Adam Dziadek O rytmie..
1. Jakie są rytmy naturalne? Bicie serca, pory roku, pory dnia. (o tym pytaniu marzę)
2. Co Wójcicki pisze na temat rytmu? Dowiódł, Że rytm występuje w prozie.
3. Polskie definicje, które przedstawia Dziadek, co o rytmie pisze Siedlecki? Cytuje Richarda: metrum nazywa specjalną forma rytmu polegającego na jednoznacznym oczekiwaniu dokładnego powtórzenia, na całkowicie regularnym następstwie w pewien sposób zdeterminowanych elementu, ustabilizowaniu się w organizmie doznającego, trwałego, schematycznego, lecz wyraźnie jednokształtnego psychofizjologicznego ‘obrazu’ przepływającego strumienia bodźców.
4. Czym jest podmiotowość? Jest zdolnością lokatora do ustanowienia siebie jako podmiotu. Ten jest ego, kto mówi ego (Benveniste), w przypisie 19
5. Czym jest rytm w odniesieniu do podmiotu wg Meschonnica „rytm w sposób konieczny jest organizacją lub konfiguracją podmiotu w jego wypowiedzi” (przypis 20).
6. Jaki inny Francuzki badacz wpłynął na myśl Dziadka? Julia Kristeva (była propagatorką nowej powieści i myśli feministycznej we Francji)
7. Jak Kristeva określa tekst? Jest to przedmiot dynamiczny, Kristeva wprowadza pojęcie intertekstulaności. Łączy tekst z rytmem.
8. Czym nie jest dla niej dzieło literackie? Nie jest przedmiotem, lecz jest przedmiotowością.
9. Czym jest wg Kristevy fenotekst i genotekst? Fenotekst stanowi fenomenologiczną powierzchnię wypowiedzi, pewien fenomen językowy (strukturę znaczoną). Genotekst związany jest z funkcjonowaniem signifiant – jednostką znaczenia, której nie można zredukować do sensu i sprowadzić do znaku.
10. Jak należy czytać wiersz wg Kristevy? Poprzecznie, a nie linearnie. Tzn. traktować wiersz jako całość – jest to wzorzec paradygmatyczny. Czytanie linearne to wzorzec syntagmatyczny.
11. Czym się rózni pojmowanie rytmu przez Kristevę i Meschonnica?
Meschonnic – ujęcie przedplatońskie
Kristeva – ujęcie platońskie
12. Jakie pojęcia Kristeva wydobywa z myśli Platona? Chora (czyt. Kora), która jest miejscem zwolnionym od obciążenia sensem, nie jest znakiem, bo niczego nie przedstawia. Jest wcześniejsza od oczywistości, prawdopodobieństwa, przestrzenności i czasowości.
13. Co zauważył Dziadek w tekście Derridy? Chora „nie jest”. To znsczy to pewna niestałość.
14. Jaką ideologię wyznaje Kristeva? Feministyczną i dlatego Chora jest dla niej symbolem.
15. Jaki jest symbol kobiecości i męskości? Kobiecości- woda, męskości- ziemia.
16. Jak Kristeva definiuje podmiot wypowiedzi? Skrzyżowanie symboliki i semiotyki.
17. Z czyjej myśli czerpie Kristeva? Z myśli de Saussura i rosyjskich formalistów, Lacana.
18. Opinia Barthesa, czym jest tekst? Barthes – francuski strukturalista. Tekst jest według Barthesa przedmiotem przyjemności.
19. Dziadek wspomina freudystę Abrahama, co sądzi Abraham na temat dzieła literackiego? (z przypisu u mnie 10 na stronie 46) „Dzieło literackie winno być przedmiotem oglądu jako symptom jednocześnie wystraczajacy i niezbędny do tego, aby zegzemplifikować jedność czterech biegunów psyche: Pragnienia i jego Superego, Ja i jego Rzeczywistości”.
20. Jaka jest rola rytmu w dziele literackim? Do jakiego wniosku dochodzi Dziadek? Rytm współtworzy sens. Jest aspektem semantycznym, a nie tylko brzmieniowym, dzieła.
21. opisz sposób analizy tekstu poetyckiego, kopry proponuje Dziadek na podstawie Meschonnica I Kristevy (wybrany tekst Iwaszkiewicza). Niestety nie mam tego
C. G. Jung
„Psychoanaliza w badaniach literackich”
1. Psychologia to nauka o procesach duchowych.
2. To, co twórcze jest absolutnym przeciwieństwem zewnętrzności, nigdy nie da do siebie przystępu ludzkiemu poznaniu, pozwoli się jako zjawisko opisać, przeczuć, ale nie pojąć.
3. Psychologia nie może zrezygnować z ambicji badania i ustalania związków przyczynowych kompleksowych procesów, ale zawsze wymknie się jej to, co irracjonalnie twórcze, a zarazem konstytutywne dla każdej sztuki.
4. Rodzaje twórczości, tworzenia:
a) wizjonerski – tworzywo lub przeżycie stanowiące treść procesu kształtowania jest nieznane, ma obcą naturę, pochodzi z dalekich sfer, jakby z głębi przedludzkich czasów lub z ponadludzkich światów światła czy ciemności, jest praprzeżyciem, któremu ludzka natura zagraża zepchnięciem w niemoc i bezkształt. Wartość i siła naporu polegają na niesamowitości przeżycia, które wynurza się z głębin bezczasu obce i chłodne, demonicznie groteskowe, niszczące wartości ludzkie i piękną formę, przerażające i zarazem śmieszne kłębowisko wiecznego chaosu, mówiąc słowami Nietzschego: crimen laesae maiestatis humanae (Zbrodnia obrazy majestatu człowieka). Odbiorca domaga się komentarzy i wyjaśnień, jest zaskoczony, skonsternowany, nieufny, a nawet czuje odrazę. Nabierają tu życia marzenia senne, nocne lęki i mroczne przeczucia ciemności duszy. Utwory: II cz. Fausta, Pasterz Hermasa, Pierścień Nibelunga Wagnera, Olympischer Frühling Spittelera, poezja Williama Blake’a, Hypnerotomachii F. Colonny, u Dantego, u J. Boehme, R. Haggarda, Benoita, Kubina, Meyrinka, Goetza, Barlacha i in. (u mnie str. 557/558)
b) psychologiczny – ma za tworzywo taką treść, która obraca się w zasięgu ludzkiej świadomości; jest nim więc np. pewne doświadczenie życiowe, wstrząs, przeżycie namiętności, los ludzki w ogóle, powszechnej świadomości znany lub przynajmniej dostępny w odczuciu. (Tego rodzaju tworzywo podejmuje dusza poety, podnosi do wyżyn swojego przeżycia i tak kształtuje, że jego ekspresja w najjaśniejszą świadomość słuchacza przekonująco transponuje to, co – samo w sobie zwyczajne – jest odczuwane nieostro lub nieprzyjemnie i w związku z tym bądź niedostrzegane, bądź przyjmowane z lękiem. Poeta wiedzie słuchacza na wyższy stopień jasności i człowieczeństwa.) (I cz. Fausta)
5. Do twórczości „psychologicznej” należą: powieści miłosne, obyczajowe, środowiskowe, kryminalne i społeczne, poematy dydaktyczne, większość wierszy lirycznych, tragedie i komedie.
6. Dlaczego „psychologiczna”?
a) jej treści pochodzą zawsze z szerokiego pola świadomych ludzkich doświadczeń, z duchowego planu najsilniejszych ludzkich przeżyć
b) mieści się ona w granicach tego, co psychologicznie uchwytne i zrozumiałe.
7. Podświadomość posiada dwie formy:
a) osobistą
b) kolektywną - wiąże człowieka z całokształtem tradycji ludzkości
8. Archetypy – znajdują się w podświadomości kolektywnej, są jej strukturalnymi elementami, determinują powtarzalność głównych obrazów i motywów wyobraźniowych ujawniają się pod postacią symboli.
9. Sprowadzenie wizjonerskiego przeżycia do doświadczenia osobistego czyni to przeżycie czymś nieistotnym i namiastkowym. Tym samym wizjonerska treść traci swą pierwotność, „prawizja” staje się symptomem, a chaos wyrodnieje w zakłócenie psychiczne.
10. Dzieło jest tym bardziej wartościowe, im mniej w nim osobistych przeżyć autora. Istota dzieła sztuki nie polega na tym, że obrasta ono osobistymi przypadłościami – im bardziej tak się rzeczy mają, tym mniej jest sztuki – ale na tym, że wnosi się ono wysoko ponad to, co osobiste, i przemawia z ducha i serca ludzkości i w imię jej ducha i serca. J
11. Tajemnica twórczości jest problemem transcendentalnym, którego psychologia nie może objaśnić, lecz tylko opisać. Na tej samej zasadzie człowiek twórczy jest również zagadką. Freud twierdził, że znalazł klucz pozwalający mu dotrzeć do dzieła sztuki od strony sfery osobistej artysty.
12. Przypuszczał, że dzieło sztuki da się wywieść z duchowych „zawęźleń” (tzw. „kompleksów”) podobnie jak np. newroza. (Newroza jest namiastkowym zaspokojeniem, czymś niewłaściwym, błędem, pretekstem, wybaczaniem sobie czegoś, nieprzyjmowaniem do wiadomości, jednym słowem czymś negatywnym, co nie powinno się przydarzać. Metoda Freuda w podobny sposób traktuje także filozofię i religię.)
13. Szkoła freudowska formułuje także opinię, że każdy artysta (wg Junga tylko jako osoby, patrz 19) cierpi na narcyzm, tzn. jest osobowością ograniczoną, infantylno – - autoerotyczną, a dzieło lierackie to produkt chorobliwie neurotyczny (patrz wyżej).
14. To zaś, czy poeta wie, że w nim się poczęło dzieło, że rośnie i dojrzewa, czy też sobie wyobraża, że tworzy z własnej woli i z niczego, nie zmienia faktu, że dzieło go przerasta. Podobnie ma się rzecz z dzieckiem i matką. Psychologia twórczości jest właściwie psychologią kobiecą, co poświadcza, że dzieło twórcze wyrasta z głębin nieświadomości, a zatem właśnie z obszaru matek.
15. * Rosnące dzieło jest losem pisarza i określa jego psychologię. To nie Goethe stwarza Fausta, ale Faust stwarza Goethego. W dziele poety spełnia się duchowa potrzeba narodu. (więcej na 569)
16. *Artysta nie jest ani auto -, ani hetero -, ani w ogóle erotyczny, ale w najwyższej mierze rzeczowy, nieosobowy, a nawet nieczłowieczy, jako artysta jest on bowiem swym dziełem, nie człowiekiem. Jest człowiekiem zbiorowym, nosicielem i twórcą nieświadomie aktywnej duszy ludzkości.
17. *Każdy twórczy człowiek jest dwoistością lub też syntezą paradoksalnych właściwości: z jednej strony ludzko – osobisty, z drugiej jest nieosobowym, twórczym procesem. Jako artystę można go rozumieć tylko na podstawie jego twórczego czynu.
18. *Sztuka jest mu wrodzona jak popęd, który go owładnął i czyni człowieka instrumentem. (determinizm?) Wyraża w nim wolę cel sztuki, nie on sam.
19. * Nie powinniśmy nigdy oczekiwać od pisarza interpretacji jego własnego utworu, ponieważ jest on w istocie rzeczy instrumentem znajdującym się poniżej dzieła.
20. *Wielkie dzieło jest jak sen, który, mimo że wyrazisty, nie może się sam tłumaczyć i dlatego nigdy nie jest jednoznaczny.
21. * Tam bowiem, gdzie zbiorowa nieświadomość wdziera się w przeżycie i wiąże się ze świadomością epoki zachodzi akt twórczy, który dotyczy całej współczesności. Dzieło będące jego następstwem jest w najgłębszym sensie orędziem do współczesnych.
22. * Praprzeżycie jest pozbawione obrazów i słów, jest bowiem wizją „w ciemnym lustrze”. Stanowi jedynie przemożne uczucie, które dąży do ekspresji. Jest wirem wietrznym, który porywa wszystko, co napotka, i w ten właśnie sposób zyskuje indywidualną postać.
23. * To, co pojawia się w wizji, jest zbiorową nieświadomością, a mianowicie swoistą, dziedziczoną przez generacje strukturą psychicznych uwarunkowań świadomości.
24. I na koniec:
- autor jest sługą natchnienia
- dzieło jest samodzielne, jest kreacją, niekoniecznie odzwierciedla duszę twórcy. Freud uważał, że każde dzieło jest odzwierciedleniem duszy autora, nie pamiętał o kreacyjnym charakterze sztuki.
- faza inwencyjna dzieła to czas, kiedy dzieło istnieje tylko w umyśle twórcy
- pierwiastek twórczy pochodzi z naszego wnętrza
- podświadomość ujawnia się, kiedy śnimy.
Markiewicz „Wartości i oceny w badaniach literackich”
1. Czy można sobie wyobrazić literaturoznawstwo bez wartościowania?Nie, sam wybór zmusza nad do wartościowania.
2. Co się rozumie przez wartość?Przez wartość rozumiemy zdolność jakiegoś przedmiotu do spełnienia funkcji zaspokajającej określoną potrzebę ludzką. Wartość jest więc zawsze wartością dla kogoś – jednostki lub grupy społecznej i w tym sensie jest subiektywna, ale jednocześnie ma swój aspekt obiektywny, bo uzależniona jest od właściwości danego przedmiotu jako całości albo od właściwości jego elementów, albo wreszcie od stosunków między jego elementami lub właściwościami.
3. Jak wartość istnieje w przedmiocie i kiedy się ujawnia?Wartość istnieje w przedmiocie potencjalnie, ujawnia się zaś, aktualizuje w zaspokajającym potrzebę jego użytkowaniu.
4. Obiektywny i subiektywny aspekt wartości.Trudno przyporządkować obiektywne wartości dzieła. Docierając do obiektywnych właściwości dzieła literackiego, możemy tylko wskazać, jaki rodzaj jakości wartościowalnej na tym substracie powstaje, ale czy i w jakim stopniu będzie to jakość wartościowa – tego na tym polu stwierdzić się nie da. (Wszystko, co możemy ustalić w jakościach obiektywnych, jest pod względem estetycznym co najwyżej możliwością lub prawdopodobieństwem oddziaływania)
5. Przyczyny trudności związanych z wartościowaniem dzieła literackiego. - przedmiotem oceny powinno być dzieło literackie, jako utwór niezależny od przeżyć odbiorcy, gdy tymczasem jakości wartościowe występują dopiero w konkretyzacjach dzieła literackiego;
- konkretyzacje te są w dziedzinie np. kategorii estetycznych czy idei utworu, wyznaczone przez dzieło literackie jako strukturę językową tylko w przybliżeniu; - w praktyce możemy wartościować dzieło literackie tylko pośrednio, poprzez własną jego konkretyzację, co najwyżej starając się uwzględnić również znane nam konkretyzacje innych odbiorców;
- trudność w zdefiniowaniu potrzeb, których zaspokojenie jest funkcją dzieła literackiego;
6. Konieczne warunki do oceny dzieła literackiego: - opanowanie języka (gramatyka, stylizacje historyczne, idiomy); - odpowiednie warunki psychiczne i fizyczne lektury(miejsce, światło, czas)lektury; - znajomość zastosowanej konwencji literackiej; - wyrobienie literackie(tzn. duży zasób doświadczeń analogicznych);
7. Warunki dostateczne do oceny dzieła literackiego: (są to czynniki niesprawdzalne) - wierne konkretyzowanie dzieła literackiego; - zrozumienie zamiaru artystycznego (może być tylko hipotezą);
- wrażliwość w danej dziedzinie literatury;
8. Typy wartości...
evkowe