UPRZEDZENIA I STEREOTYPY
Uprzedzenia – wroga lub negatywna postawa wobec pewnej, dającej się wyróżnić grupy, oparta na uogólnieniach wyprowadzonych z fałszywych lub niepełnych informacji. Uprzedzenie społeczne jest zawsze jako postawa określane znakiem negatywnym (jako niechęć, wartość ujemna). Uprzedzenie jako postawa charakteryzuje się niesłychana trwałością zachowań. Mała odporność na zmiany.
Stereotyp – przypisywanie identycznych cech każdej osobie należącej do danej grupy, bez uwzględniania istniejących w rzeczywistości różnic między członkami tej grupy. Uproszczenie w stosunku do rzeczywistości.
Jak powstają uprzedzenia –
- Teoria „kozła ofiarnego” – uprzedzenia pojawiają się wówczas, gdy konkretna osoba lub gruypa społeczna znajdzie się w stanie frustracji i wzbudza ona gotowość do ujawniania agresji. Frustrowane są te osoby lub grupy, które nie mogą bezpośrednio skierować agresji na źródło frustracji. Pojawia się więc konieczność wyboru obiektu zastępczego – jest to zwykle najsłabsza jednostka lub grupa społeczna, która znajduje się w naszym zasięgu. To właśnie „kozioł ofiarny”, na którym następuje wyładowanie (lincze murzynów w momencie spadku cen bawełny, złość na słabych uczniach w wypadku surowych nauczycieli). Teoria ta nie działa w drugą stronę – gdy znika źródło frustracji, nie znikają uprzedzenia, mogą być lżejsze lub uśpione.
- Teoria socjalizacyjna – uprzedzenia społeczne nabywamy w trakcie procesu socjalizacji i nasze oceny grup społecznych zależą od tego, czy nasi rodzice mają uprzedzenia, czy nie. W miarę wzrostu dzieci zgodność między nimi a rodzicami maleje. Pod wpływem różnych oddziaływań następuje osłabienie uprzedzeń społecznych nabytych w dzieciństwie, mogą pojawić się nowe.
- Teoria konfliktu interesów – jeśli istnieje obiektywna sprzeczność interesów grup ludzi, to grupy te przyjmują do siebie niechętny stosunek, który przeradza się w uprzedzenie społeczne. Wina leży po obu stronach.
- Teoria związana z samooceną – uprzedzenia są człowiekowi potrzebne, bo pomagają w budowaniu własnej tożsamości. Dzieci nie mają jeszcze tych problemów, dlatego nie są uprzedzone. Pojawiać się to zaczyna w wieku adolescencji. Jako przykład szkoły integracyjne, gdzie dzieci zaczynają śmiać się z niepełnosprawnych kolegów. Wynika to z tego, ze młodzi muszą się określić, potrzebuj kogoś, kto się będzie od nich różnił. Gdy okres ten mija, problem może pozostać, kto wyszedł z dorastania z niskim poczuciem własnej wartości będzie ciągle poszukiwał kogoś, kogo będzie mógł uznać za gorszego od siebie.
- Teoria akcentuacji – uprzedzenia społeczne są koniecznością wynikającą z chęci posiadania pełnego obrazu, wiedzy o świecie. Nikt z nas nie przetwarza wszystkich informacji, które do nas dochodzą. Stworzyliśmy więc sobie uproszczony system posługiwania się informacjami, z części z nich rezygnując, a części nadając większą wartość, niż w rzeczywistości one posiadają. Najwięcej problemów mamy z określaniem ludzi. W ich przypadku ta akcentuacja jest wiec bardzo wyraźna (Włosi są płochliwi i krzykliwi). Akcentując jedną właściwość tworzymy cały niepoprawny model człowieka.
Co może znieść uprzedzenia – długotrwałe doświadczenia własne, oparte najlepiej na wzajemnej współpracy i zależności.
Materiały opracowano na podstawie E. Aronson „Psychologia społeczna – Serce i umysł”.
danord