● Celem życia ludzkiego jest szczęście, które w sensie ścisłym polega na wiecznej kontemplacji Boga (to wynika ze struktury bytu – nie ma nic lepszego od Boga); a więc szczęście można osiągnąć dopiero po śmierci (u Arystotelesa szczęściem jest życie zgodne z rozumem)
● szczęście w sensie szerokim to życie zgodne z naturalną celowością; zachowywanie się w sposób moralnie uczciwy
● doktryna łaski
człowiek nie może sam poznać Boga (nikt bez łaski nie jest w stanie nawet w niego uwierzyć); łaskę od Boga człowiek otrzymuje za darmo, nie można na nią zasłużyć; trzeba się do łaski dostosować
dwa rodzaje łask:
■ wystarczająca – daje możliwość działania zgodnie z Prawem Bożym
■ skuteczna – zmusza do właściwego działania, np. powołanie
zło jest brakiem - tu podobnie jak u Augustyna prywacyjna koncepcja zła
człowiek wprowadza do świata nieporządek
● struktura ludzkiego działaniami
nie należy kraść dlatego, że jest to niemoralne, ale dlatego, że to nie podoba się Bogu
zło jest przeszkodą na drodze do zbawienia
elementy wpływające na ocenę moralną czynu:
■ cel obiektywny (przedmiotowy) – cel danego działania, ze względu na naturę tego działania; zgodność z uniwersalnymi prawami, np. jałmużna (oddanie dobra)
■ cel subiektywny (podmiotowy) – dlaczego to robię?; intencja, cel działającego, ze względu na który podejmuje to działanie
■ okoliczności – kiedy, jak, przez kogo oraz skutki czynu
dla św. Tomasza nie ma usprawiedliwienia dla kłamstwa ponieważ cel obiektywny takiego działania jest niewłaściwy; ale nie każdy fałsz jest kłamstwem – kłamstwo to świadome zatajanie prawdy, wprowadzajace kogoś w błąd; istnieje coś takiego jak roztropne zakrycie prawdy (przykład za św. Atanazym – żołnierz póka do drzwi i pyta gdzie jest Atanazy, ten zaś odpowiada „niedaleko”)
● ocena moralna czynu; czyn jest niesłuszny gdy:
jest zły wewnętrznie (przedmiotowo)
intencja jest niewłaściwa, choć czyn może być neutralny czy nawet dobry przedmiotowo
intencja jest właściwa, ale doprowadza do fatalnych skutków
intencja właściwa, ale dokonany w niewłaściwych okolicznościach (np. praca w niedzielę)
● rola sumienia
sumienie to podmiotowa władza oceniająca (rozstrzyga co dobre, a co złe)
naturalna celowość (sumienie ma możliwość rozpoznania prawda naturalnego)
pra-sumienie – ma w sobie wszystkie zasady prawa naturalnego; ono jest pozaświadome; sumienie kontaktuje się z prasumieniem – źródłem norm moralnych
sumienie niewłaście ukształtowane – błędne sumienie – wynika z niewłaściwej łącznościa z prasumieniem
nawet błędne sumienie obowiązuje, bo nie mamy innego trybunału rozstrzygającego; głos sumienia głosem oceniającym
mamy możliwość pracy nad naszym sumieniem
sumienie ma prymat w rozstrzyganiu o wartości moralnej czynów
koziczka