Aleksander Kamiński
autor
Kamienie na szaniec
tytuł
Literatura polska w okresie 2 wojny światowej
Epoka literacka
Powieść-dokument
Rodzaj literacki
literatura faktu z cechami powieści autobiograficznej oraz reportażu, elementami opowieści oraz elementy gawędy harcerskiej
Gatunek literacki
Elementy świata przedstawionego
Akcja utworu Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec” rozpoczyna się w czerwcu 1939 roku i trwa ponad trzy lata – do 20 sierpnia 1943 roku. Rozdział „W burzy i we mgle” obejmuje okres od września 1939 roku do marca 1941: wybuch wojny i wymarsz harcerzy z Warszawy (wrzesień 1939); powrót do miasta (początek października 1939); przystąpienie „Buków” do PLAN-u (druga połowa października 1939); sabotaż restauracji i dancingów (grudzień 1939); aresztowania członków PLAN-u (styczeń 1940); rozpoczęcie nauki w Szkole Budowy Maszyn (jesień 1940); nawiązanie kontaktów z Małym Sabotażem (marzec 1941).
Czas i miejsce akcji
Główni bohaterowie: Jan Bytnar („Rudy”, „Janek”, „Krokodyl”), Maciej Aleksy Dawidowski („Glizda”, „Alek”, „Kopernicki”, „Koziorożec”), Tadeusz Zawadzki („Zośka”, „Tadeusz”, „Kotwicki”, „Kajman”, „Lech Pomarańczowy”)Pozostali bohaterowie: Jerzy Zborowski „Jeremi”; Leopold Stanisław „Leopold”, „Rafał”; Tadeusz Mirowicz, „Oracz”; Ryszard Wesoły. „Rysiek”; Feliks Pendelski, „Felek”; Jan Gutt; Wacław Dunin - Karwicki, „Luty”; Maciej Bittner, „Maciek”; Jerzy Tabor „Pająk”; ksiądz Jan Zieja; Eugeniusz Koecher „Kołczan”; Hanna Zawadzka; Andrzej Romocki, „Morro”; Anoda - Jan Rodowici; „Kadłubek” - Witold Bartnicki; „Kuba” - Konrad Okolski; Słoń - Jerzy Gawin; Wesoły - Zygmunt Kaczyński; Heniek - Henryk Ostrowski; Józef Edward Abramowski; Stanisław Pigoń; Oliwa - Jan Wojciech Kiwerski; Jerzy - Ryszard Bialous; Halina Glińska; Barbara Sapinska-Eytner; Radlewicz - Stefan Mirowski; Maria Dawtowska; Jędruś - Władysław Jasiński; Pan Janek- Jan Rouman; Andrzej Makólski (w tekście błędna pisownia nazwiska), „Mały”. „Jędrek”; Urka - Urszula Głowacka-Plenkiewicz; Lechosław Zieliński; Jan Błoński „Novak”, „Sum”; Jerzy Drewnowski; Juliusz Dąbrowski; Kazimierz Andrzej Kot; Jerzy Masiukiewicz „Mały”; Tabęcki Jacek; Ojciec Zośki- Józef Zawadzki; Czarny Jaś- Jan Wuttke; Zeus - Leszek (Lechoźlaw) Domański; Andrzej Zawadowski, „Grubas”, „Gruby”; Stanisław Broniewski, „Stefan Orsza”, „Witold”, „K. Krzemień”
bohaterowie
Kamienie na szaniec to książka o wielkim patriotyzmie młodych ludzi, którzy w momencie zagrożenia ojczyzny potrafili sprostać potrzebie chwili i chwycili za broń. Dom rodzinny, szkoła, harcerstwo ukształtowały ich charaktery i patriotyzm. Podjęli walkę, aby zachować ludzką godność i tożsamość narodową. Byli zwykłymi młodymi ludźmi, tuż po zdaniu matury, którym przyszło żyć w czasach okrutnych i niezwykłych. Od pierwszych dni okupacji zaczęli szukać sposobów walki z okupantem, wiedzieli, że „Polska przegrała szereg bitew, nie przegrała jednak wojny”. Ich działalność konspiracyjna polegała najpierw na prowadzeniu akcji propagandowych: sporządzali różne napisy, nalepki, rysunki na murach, informujące o tym, że Polska walczy; przeprowadzali akcje gazowania niemieckich lokali, a także sal kinowych, które były miejscem szerzenia niemieckiej propagandy; wybijali szyby u fotografów, którzy wystawiali zdjęcia niemieckich oficerów. W rocznice świąt narodowych zrywali flagi niemieckie, a rozwieszali flagi biało-czerwone; Alek w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika zdjął z pomnika niemiecką płytę. Ponadto trudnili się kolportażem prasy konspiracyjnej. Oprócz tej zwykłej działalności sabotażowej kończyli szkoły na tajnych kompletach, uczestniczyli w ćwiczeniach wojskowych przygotowujących ich do walki powstańczej z faszystami. W listopadzie 1942 r. od działalności sabotażowej przeszli do akcji dywersyjnych, walka z Niemcami nabrała bardziej ostrego i zdecydowanego charakteru: ich akcje polegały teraz na likwidacji wroga, odbijaniu więźniów z Pawiaka i z transportów idących do obozów koncentracyjnych, brali udział w wysadzaniu mostów i torów kolejowych, którymi szły niemieckie transporty wojskowe na Wschód, likwidowali posterunki żandarmerii niemieckiej.
problematyka
streszczenie
We wstępie autor zachęca czytelników, by przeczytali jego książkę przedstawiając jej młodych bohaterów. Byli to ludzie, którzy potrafili zachować się bohatersko w czasach IIwojny światowej w okupowanym przez Niemców kraju. Nie stracili własnej godności, podjęli walkę, oddali życie z ojczyznę.
Trzech przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki - kończą prestiżowe warszawskie liceum im. S. Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja życiowych planów. Są wakacje 1939 roku, przyjaciele z upodobaniem oddają się górskim wędrówkom. Wszyscy należą do 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.Jesienią wybucha wojna. Ani jeden z nich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. W okupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, potem walczą w Grupach Szturmowych. Przyjmują pseudonimy: Zośka (Tadeusz Zawadzki), Rudy (Jan Bytnar), Alek (Aleksy Dawidowski).
Powieść jest wstrząsającym dokumentem poświęcenia, oddania i patriotyzmu młodych Polaków. Rudy, Alek i Zośka oraz wielu ich przyjaciół ginie w obronie niepodległej Polski. Oddają życie ofiarnie i bez protestów, nie mają wątpliwości, że trzeba walczyć. Stanowią wzór wzajemnego oddania i przyjaźni - organizują Akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimo nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów. Trzej główni bohaterowie książki giną: Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich kolegów, którzy odbili go w Akcji pod Arsenałem. Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Alkiem. Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję, że uda mu się przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod Sieczychami. Prawdopodobnie postanowił dołączyć do swoich przyjaciół.
Kamienie na szaniec to hołd oddany trzem głównym bohaterom utworu, którzy (jak pisze w przedmowie autor): „w tych niesamowitych latach potrafili żyć pełnią życia...”, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: BRATERSTWO I SŁUŻBĘ.
Plan wydarzeń
Plan wydarzeń1. Egzamin maturalny i ostatnie wakacje Buków przed wybuchem II wojny światowej.2. Wybuch wojny.3. Wymarsz drużyn harcerskich z Warszawy.4. Buki pomagają rannym z pociągu.5. Powrót do Warszawy.6. Aresztowanie ojca Alka.7. Działalność Buków po kapitulacji Warszawy:a) Przystąpienie do PLAN-u.b) Akcja niszczenia plakatów.c) Szukanie zatrudnienia.d) Przenoszenie grypsów więziennych.e) Samokształcenie
8. Działalność w szeregach Małego Sabotażu:a) Akcja przeciw fotografom.b) Akcja w kinach.c) Akcja przeciwko Paprockiemu.d) Akcja przeciwko niemieckim sklepom wędliniarskim.e) Zrywanie flag.f) Uroczyste ślubowanie grupy Alka.g) Osobista przysięga Alka.h) Zawieszanie polskich flag z okazji świąt narodowych.i) Przyjaźń Rudego i Zośki.j) Aresztowanie Jacka Tabęckiego. k) Alek usuwa niemiecką płytę z pomnika Mikołaja Kopernika.l) Rozbiórka pomnika Kilińskiego.m) Ucieczka Alka na wieś.n) Malowanie kotwic Polski Walczącej.o) Spotkanie drużyn harcerskich w lesie.9. Działalność dywersyjna:a) Powstanie Grup Szturmowych.b) Wysadzenie niemieckiego pociągu pod Kraśnikiem.c) Aresztowanie Alka i jego ucieczka.d) Rudy zabija oficera SS.e) Dylemat Alka.f) Ewakuacja mieszkania przy ulicy Brackiej. 10. Aresztowanie Rudego.11. Przesłuchania i tortury.12. Zośka postanawia uratować przyjaciela.13. Odwołana akcja.14. Akcja pod Arsenałem i odbicie Rudego.15. Alek zostaje ranny.16. Ostanie chwile życia Alka i Rudego.17. Śmierć Alka.18. Śmierć Rudego.19. Zemsta na gestapowcach.20. Wyjazd Zośki na wieś i spisywanie wspomnień o Rudym.21. Msza święta za dusze Alka i Rudego.22. Akcja pod Celestynowem – pierwsze samodzielne zadanie Zośki.23. Pechowa akcja pod Czarnocinem.24. Śmierć Felka Pendelskiego i Andrzeja Zawadowskiego.25. Aresztowanie Zośki.26. Powrót Zośki z więzienia.27. Organizacja kółek samokształceniowych.28. Akcja likwidacji posterunków niemieckich na granicach Generalnej Guberni.29. Zośka odchodzi na wieczną wartę.
kuchara96