Stadia rozwoju mowy.doc

Stadia rozwoju mowy

Zrozumienie stadiów rozwoju języka wymaga zdania sobie sprawy z fonologii, czyli dźwięków mowy odnoszących się do języka.

Zapoznanie z podstawowymi pojęciami:

•          fonem- najbardziej podstawowy element języka (połączone fonemy tworzą słowa)

•          morfem- najmniejsza znacząca cząstka języka

•          samogłoska- dźwięk najbardziej wybijający się w sylabie, jest wymawiana wtedy, gdy przechodzące przez struny głosowe powietrze swobodnie przepływa przez jamę ustną

•          spółgłoska- dźwięk mowy, dla którego charakterystyczne jest ściągnięcie bądź zamknięcie się jednego lub więcej punktów kanału oddechowego

Okresy rozwoju mowy:

1)  Okres melodii ( 0-12 m.ż. )

•          krzyk ( pierwsze 6- 8 tygodni )- stanowi najwcześniejszą formę wokalizacji niemowlęcia, reprezentuje pewien typ komunikowania się, za jego pomocą niemowlęta przekazują informacje o swych podstawowych potrzebach, istnieje wiele zróżnicowanych odmian krzyku, każdy ma swoje znaczenie a rodzice uczą się je różnicować

•          głużenie ( 2-3 m.ż. )- obejmuje takie dźwięki jak gulgotanie, gruchanie, miauczenie, składa się z dźwięków samogłoskowych, dźwięki te wskazują, że niemowlę jest zdrowe i szczęśliwe, nie są uznawane za język, ale są formą komunikowania się, nie podlega regułom gramatycznym i jest reakcją wrodzoną, zanika ok. 8 m.ż.

•          gaworzenie ( ok. 6 m.ż. )

    daje niemowlęciu okazję do ćwiczenia aparatu głosowego i umożliwia słuchanie szerokiego zakresu dźwięków, jakie jest w stanie wydać, jest pierwszą formą wokalizacji noszącą znamiona rzeczywistego podobieństwa do mowy, obejmuje samogłoski i spółgłoski, wczesnym fazom tego stadium rozwoju często towarzyszy podniecenie i ruchy ciała, niemowlęta wydają dźwięki budzące ich zainteresowanie, jest również reakcją na stymulację werbalną ze strony otoczenia, prowadzi to do zwiększenia kontroli dźwięku, dzieci muszą słyszeć dookoła siebie mowę, aby mogły zdać sobie sprawę ze swojego lingwistycznego potencjału

2)       Okres jednego wyrazu- holofaza ( 12-18 m.ż. )

        pierwsze słowa, dzieci opanowują przede wszystkim słowa odnoszące się do ważnych osób, jedzenia, zabawek, części ciała, zwierząt, czyli rzeczowniki i czasowniki, mogą jednak nie rozumieć wszystkich wypowiadanych słów, bo niektóre z nich są przyswajane przez naśladownictwo, jedno słowo może reprezentować pełne zdanie o swoistej strukturze zdaniowej, czyli zaczynają oznaczać zarówno obiekty, jak też role jakie one pełnią w środowisku dziecka, jest to trudne zadanie dla rodzica, który musi zwracać uwagę na intonację głosu, gesty i mimikę, pamiętajmy, że istnieje luka między słowami, które dziecko rozumie i tymi, które może wypowiedzieć werbalnie, ponieważ niemowlęta wcześniej rozumieją słowa, zanim potrafią je wypowiedzieć

•          Okres wczesnego zdania ( ok. 18 m.ż. )

    dzieci zaczynają używać dwóch słów, przeważnie wyrażenia te składają się z pojedynczych słów, stanowiących oddzielne całości, wypowiadane są z różną intonacją i występuje między nimi pauza, zdarza się, że są one powiązane i wypowiedziane w prawidłowej kolejności, uważa się, że rosnąca świadomość relacji między słowami wpływa na rozwój pierwszych zdań, jak i na aspekty aktywności poznawczej dziecka

We wczesnym dzieciństwie struktura zdania składa się z wyrazów osiowych i otwartej klasy słów.

•          słowa osiowe- są zwykle krótkie i wolniej się tworzą niż słowa należące do klasy otwartej, wyrażenie osiowe wypowiadane jest w zdaniach, jako drugie słowo, rzadko występują, jako wypowiedzi jednosłowne

•          słowa należące do klasy otwartej- są to jakiekolwiek wyrazy z wielkiej liczby słów, które nie są traktowane, jako wyrażenia osiowe, wczesny rozwój słownika związany jest ze zróżnicowaniem słów należącej do otwartej klasy

Po opanowaniu wypowiedzi dwuwyrazowych występują zdania telegraficzne.

•          zdania telegraficzne- są krótkie i proste, składają się z rzeczowników i czasowników, w zdaniach tych nie występują niektóre słowa, w czasownikach brak końcówek wskazujących na czas, w rzeczownikach na liczbę mnogą, brak przyimków i spójników, mimo to zdania te posiadają znaczenie, ponieważ zawierają niezbędne wyrazy

•          Poza zmianami zachodzącymi w strukturze zdania następuje też progresja w innych dziedzinach lingwistycznych. Słownik 3-latka obejmuje już 900 słów. Z dnia na dzień rośnie wiedza i umiejętności dzieci w zakresie składni, czyli znajomości reguł gramatycznych, semantyki- rozumienia znaczenia słów oraz pragmatyki- używania języka w sytuacjach społecznych.

•          Przed przekroczeniem 3 roku życia dzieci zdolne są do aktywnego uczestnictwa w konwersacji nawet, gdy bierze w niej udział więcej niż 2 osoby. Coraz sprawniej dostosowują swe wypowiedzi, takie jak żądania do odpowiedzi dawanych przez osoby z otoczenia. Rozumieją gesty zastępujące mowę, używają biegle różnorodnych części składowych słów (odmiana nieregularnych rzeczowników i czasowników nadal stanowi problem). W tym wieku występuje również hiperregularyzacja- logiczne reguły tworzenia liczby mnogiej rzeczowników i tworzenia czasu przeszłego są bez zróżnicowania stosowane do czasowników nieregularnych np. człowieki, ludź, szedliśmy. Dowodzi to, że w dziecku rozwija się logiczne myślenie, ale zostało oszukane przez niespójności językowe. Pokazuje, że język nie jest przyswajany wyłącznie dzięki wzmocnieniom bądź naśladownictwu.

Przywiązanie
Teorie przywiązania:

Behawioralna- zakłada, że przywiązanie jest procesem wyuczonym, stanowi serię mechanizmów typu bodziec-reakcja, matka jest neutralnym bodźcem, który z czasem wtórnie zyskuje właściwości wzmacniania, niemowlę uczy się, że matka jest osobą odpowiedzialną za pierwotne wzmocnienia (dotyk, mleko, ciepło) przez to jej obecność staje się ważna.

Poznawczo- rozwojowa- zakłada, że proces przywiązania jest odbiciem rozwoju zdolności umysłowych niemowlęcia, przywiązanie i szukanie bliskości tworzą się dzięki temu, że niemowlę ma poznawczą świadomość różnic percepcyjnych między mamą a innymi osobami, zaczyna sobie zdawać sprawę, ze stałości osoby i, że mama może istnieć nawet wtedy, gdy nie ma jej w tym samym pomieszczeniu.

Etologiczna- uważa, że społeczna reaktywność niemowlęcia tworzy się głównie dzięki wrodzonym tendencjom, te wrodzone systemy są uruchamiane przez środowisko, a ich ujawnianie przez dziecko wyzwala specyficzne reakcje opiekuna, przywieranie i ssanie prowadzi do bliskiego kontaktu z matką, a krzyk, głużenie, uśmiech przyciąga uwagę opiekuna co prowadzi do wzmacniania więzi matka- dziecko.

Psychoanalityczna- kładzie nacisk na instynkty, przywiązanie jest reakcją emocjonalna ukształtowaną przez koncepcję instynktownej energii psychicznej, podczas psychoseksualnych stadiów rozwoju dziecka energia kierowana jest na matkę (źródło przyjemności i zadowolenia), w stadium oralnym i analnym wzmacniają się więzi przywiązania, a matka to ,,obiekt miłości”.

Wskaźniki przywiązania:

•          Reakcja uśmiechu- pojawia się w 1 m.ż, jest reakcją społeczną, ma charakter fizjologiczny, dzięki niemu noworodek może reagować na różne bodźce

•          Uśmiech społeczny- pojawia się między 2 a 3 m.ż, jest to prawdziwy uśmiech (wywołuje go opiekun, dźwięk)

•          Reakcja witania- jednoczesny uśmiech, szeroko otwarte oczy oraz dźwięki gruchania dziecka

•          Selektywny uśmiech społeczny- pojawia się między 5 a 6 m.ż, uśmiech jest kierowany do osób znanych dziecku

•          Lek przed obcymi- pojawia się ok. 6 m.ż, wówczas dziecko przejawia niepokój i ostrożność, rozpoznaje twarze, lęk ten obniża się poprzez naturalne zachowanie, nie wykonywanie gwałtownych ruchów, okazanie pozytywnych uczuć

•          Lęk przed rozstaniem- pojawia się ok. 12 m.ż, rozdzielenie z opiekunem prowadzi do protestu i rozpaczy, jego nasilenie zależy od sytuacji

Indywidualne różnice w przywiązaniu

•          Przywiązanie nie dała według uniwersalnego wzorca. Istnieje indywidualne zróżnicowanie zachowań przywiązania. Wpływa na to siła więzi i jej jakość, poczucie bezpieczeństwa, ekspresyjne zachowania matki i stabilność jej zachowania.

Najpowszechniejsze 3 typy przywiązania:

•          Przywiązanie zapewniające poczucie bezpieczeństwa

•          Przywiązanie nie dające poczucia bezpieczeństwa z zachowaniami lękowo-opornymi

•          Przywiązanie nie dające poczucia bezpieczeństwa z zachowaniami lękowo-unikającymi

Przywiązanie zapewniające poczucie bezpieczeństwa

Niemowlęta zwracają się do matek o pocieszenie, jeśli go potrzebują, ale też badają otoczenie. Okazują niewielki niepokój, gdy matki na krótki czas wychodzą z pomieszczenia. Gdy wraca dziecko się cieszy, chce mieć z nią bliski kontakt.

Przywiązanie bez poczucia bezpieczeństwa z zachowaniami lękowo-opornymi

•          Takie niemowlęta znajdujące się w nowej sytuacji nie badają otoczenia. Gdy matka wychodzi wykazują skłonność do niepokoju i rozpaczy, a kiedy wraca zachowują się wobec niej ambiwalentnie, przytulają się, a zaraz odpychają.

Przywiązanie nie dające poczucia bezpieczeństwa z zachowaniami lękowo-unikającymi

•          Niemowlęta te są słabo przywiązane do matek, rzadko okazują niepokój i rozpacz, gdy zostają same. Gdy matka wraca są obojętne.

Te trzy typy przywiązania wynikają z różnych stylów rodzicielskich. Matki niemowląt, którym przywiązanie daje poczucie bezpieczeństwa, zwykle są wrażliwe i reagują na potrzeby swych dzieci. Dzięki temu udało się im wytworzyć u dzieci poczucie bezpieczeństwa i ufność. Dzieci te przejawiają bardziej złożoną wiedzę o sobie i mamie, łatwiej wchodzą w interakcje z innymi osobami poza domem w porównaniu z niemowlakami, którym przywiązanie nie daje poczucia bezpieczeństwa.

              Matki niemowląt o typie przywiązania lekowo-opornego wykazują skłonność do braku wrażliwości i niereagowania na potrzeby swych dzieci. To stwierdzenie odnosi się też do matek lękowo-unikających, które mają tendencje do odrzucania swoich dzieci, gdy pragną one bliskiego kontaktu. Dzieci o typie lekowo-unikającym są skłonne do ignorowania żądań matki i wykazują więcej wrażliwości dla młodszych dzieci. Na typ przywiązania wpływają również inne aspekty takie jak obecność wspierającego małżonka, dostęp do grup społecznego wsparcia z zewnątrz oraz psychoterapii. To wszystko pomaga matkom w wytworzeniu bezpiecznych więzi przywiązania z dziećmi.

1