Zydzi na ziemi Oswięcimskiej.doc

Wyznaniowa Gmina Żydowska w Oświęcimiu

W tej pracy oświęcimska Wyznaniowa Gmina Żydowska może posłużyć jako model gminy średniej, czyli liczącej powyżej 2 tyś., a mniej niż 10 tyś. członków. Takich gmin na terenie województwa krakowskiego było 15. Może ona też być przykładem żydowskiego sztetl z terytorium województwa krakowskiego. W przedstawionej wcześ­niej typologii gmin zaliczona została do gmin zachodnich, choć nie jest ona najbar­dziej klasycznym przykładem takiego typu kanału.

Gmina w Oświęcimiu należała bowiem do starych gmin żydowskich, które swoimi początkami sięgały średniowiecza, i zachowała tradycyjną strukturę społeczności ży­dowskiej. W 1910 r. miasto liczyło blisko 7 tyś. mieszkańców, z czego ponad połowę stanowili Żydzi (3779), a do gminy należało 4900 ludności starozakonnej zamieszku­jącej pobliskie wioski i miasteczka. W 1892 r. gmina straciła część członków na rzecz nowopowstałej gminy w Andrychowie28[1]. Według danych zamieszczonych w spisie ludności z 1921 r. w Oświęcimiu, liczącym wówczas ponad 12 tyś. mieszkańców, miesz­kało blisko 5 tyś. (4950) Żydów, a gmina skupiała blisko 6 tyś. (5904) członków. Nie ma precyzyjnych danych, które określałyby rozwój miasta do 1939 r., według danych szacunkowych liczba mieszkańców wzrosła do ok, 14 tyś., w tym ludności wyznania mojżeszowego było ok. 7 tyś.29[2] Według przyjętych przez historyków kryteriów licz­bowych Oświęcim można uznać za żydowskie sztetl, a zatem może posłużyć jako przy­kład gminy, w której centrum znajdowało się miasteczko żydowskie.

Tabela nr 15. Ludność Wyznaniowej Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu w latach 1910 i 1921.