PODSTAWY ZARZĄDZANIA
Badania nad organizacja i zarządzaniem pojawiły się na przełomie XVIII i XIX wieku. Były wynikiem Rewolucji Przemysłowej (Anglia, Stany Zjednoczonej i Europie). Wiąże się z upadkiem ustroju feudalnego i powstaniem kapitalizmu.
KAPITALIZM – równość wszystkich podmiotów i obywateli, swoboda podejmowania działalności gospodarczej. Powstała klasa menadżerów i klasa robotnicza.
Wynik kapitalizmu – KONKURENCJA – prowadzi do rozwoju, wysiłku, postępu technicznego, ale też niszczy tych, którzy nie dotrzymują kroku w rozwoju.
KLIENT – najważniejszy element w przedsiębiorstwie – to on nabywa usługę lub produkt, który produkujemy.
Odkryto w wyniku badań nad organizacją i zarządzaniem, że powoduje one wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku.
Pierwszą osobą, która zajęła się badaniami naukowymi nad organizacja i zarządzaniem jest amerykański inżynier TAYLOR, żyjący na przełomie XIX i XX wieku. Był on owładnięty myślą o uzyskaniu wzrostu wydajności pracy. Obiektem jego badań byli robotnicy na stanowiskach wykonawczych.
Co robił aby osiągnąć wzrost wydajności pracy?
1. Badał ruchy robocze – obserwował zachowanie przy pracy – ruchu ciała, rąk i nóg – wykazał, że niektóre ruchy można skrócić lub wyeliminować – zastosował badania chronometryczne.
2. Podział pracy – zastosował podział pracy na drobne elementy, które zostały przydzielone wielu osobom – cel – nabycie wprawy i przez to szybsze wykonywanie danych czynności.
3. Oddzielenie wykonawstwa od przygotowania – pracownik na stanowisku wykonawczym powinien dostawać gotowe rysunki, normy, elementy do wykonania pracy a proces przygotowania został przesunięty do biur przygotowania pracy.
4. motywacja pieniężna – pobudzanie do wydajności za pomocą pieniądza – Taylor opracował pewne normy pracy dziennej – ustalone na podstawie najbardziej wydajnych osób – akord progresywny – przy przekroczeniu normy zadanej – dużo większy wzrost premii.
Krytyka (współczesna) systemu Taylorowskiego:
Ad.1. – nie wszystkie ruchy z punktu widzenia obserwatora można wyeliminować biorąc pod uwagę punkt widzenia fizjologii;
Ad.2. – po dłuższym okresie wydajność stabilizuje się a nawet spada (wyobcowanie, alienacja – brak zainteresowania dana pracą);
Ad.3. – największym kapitałem jest człowiek, z jego pomysłami, innowacjami, człowiek nie jest dodatkiem do maszyny;
Ad. 4 – obecnie istnieje termin „homo economicus” – człowiek reagujący tylko na bodźce ekonomiczne.
W chwili obecnej odmianę systemy Taylorowskiego mamy w Japonii.
Taylor zalicza się do szkoły klasycznej.
II postać – Europejczyk – Francuz Henryk Fayal – inżynier żyjący na przełomie XIX i XX wieku – praktyk.
Jego książka – „Administracja przemysłowa i ogólna”.
Inny sposób podejścia do obiektu badanego – inna perspektywa badawcza – od góry – szczebel kierowniczy.
Klasyfikacja funkcji przedsiębiorstwa przemysłowego:
a. czynności techniczno-wytwórcze;
b. ubezpieczeniowe;
c. rachunkowościowe;
d. czynności finansowe;
e. czynności handlowe;
f. czynności administracyjne.
Znajdują odbicie współcześnie, mamy piony organizacyjne, które odpowiadają strukturze Fayala.
Administracja spaja wszystkie funkcje (powyżej „a” - „e”).
Wg Fayala administracja oznaczała:
- przewidywanie;
- organizowanie;
- koordynowanie;
- rozkazywanie;
- kontrolowanie
są to funkcje lub czynności – powinien je spełniać każdy przełożony.
Współczesny schemat zarządzania:
1. planowanie
2. organizowanie;
3. motywowanie;
4. kontrolowanie
(bardzo istotna jest powyższa kolejność)
ZASADY ZARZĄDZANIA WG. FAYALA:
1. PODZIAŁ PRACY – im bardziej się ludzie specjalizują, tym bardziej sprawnie mogą wykonać swoją pracą. Przykładem stosowania tej zasady jest współczesna linia montażowa.
2. AUTORYTET – kierownicy muszą wydawać polecenia, aby prace były wykonywane. Autorytet formalny daje prawo do rozkazywania, ale nie zawsze wymusza posłuszeństwo, jeśli nie będzie autorytetu osobistego (np. wynikającego z wiedzy).
3. DYSCYPLINA – członkowie organizacji powinni przestrzegać przepisów i uzgodnień rządzących w danej organizacji. Wg Fayala – dyscyplina wynika z dobrego prowadzenia na szczeblach, ze sprawiedliwych układów (np. ustalenie wynagrodzenia za zwiększoną wydajność) oraz rozsądne stosowanie kar za wykroczenie.
4. JEDNOŚĆ ROZKAZODAWSTWA – każdy pracownik powinien otrzymywać rozkazy tylko od I-ej osoby. Fayal uważał, że jeśli pracownik podlega więcej niż jednemu przełożonemu następuje sprzeczność poleceń i zakłócenie autorytetu.
5. JEDNOLITOŚĆ KIEROWNICTWA – operacje w organizacji, które prowadzą do jednego celu powinny być przedmiotem kierowania przez I-ego kierownika, posługującego się jednym planem; np. dział personalny nie powinien mieć żadnych kierowników, z których każdy stosuje inną politykę zatrudnienia.
6. PODPORZĄDKOWANIE INTERESU OSOBISTEGO INTERESOM OGÓŁU – w żadnym przedsięwzięciu interesy pracowników nie powinny przeważać nad interesami organizacji jako całości.
7. WYNAGRODZENIE – powinno być sprawiedliwe zarówno dla pracowników jak i pracodawców.
8. CENTRALIZACJA – ograniczenie roli podwładnych w podejmowaniu decyzji oznacza centralizację, zaś zwiększenie ich roli oznacza decentralizację. Fayal uważał, że kierownicy powinni zachować ostateczną odpowiedzialność, ale jednocześnie są zobowiązani do zapewnienia podwładnym dostatecznych uprawnień, by mogli właściwie wykonać swe zadania. Problem polega na znalezieniu w każdym przypadku właściwego stopnia centralizacji.
Centralizacja – polega na władzy jednostki.
Decentralizacja – władza rozdrobniona.
zadania = uprawnienia = odpowiedzialność
z = u = o
Zasada współodpowiedniości lub kongruencji
9. HIERARCHIA – linia władzy w organizacji – dziś często przedstawiana w postaci prostokątów i odcinków na schemacie organizacyjnym – przebiegają od naczelnego kierownictwa do najniższego szczebla w przedsiębiorstwie.
Połączenie pomiędzy kierownikami na tym samym szczeblu (z pominięciem drogi służbowej) nazywa się mostem lub kładką Fayala.
HETERARCHIA – polega na tym, że jest się jednocześnie podwładnym, ale i przełożonym.
10. ŁAD – każda rzecz i każdy człowiek powinny być we właściwym miejscu i we właściwym czasie. Ludzie powinni być na tych stanowiskach, które są dla nich najodpowiedniejsze.
11. ODPOWIEDNIE TRAKTOWANIE PERSONELU – kierownik powinien odnosić się do podwładnych w sposób przychylny i sprawiedliwy.
12. ZASADA STABILNOŚCI PERSONELU – duża fluktuacja pracowników niekorzystnie wpływa na sprawność funkcjonowania organizacji.
13. INICJATYWA – podwładni powinni mieć swobodę w tworzeniu i realizacji swoich planów, nawet jeśli mogą stąd wynikać pewne pomyłki.
14. ESPRIT DE CORPS – duch koleżeństwa. Sprzyja poczuciu przynależności do zespołu zapewni organizacji duch jedności. Wg Fayala, sprzyjają temu nawet dobre wyniki. Np. Fayal proponował porozumienie się ustne zamiast pisemnego, kiedy tylko jest to możliwe.
KLASYKA – Taylor, Fayol;
NEOKLASYKA – Elton Mayo;
WSPÓŁCZESNOŚĆ
Wiele zagadnień i twierdzeń z klasyki zostało przeniesionych i rozwijanych w Neoklasyce, a w chwili obecnej – we Współczesności – badamy i rozwijamy tezy z Klasyki i Neoklasyki.
Pytanie – „czy istnieje zależność przyczynowo – skutkowa – warunki środowiska pracy a wydajność?”.
Eksperyment jaki przeprowadził Mayo wyglądał następująco – wziął grupę roboczą pracującą w trudnych warunkach środków pracy i przeniósł ich do dobrych warunków. Skutek – wzrosła wydajność – sprawa oczywista. Ale po jakimś czasie cofnął tą samą grupę do pierwotnych trudnych warunków i okazało się – że wydajność nie spadła.
Od czego to zależało, że wydajność nie spadła. Okazało się, że podstawowym czynnikiem dotyczącym wzrostu wydajności jest ludzkie podejście do pracownika – zastosowanie innych, lepszych warunków kierowania:
1. styl ludzki;
2. Kierownik pytał się pracowników i doradzał z ich doświadczenia, pracownik poczuł się doceniony, partycypował w zadaniach, została doceniona inicjatywa;
3. kontaktowanie się pracowników w trakcie wykonywania pracy.
Teraźniejsze badania „stosunki międzyludzkie”:
- w neoklasyce;
- sprowadza się do humanizowania się pracy.
Współczesność zawiera wszystkie ruchy wcześniejsze:
Różne szkoły:
- fenomen podejmowania decyzji
- matematyczna;
- ekonomiczna;
- podejście systemowe.
PODEJŚCIE SYSTEMOWE
System – jest to całość, złożona co najmniej z dwóch elementów powiązanych w sposób bezpośredni i pośredni.
1 « 2 « 3
1 jest bezpośrednio powiązana z 2 i pośrednio z 3
Cechy systemu:
HOLIZM – ujęcie systemowe patrzy na organizację jako na całość składającą się ze wzajemnie ze sobą połączonych części. Całość to coś więcej niż suma części. (nie można brać organizacji jako złożenia paru części – zawsze tylko jako całość).
SYNERGIA – oznacza, że całość to coś więcej niż suma części.
Wyraża się to równaniem: 2 + 2 = 5
Tzn. że wspólny wysiłek jest większy niż działanie osobno.
HOMEOSTAZA – oznacza to samoregulację, zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznej.
Dynamika odbywa się w czasie. Ustala się granice, po za które wahania nie powinny wyjść, gdyż wtedy nie ma stanu równowagi.
ENTROPIA – system zamknięty, ulega rozpadowi. System zamknięty to taki system, który nie ma kontaktów z otoczeniem.
System otwarty, to taki system, który ma co najmniej 1 wejście i 1 wyście do otoczenia.
KLASYFIKACJA SYSTEMÓW:
1. ze względu na liczbę :
a. systemy małe – niewielka liczba elementów – policzalna;
b. system wielki – tak duża liczba elementów, że nie można ich zidentyfikować;
2. ze względu na powiązanie z otoczeniem:
a. systemy zamknięte – bez kontaktu z otoczeniem;
b. systemy otwarte – prowadzące wymianę z otoczeniem;
3. ze względu na zmiany w czasie:
a. statyczne – nie wykazują zmian w czasie;
b. dynamiczne – podlegają zmianą w czasie
4. ze względu na udział człowieka w kontrolowaniu systemu:
a. naturalne
b. sztuczne;
5. ze względu na możliwość przewidywania zmian:
a. deterministyczne – dokładnie można przewidzieć przyszły stan;
b. probabilistyczne – można określić tylko prawdopodobieństwo wystąpienia przyszłego stanu.
PODEJŚCIE SYTUACYJNE:
Tezy:
- rozwiązanie problemu zależy od konkretnej sytuacji;
- skoro wszystko zależy od konkretnej sytuacji to nie ma uniwersalnych praw i zasad teorii.
Badania naukowe oraz wiedza praktyczna wpływa jakby do zbiornika i poziom zawartości cały czas się powiększa i z tego zbiornika czerpiemy narzędzia do rozwiązywania problemów.
ORGANIZACJA jest całością , która składa się z części. Części przyczyniają się do powodzenia całości , przy czym podstawowymi częściami są ludzie. Definicja Kotarbińskiego i Zieleniewskiego.
Interpretacja organizacji ze względu na punkt widzenia :
...
MATTECHMAT