzogennego i genero-

wanie ciep³a endogennego, w celu zmniejszenia

dyskomfortu cieplnego nale¿y przestrzegaæ

podanych ni¿ej zasad.

Podczas intensywnej pracy szczególnie

w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej,

jak równie¿ w gor¹cym środowisku pracy,

konieczna jest w³aściwa organizacja pracy

polegaj¹ca na stosowaniu przerw koniecznych

dla odnowy organizmu. Czas pracy oraz czas

przerw uzale¿niony jest od intensywności wy-

si³ku, temperatury pracy oraz indywidualnych

cech pracownika i powinien byæ ustalany przez

s³u¿by odpowiedzialne za bezpieczeñstwo

i higienê pracy. Do pracy nale¿y wybieraæ osoby

zdrowe , u których stwierdzono prawid³owe

ciśnienie krwi, wysok¹ wydolnośæ fizyczn¹

i sprawny system pocenia.

W celu zmniejszenia dyskomfortu pracy

w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej, w tym

odzie¿y gazoszczelnej, nale¿y stosowaæ pod ni¹

specjaln¹ bieliznê podbarierow¹ wykonan¹

z dzianin dwuwarstwowych. Bezpośrednio

na bieliznê nale¿y wk³adaæ odzie¿ ochronn¹.

Bielizna podbarierowa charakteryzuje

siê dobrym odprowadzaniem potu ze skóry

Podsumowanie

W artykule przedstawiono problemy zwi¹-

zane z oddawaniem ciep³a przez organizm

cz³owieka wykonuj¹cego pracê w warunkach

wystêpowania szkodliwych substancji w śro-

dowisku. W takim przypadku nale¿y chroniæ

powierzchniê cia³a przez zastosowanie odzie¿y

ochronnej, zwykle nieprzepuszczalnej dla

powietrza i pary wodnej. To z kolei, w znacz-

nym stopniu zak³óca proces wymiany ciep³a

z otoczeniem i wówczas, w celu zapewnienia

bezpieczeñstwa, praca musi byæ ograniczona

w czasie. Nowe rozwi¹zania konstrukcyjne

odzie¿y ochronnej, zastosowanie bielizny

podbarierowej lub wk³adów z w³ókniny wy-

sokosorpcyjnej, absorbuj¹cej pot, poprawiaj¹

komfort wykonywania pracy w takiej odzie¿y

ochronnej. Nale¿y równie¿ przestrzegaæ rytmu

pracy, stosuj¹c konieczne przerwy w pracy dla

odnowy organizmu.

Rys. 5. Średnie zmiany wilgotności wzglêdnej pod odzie¿¹, na ple-

cach – podczas badañ z ró¿nymi wariantami odzie¿y: bb – bielizna

bawe³niana bez wk³adów absorbuj¹cych pot, bk – bielizna bawe³-

niana z kamizelk¹ z w³ókniny wysokosorpcyjnej, pk – bielizna polie-

strowa z kamizelk¹ z w³ókniny wysokosorpcyjnej, * - p< 0,05

Fig. 5. Mean changes in relative humidity under clothing, on the

back – during studies with different clothing variants: bb - cotton

underwear without sweat absorbing refills, bk – cotton underwear

with a waistcoat made of a high sorption fabric, pk – polyester un-

derwear and a waistcoat made of a high sorption fabric *p<0.5

[4] C.P. Mihal Effect of heat stress on physiological

factors for industrial workers performing routine work

and wearing impermeable vapour-barrier clothing .

“American Industrial Hygiene Association Journal”,

42(2)1981

[5] I. Holmer, H. Nilsson, S. Rissanen, K. Hirata, J.

Smolander Quantification of heat balance during work

in tree types of asbestos-protective clothing . Int. Arch.

Occup. Environ. Heath, 1992, 64

[6] Y. Li Perceptions of temperature, moisture and

comfort in clothing during environmental transients .

“Ergonomics”, 48(3) 2005

[7] I. Holmer Protective clothing and heat stress .

“Ergonomics”, 38(1) 1995

[8] G. Bartkowiak W³aściwości biofizyczne materia³ów

na odzie¿ ochronn¹ . „Bezpieczeñstwo Pracy” 7-8(324-

-325)1998

[9] A. Marsza³ek Fizjologiczne reakcje organizmu cz³o-

wieka podczas pracy w odzie¿y ochronnej w gor¹cym

środowisku . „Bezpieczeñstwo Pracy”, 3(414)2006

[10] G. Bartkowiak Kierunki rozwoju środków ochrony

indywidualnej . „Przegl¹d W³ókienniczy”, 10/2003

[11] G. Bartkowiak, K. Ruszkowski Doświadczalne

wytwarzanie wysokosorpcyjnych materia³ów w³ókni-

nowych . „Przegl¹d W³ókienniczy”, 10/2005

PIŚMIENNICTWO

[1] PN-EN ISO 7933:2005(U). Ergonomia środowiska

termicznego – Analityczne wyznaczanie i interpretacja

stresu cieplnego z wykorzystaniem obliczeñ przewidy-

wanego obci¹¿enia termicznego

[2] PN-EN ISO 9886:2005(U). Ergonomia – Ocena

obci¹¿enia termicznego na podstawie pomiarów

fizjologicznych

[3] A. Marsza³ek, J. Smolander, K. So³tyñski Age-re-

lated thermal strain in men while wearing radiation

protective clothing during short term exercise in the

heat . International Journal of Occupational Safety and

Ergonomics Vol. 10, No 4: 361-367 2004

Publikacja opracowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach II etapu programu wie-

loletniego pn.„Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”

dofinansowywanego w latach 2005-2007 w zakresie badañ naukowych przez Ministerstwo

Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego, w zakresie zadañ s³u¿b pañstwowych przez Ministerstwo Pracy

i Polityki Spo³ecznej. G³ówny koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwowy Instytut

Badawczy

≤

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: