Rozdział III Teoria i metodologia badań porównawczych
1. Na wstępie rozdziału autor określa rolę epistemologii w kontekście pedagogiki porównawczej.
2. Następnie R. Pachociński dokonuje analizy przemian zachodzących we współczesnej filozofii nauki.
3. W opinii autora punktem zwrotnym była publikacja K. Poppera „Logika odkrycia naukowego”
4. Omawiany jest pogląd Poppera, że hipoteza i teoria nie mogą być w pełni udowodnione, mogą być jedynie zanegowane i odrzucone, bo tak naprawdę liczy się to jak teoria czy hipoteza obroni się przed ostrą krytyką z wielu stron.
5. Omawiany zakres zagadnień autor dookreśla następującymi pytaniami.
6. Jaki jest stan współczesnej epistemologii nauki?
7. Na jakich zasadach formułuje się hipotezy badawcze i teorie naukowe?
8. Czy ma jakiekolwiek znaczenie tworzenie ogólnych praw?
9. Czy każda dziedzina nauki powinna posiadać paradygmat nauk przyrodniczych?
10. Autor przytacza a następnie uzasadnia pogląd sformułowany przez K. Poppera i rozwinięty przez Feyerabenda i Lakatosa za najbliższy współczesnemu rozumieniu funkcji i roli nauki.
11. R. Pachociński nawiązując do K. Poppera stwierdza m.in., że istotą nauki jest sprawdzanie się w próbach czyli otwartość na odrzucanie oraz, że to co nie podlega próbie doświadczalnej jest metafizyczne.
12. Kolejnym istotnym stwierdzeniem jest, to, że wiedza naukowa rozwija się w wyniku formułowania śmiałych przypuszczeń, które poddawane winny być krytyce i weryfikacji z wszystkich punktów widzenia.
13. Wiedza narasta nie w procesie udawadnainia, lecz w wyniku ciągłej eliminacji błędów, która właściwie nigdy się nie kończy.
14. Następnym analizowanym zagadnieniem są źródła wiedzy – autor przytacza stwierdzenie K. Poppera, że nie istnieją idealne źródła wiedzy oraz że wszystkie mogą od czasu do czasu prowadzić do błędu.
15. W dalszej części rozdziału autor omawia role i znacznie obserwacji.
16. Swoją uwagę skupia wokół stwierdzenia, że nie można budować teorii naukowych na podstawach niekwestionowanej obiektywnej i neutralnej wobec teorii – obserwacji.
17. W dalszej części ksiązki R. Pachociński skupia się na relacji między dowodem a teorią, stwierdzając że dowód nie stanowi decydującego czynnika w samej teorii.
18. Zmiany w teorii nie są wymuszane dowodem. Badacze dowolnie mogą opierać się na własnym sądzie i twórczym podejściu.
19. W obecnej filozofii nauki odchodzi się od pojęcia epistemologii na rzecz rozwoju wielu postpozytywistycznych, postempirystycznych, antynaturalistycznych epistemologii.
20. Następne omawiane zagadnienie przez autora to metody badań naukowych.
21. Uwagę zwraca cytowane stwierdzenie Krathohla, że sceptycyzm jest podstawową normą, która powoduje, że nauka jest unikalnym źródłem wiedzy. Odpowiedzialnością uczonych jest sceptyczne nastawienie do każdej nowej informacji naukowej i badanie jej.
22. Dalej autor analizuje rolę jaką odegrały poglądy Kuhna dla współczesnej filozofii nauki, a szczególnie twierdzenie, o nieprzekładalności jednego paradygmatu na drugi.
23. W dalszej części publikacji omówione zostały ogólne problemy metodologii pedagogiki porównawczej.
24. W świetle osiągnięć: Poppera, Feyerabenda, Lakatosa, Kuhna czy Polaniyego metodę naukową przestano uważać za zestaw sztywnych przepisów.
25. Nauka jest bardziej pojęciem humanistycznym niż metodologicznym czy technologicznym.
26. Obowiązują w niej zasady: systematyczności, empiryzm, i porównywalność.
27. W dalszej części pracy R. Pachociński omawia te zasady oraz analizuje zagadnienie porównywalności.
28. Przy omawianiu szczegółowych problemów badań porównawczych autor stwierdza m.in., że współczesna komparatystyka zmierza w kierunku inicjowania przede wszystkim studiów porównawczych na poziomie międzynarodowym.
29. Następnie autor omawia różnice pedagogiki porównawczej od dydaktyki i teorii wychowania.
30. Tą część rozważań kończy omówieniem najważniejszej kwestii w metodologii badań porównawczych, a mianowicie, czy to co porównujemy, jest porównywalne.
31. W podrozdziale Normatywne standardy badania porównawczego autor szczegółowo omawia: konceptualizację badań, przedmiot badań, narzędzia badań, dobór próby, pracę w terenie oraz analizę i interpretację danych.
32. W podsumowaniu rozdziału R. Pachociński w perspektywie historycznych przeobrażeń i dokonujących się zmian omawia przedmiot pedagogiki porównawczej.
33. Istotnym jest stwierdzenie, że nie dysponujemy obecnie teorią jednego rodzaju, która nadawałaby się do określenie przedmiotu pedagogiki porównawczej.
34. Sprawą o znaczeniu podstawowym – zdaniem autora – jest każdorazowe określenie przedmiotu badań na gruncie jasno sformułowanych założeń teoretycznych.
Rozdział IV Instytucjonalizacja badań porównawczych
1. Pedagogika porównawcza – zdaniem autora – doczekała się pełnego uznania instytucjonalnego zarówno w skali kraju jak i międzynarodowej.
2. Z jednej strony powstały specjalne placówki naukowo – badawcze, specjalizacja w ramach studiów uniwersyteckich, czasopism stowarzyszeń, a z drugiej międzynarodowe instytuty, placówki, biura organizujące konferencje i seminaria.
3. Autor podkreśla również fakt wspierania badań porównawczych przez OECD, UE oraz Radę Europy..
4. Kolejnym omawianym zagadnieniem jest rola i znaczenie ośrodków informacji dla prowadzonych badań porównawczych w Europie, Azji i USA z szczególny uwzględnieniem roli jaką odgrywa w USA Educational Resources Information Center.
5. W dalszej części rozdziału autor analizuje rolę ośrodków dokumentacji w badaniach porównawczych.
6. Stwierdza m. in., że źródeł dokumentacji jest wiele.
7. Każdy badacz w zależności od podejmowanej tematyki musi organizować własny system informacyjny, odzwierciedlający określone potrzeby.
8. W dalszej części rozdziału R. Pachociński omawia procedury korzystania z informacji zgromadzonych przez: ONZ, Ban Światowy czy Statistical Yearbook.
9. Kolejnymi omawianymi zagadnieniami są: ośrodki statystyki porównawczej, stowarzyszenia pedagogiki porównawczej i ośrodki badawcze.
10. W podsumowaniu rozdziału autor stwierdza, że pedagogika porównawcza jest dziedziną nauki, która zdobyła powszechne uznanie i szacunek zarówno w gronach naukowych jak, i w agencjach rządowych i międzynarodowych.
11. Uznanie to wskazuje na akceptację osiągnięć naukowo – badawczych, a zarazem specyfikę tej dziedziny wiedzy.
Po lekturze Pedagogiki Porównawczej Ryszarda Pachocińskiego, stwierdzam, że jest to lektura godna uwagi i stanowi dobre wprowadzenie dla studenta w problematykę pedagogiki porównawczej. Autor omawiane zagadnienia prezentuje w sposób przejrzysty, posługując się językiem zrozumiałym i czytelnym. Wnikliwość autora pozwala zapoznać się czytelnikowi z sylwetkami i dorobkiem naukowym najważniejszych komparatystów. Rzetelność warsztatu R. Pachocińskiego sprawia, że omawiana pozycja stanowi istotny bodziec do kontynuowania poszukiwań i formułowania osobistych poglądów na najważniejsze zagadnienia z zakresu Pedagogiki Porównawczej.
staszekka