Integracja sensoryczna-w pracy z dziecmi uposledzonymi umyslowo.pdf

Integracja sensoryczna

http://www.zss5dg.com/strona_zss5dg/rehabilitacja/si.htm

Integracja sensoryczna w pracy z dziećmi głębiej upośledzonymi umysłowo

Model sensorycznej integracji został rozwinięty przez amerykańską terapeutkę zajęciową i psychologa

Jean Ayers. Wywodzi ona swój model z modeli neurofizjologicznych mózgu i form zachowania. W

oparciu o te badania stara się wyjaśnić zaburzenia poznawcze, emocjonalne i sensomotoryczne u dzieci.

Integracja sensoryczna jak podaje Zbigniew Przyrowski to organizacja wejściowych danych

zmysłowych dokonywanych przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnej na wymagania

otoczenia. Jest to proces dzięki któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów segreguje je,

rozpoznaje, interpretuje, integrując je ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną do

sytuacji reakcją.

Integracja sensoryczna dokonuje się na kilku poziomach:

Na poziomie I ulegają powiązaniu bodźce dotykowe, co pozwala dziecku na ssanie, jedzenie,

odczuwanie przyjemne dotyku i umoŜliwia wytworzenie więzi z matka. Integracja błędnikowych i

proprioceptywnych bodźców umoŜliwia dziecku koordynację ruchów gałek ocznych, utrzymanie

postawy, napięcia mięśniowego, równowagi i poczucia pewności w stosunku do sił grawitacji.

Na poziomie II podlegają łączeniu w bodźce systemu błędnikowego, proprioceptywnego i

dotykowego /zmysły podstawowe/, to z kolei warunkuje koordynację i napięcie uwagi, planowanie

ruchu, świadomości i percepcji własnego ciała, oraz koordynacji czynności obu stron ciała.

Poziom III integracji sensorycznej obejmuje takŜe bodźce wzrokowe i słuchowe. Poprzez

powiązanie bodźców przedsionkowych, słuchowych, proprioceptywnych uzmysławiających ciało,

dochodzi do zdolności rozumienia mowy i jej uczenia się. Współgranie bodźców optycznych z

bodźcami zmysłów podstawowych ww. umoŜliwia dokładną detaliczną /drobiazgową/ percepcję

wzrokową, a co za tym idzie koordynację okoręka. Dzięki temu dziecko moŜe włoŜyć kurtkę, nalać

sobie mleka, budować z klocków dom, malować.

Na poziomie IV rozwoju są integrowane bodźce ze wszystkich kanałów zmysłowych powstają

produkty końcowe procesów przetwarzania, które odbywały się na poprzednich trzech poziomach.

Poczucie własnej wartości, samokontrola, poczucie zaufania do siebie samego rozwijają się w

oparciu o tę świadomość, Ŝe ciało egzystuje, jako godny zaufania twór sensomotoryczny i wywodzi

się ono z dobrej integracji systemu nerwowego.

Gdy dochodzi do zakłóceń procesów integracyjnych pojawiają się róŜne dysfunkcje w procesach

percepcyjnych i ruchowych oraz w zachowaniu. Z.Przyrowski dzieli rodzaje zaburzeń SI u dzieci ze

względu na przyczyny ich powstawania na pierwotne i wtórne. Do pierwszej grupy zalicza te, gdzie

występuje nieprawidłowe funkcjonowanie struktur anatomicznych /móŜdŜku, zwojów podstawy mózgu i

dróg piramidowych/, które przyczyniają się do tworzenia nieprawidłowych odpowiedzi ruchowych. Drugą

grupę dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej u dzieci stanowią te, których przyczyną jest mała

liczba doświadczeń motorycznych lub nieprawidłowy rozwój ruchowy.

Integracja sensoryczna słuŜy percepcji ciała i świata, reakcjom adaptacyjnym /reagowanie właściwe do

wymogów otoczenia/, procesom uczenia się, rozwojowi niektórych funkcji nerwowych. Dysfunkcja

interakcji sensorycznej jest przyczyną wielu, choć nie wszystkich, trudności w szeroko rozumianym

uczeniu się. Terapia integracji sensorycznej są to działania, na które składa się stymulacja sensoryczna

prowadząca do odpowiednich reakcji adaptacyjnych, zgodnych z neurologicznymi potrzebami dziecka.

Terapia ta polega zwykle na aktywności ruchowej całego ciała w duŜej mierze spontanicznejwybieranej

przez samo dziecko i dostarczającej wraŜeń przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych. Terapia

ruchowej zabawy tak organizowana by system nerwowy zaangaŜowany w odbieranie wraŜeń zmysłowych

powstających podczas ruchu stopniowo uczył się właściwie reagować na Ŝądania płynące z otoczenia.

Poprawa następuje w zakresie motoryki funkcji językowych, społecznoemocjonalnych a przede

wszystkim lepszą efektywnością uczenia się. Podczas terapii SI dziecko nie uczy się konkretnych

umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leŜące u podłoŜa tych

umiejętności a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania mózgu.

Dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębszym, z niepełnosprawnością sprzęŜoną mają duŜe

1 z 5

20090429 22:58

Integracja sensoryczna

http://www.zss5dg.com/strona_zss5dg/rehabilitacja/si.htm

problemy z odbiorem bodźców zmysłowych z powodu uszkodzonego CUN. Występują zaburzenia w

obrębie zmysłu dotyku, czucia głębokiego /proprioceptywnego/ i systemu przedsionkowego.

NajwaŜniejszy system sensoryczny, odgrywający zasadniczą rolę w ludzkim zachowaniu zarówno

fizycznym jak i psychicznym to system dotykowy. Dysfunkcje SI, w której nieprawidłowa jest percepcja

bodźców dotykowych określa się obronnością dotykową. Obronność dotykowa są to zaburzenia

modulowania wejściowych informacji dotykowych. Mózg ludzki odmiennie interpretuje bodźce swoje od

tych z zewnątrz własny dotyk nie powoduje reakcji obronnych, lepiej tolerowany jest dotyk osób

bliskich. Podstawą terapii jest dobra i bliska relacja emocjonalna w kontaktach z dzieckiem zanim

będziemy "dostarczać" mu dotyk. Zachęcamy do samodzielnego dostarczania sobie bodźców, z czasem

my za zgodą dziecka moŜemy podawać doznania dotykowe. Proporcjonalne rozmieszczenie dotyku na

okolice skóry kolejność zaczynamy od pleców, nogi, stopy, ręce, dłonie, głowa, twarz. Zaczynamy od

bodźców mocniejszych podawanych z naciskiem, stopniowo przechodząc do coraz łagodniejszych.

Podczas terapii cały czas obserwujemy dziecko kontaktujemy się z rodzicami jeŜeli dziecko zachowuje

się po zabiegach źle musimy zmienić nasilenie bodźców. Ayers mówi Ŝeby poprzedzić stymulację

dotykową jakąś stymulacją przedsionkową poniewaŜ te systemy wpływają na siebie modulująco i

ułatwiają sobie intensywność wraŜenia.

Przyczyny obronności dotykowej:

Niedotlenienie okołoporodowe

Poród przez cesarskie cięcie

Brak odpowiedniej stymulacji dotykowej we wczesnym okresie Ŝycia

Genetyczne predyspozycje

Objawy obronności dotykowej:

Preferowanie długich rękawów

Unikanie zetknięcia palców z czymkolwiek

Odczuwanie dyskomfortu przy noszeniu ciasnych ubrań

Dzieci nie lubią podmuchu wiatru /zwłaszcza po wyjściu z wody/

Nie lubią mycia głowy, czesania włosów

Nie lubią szczotkowania zębów, pokarmów pewnej określonej konsystencji, wolą zwykłe papki,

odmawiają potraw o mocnym smaku są to objawy nadwraŜliwości okolicy jamy ustnej

Nie lubią tłumu ani ludzi zbyt blisko siebie

Unikają kontaktu dotykowego

Nie lubią bawić się w piasku, malować farbami, lepić z plasteliny i masy solnej

Burzą się przed braniem do rak zabawek o ostrych kształtach i fakturach

Maja trudności w koncentracji uwagi

Wolą inicjować pocałunki i uściski, nie lubią niespodziewanych dotknięć, bądź przytulania

Same dostarczają sobie bodźców dotykowych obijając się o sprzęt

Nie potrafią róŜnicować miejsca, w które są dotykane

WraŜenia z mięśni, ścięgien, które umoŜliwiają orientację w aktualnym połoŜeniu poszczególnych części

ciała oraz informują o wykonywanych ruchach określa się propriocepcją. Dobrze zintegrowana informacja

z mięśni i ścięgien jest niezbędnym elementem dla kształtowania się u dziecka dynamicznego obrazu

siebie i zaplanowania ruchów stosownych do sytuacji. Układ propriocepcji odpowiada za odczuwanie

ciała w przestrzeni /informację o poruszaniu się ciała/. Poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez

kontroli wzroku /utrzymanie równowagi podczas wchodzenia i schodzenia ze schodów, wytwarzanie

odruchów prostowania i równowagi, które słuŜą prawidłowej motoryce, swobodne wykonywanie ruchów

precyzyjnych, tworzenie somatognozji i lateralizacji, percepcję połoŜenia narządów artykulacyjnych

podczas mówienia. Zaburzenia rozwoju posturalnego przejawiające się w słabej równowadze, braku

płynności precyzji ruchów i stosowania stałych zafiksowanych wzorców ruchowych. Obawa przed

nowymi nieznanymi ruchami wiąŜe się to z niepewnością posturalną.

Słaba znajomość swojego ciała jako całości i poszczególnych jego elementów, niedostateczna świadomość

2 z 5

20090429 22:58

Integracja sensoryczna

http://www.zss5dg.com/strona_zss5dg/rehabilitacja/si.htm

ich moŜliwości ruchowych, obniŜona percepcja wraŜeń odbieranych przez system dotykowy jest

charakterystyczna dla dzieci z dyspraksją. Zaburzenia w planowaniu motorycznym rozpoznaje się nie po

tym co dziecko robi, lecz po tym Ŝe nie potrafi wykonać wielu czynności właściwych dla jego wieku

Ŝycia.

Objawami zaburzeń w zakresie propriocepcji są:

Niekontrolowane, chaotyczne ruchy dzieci

DąŜenie do mocnego uścisku, gryzienie, szczypanie przez dziecko siebie i innych

Niszczenie przedmiotów z powodu braku kontroli nad własnym dotykiem

W organizacji CUN kluczową rolę odgrywa równieŜ system przedsionkowy, składający się z 2 typów

receptorów dostarczających informacji o pozycji głowy, ruchach głowy i pośrednio i ruchach całego ciała.

Nawet niewielkie zmiany pozycji głowy powodują aktywację systemu przedsionkowego, a to z kolei

wpływa na pracę mózgu. System przedsionkowy wspólnie z systemem propriocepcji ma wpływ na

subiektywną świadomość pozycji i ruchów ciała w przestrzeni, napięcie posturalne i równowagę. Deficyty

w funkcjonowaniu układu przedsionkowego objawiają się:

Zaburzeniami równowagi /szeroko rozstawione nogi, często potykają się, późno uczą się jeŜdŜenia

na rowerze, boją się huśtawki/

WzmoŜone napięcie mięśni w kończynach

UŜywanie kaŜdej strony ciała osobno

Zaburzoną zdolnością i wykonywaniem w przestrzeni ruchów w kierunku góradół, prawalewa,

przódtył, dla których oś stanowi własne ciało

NadwraŜliwość emocjonalną, dotykową, słuchową

Problemami z artykulacją

ObniŜonym poziomem grafomotorycznym

Odwrotnym widzeniem np. liter, gubieniem linii i słów podczas czytania

Niepewność grawitacyjna dzieci charakteryzują się lękiem do doświadczania i poznawania

otoczenia, nie wykonują gwałtownych ruchów w przestrzeni, czują strach, obawę, stres gdy

znajdują się w pozycji, do której nie są przyzwyczajone lub wtedy gdy ktoś chce kontrolować ich

ruchy w przestrzeni.

Dzieci z niepełnosprawnością złoŜoną prezentują zaburzenia na wszystkich poziomach rozwoju

sensorycznego. WraŜenia odbierane są ze zbyt duŜą lub zbyt małą intensywnością. W związku z tym

dzieci te często same dostarczają sobie takiej stymulacji, która kompensuje ich zaburzenia sensoryczne.

Występują stereotypie takie jak:

Obracanie siew kółko,

machanie rękami,

Uderzanie rękami o własne ciało,

Zgrzytanie zębami

Wkładanie przedmiotów do buzi

Lizanie przedmiotów.

Dzieci powtarzają te czynności aŜ do momentu zaspokojenia. Niektóre z dzieci mają problem z

poruszaniem się, mają problem z dostarczeniem sobie jakiejkolwiek stymulacji. Poznają więc otoczenie

badając je dostępnymi dla siebie czynnościami. Czasami jest to wąchanie, lizanie, wydawanie

nieartykułowanych dźwięków, czasem krzyk.

W przypadku nadwraŜliwości sensorycznej dzieci starają się unikać tych bodźców sensorycznych, które są

dla nich nieprzyjemne. Dzieci te nie lubią być dotykane, często unikają kontaktu wzrokowego, przejawiają

nadwraŜliwość na róŜne dźwięki /zatykają sobie uszy, uderzają siew uszy, nie tolerują róŜnych aktywności

związanych z ruchem, mają problemy z jedzeniem i połykaniem/.

3 z 5

20090429 22:58

Integracja sensoryczna

http://www.zss5dg.com/strona_zss5dg/rehabilitacja/si.htm

Terapia

Terapia w metodzie Integracji sensorycznej wygląda jak zabawa. Dziecko uczestniczy w zajęciach i ma

wraŜenie Ŝe kreuje zajęcia wspólnie z terapeutą. Ćwiczenia muszą być dostosowane do poziomu

rozwojowego dziecka jednak nie mogą być ani za łatwe ani za trudne naleŜy balansować na granicy

moŜliwości dziecka Wśród uŜywanego sprzętu są róŜnego typu huśtawki, hamaki, platformy równowaŜne,

duŜe piłki i wałki, deskorolki, talerze obrotowe itp. Wiele dzieci wpuszczonych do sali z takim

wyposaŜeniem spontanicznie wybiera taki przyrząd i taką aktywność, która najlepiej słuŜy układowi

nerwowemu jest to zasada wewnętrznego instynktu. Inne zwłaszcza te z rozmaitymi typami

nadwraŜliwości zmysłowej potrzebują stymulacji ze strony terapeuty. W czasie terapii dziecko ma nie

tyle nauczyć się konkretnych umiejętności, ile raczej usprawnić bazowe systemy sensoryczne i procesy

nerwowe, leŜące u podłoŜa tych umiejętności. Zaburzenia róŜnicowania dotykowego, podobnie jak i

podwraŜliwość dotykowa towarzyszy często słabemu poczuciu własnego schematu ciała i trudnościom z

planowaniem ruchowym. Jest wiele zabaw mogących poprawić róŜnicowanie zmysłowej informacji

dotykowej.

NaleŜą do nich:

łowienie w grochu, kaszy czy piasku, wyszukiwanie drobnych przedmiotów w wypełnionych nimi

pojemnikach

ścieranie gąbką, pędzlem, dłonią pianki naniesionej na róŜne części ciała

wyszukiwanie i odklejanie nalepek i plastrów przyklejonych na ciele

chodzenie po podłoŜu o zmiennej fakturze

kąpiele w tzw. Suchym basenie wypełnionym piłeczkami, a takŜe wyciąganie przez dziecko takich

piłeczek włoŜonych pod koszulę

malowanie palcami z uŜyciem róŜnorodnych substancji farb, kremów, mogą być mieszane z

piaskiem

mycie a następnie wycieranie poszczególnych części ciała materiałami o róŜnej fakturze

W przypadku rozpoznania cech obronności dotykowej podstawą terapii jest dobra i bliska relacja

emocjonalna w kontaktach z dzieckiem zanim będziemy "dostarczać" mu dotyk. Zachęcamy do

samodzielnego dostarczania sobie bodźców, naleŜy pozwolić dziecku na samodzielne zdobywanie

doświadczeń dotykowych i na wybór ich ilości i rodzaju szeroka gama zabawek zaś podczas kąpieli

gąbek, myjek, płynów i pianek. Z czasem my za zgodą dziecka moŜemy podawać doznania dotykowe.

Proporcjonalne rozmieszczenie dotyku na okolice skóry kolejność zaczynamy od pleców, nogi, stopy,

ręce, dłonie, głowa, twarz. Zaczynamy od bodźców mocniejszych podawanych z naciskiem, stopniowo

przechodząc do coraz łagodniejszych. Podczas terapii cały czas obserwujemy dziecko kontaktujemy się z

rodzicami jeŜeli dziecko zachowuje się po zabiegach źle musimy zmienić nasilenie bodźców. Stosujemy

gąbki, futerka, szczotki o róŜnej twardości, piórka, woreczek lub pudełko z otworami zawierające rozmaite

przedmioty do rozpoznawania dotykiem.

W przypadku stymulacji układu przedsionkowego moŜemy wykonywać z dzieckiem takie ćwiczenia

jak:

podskoki: obunóŜ, na jednej nodze, przeskakiwanie z nogi na nogę, skakanie wokół własnej osi,

moŜna wykorzystywać popularną zabawę grę w gumę

ruchy wahadłowe głowy

obroty wokół własnej osi odpychając się nogami

przyjmowanie i utrzymywanie pozycji typu bocian jaskółka

chodzenie stopami wzdłuŜ rozłoŜonej na podłodze liny

wchodzenie, schodzenie i zeskakiwanie ze stopni.

Bibliografia:

Przyrowski Z. 1998 Dysfunkcje integracji sensorycznej i deficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego

poraŜenia dziecięcego.

4 z 5

20090429 22:58

Integracja sensoryczna

http://www.zss5dg.com/strona_zss5dg/rehabilitacja/si.htm

Przyrowski Z. 2001 Podstawy diagnozy i terapii integracji sensorycznej

Mass Violet F. 1998 Uczenie się przez zmysły: wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla

rodziców i specjalistów /tł. Ewa Grzybowska, Zbigniew Przyrowski, Marta Ślifirska/

5 z 5

20090429 22:58

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: