3.pdf

tom 2 • nr 2(3) • 2005 r.

Spis treści • Contents

Mariusz Krzak

Ruch turystyczny w rejonie Arequipy i możliwości jego rozwoju

w Dolinie Wulkanów (prowincja Castilla) w południowym Peru ..................................... 3

Tourist movement in the Arequipa region and the possibilities of its development

in the Valley of the Volcanoes (Castilla province) in Southern Peru

Piotr Migoń

Górne Łużyce jako region geoturystyczny ........................................................................ 23

Upper Lusatia as a geotouristic region

Gábor Kiss

Surveying the geoheritage of high ecotouristic importance in Hungary

– methodological concerns and experiences .................................................................... 33

Inwetaryzacja obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej o dużym znaczeniu

ekoturystycznym na Węgrzech – medotologia i doświadczenia

Daniel Pivko

Urban Geology and Historical Sites in Bratislava ............................................................ 39

Geologia i Zabytki Historyczne Bratysławy

Justyna Ścibska

Andacollo – chilijska Częstochowa, ziemia pirquineros złota i miedzi ........................... 47

Andacollo – Chilean Czestochowa, land of gold and copper miners

Dominika Rudzka

Wybrane atrakcje geoturystyczne Szkocji ........................................................................ 57

Selected geotouristic amenities of Scotland

Borys Borówka, Jacek Nowak

Wyspa Mřn (Dania) – perłą turystyczną zachodniego Bałtyku ...................................... 65

Moen Island (Denmark) – tourist pearl of the Western Baltic

(Geoturism) jest czasopismem naukowym Stowarzyszenia Naukowego im. Stanisława Staszica, wydawanym wspólnie

z Wydziałem Geologii, Geoizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej, ukazującym się jako jeden tom

rocznie w kolejnych zeszytach.

adres e-mailowy : redakcja@geoturystyka.pl

Redaguje zespół w składzie:

Tadeusz Słomka (redaktor naczelny), Marek Doktor (sekretarz), Mariusz Szelerewicz (redaktor techniczny),

Andrzej Joniec, Alicja Kicińska-Świderska, Wojciech Mayer, Paweł Różycki, Elżbieta Słomka

Rada Redakcyjna :

Tadeusz Burzyński, Janusz Dąbrowski, Henryk Jacek Jezierski, Anna Nowakowska,

Krystian Probierz, Pavol Rybar, Tadeusz Słomka, Antoni Tajduś, Janusz Zdebski

Adres Redakcji:

Akademia Górniczo-Hutnicza,

Wydział Geologii, Geoizyki i Ochrony Środowiska,

Zakład Geologii Ogólnej i Matematycznej;

al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Na ten adres należy wysyłać rękopisy, korekty i wszelką korespondencje dotyczącą redagowania pisma.

Skład i łamanie: Firma Rysunkowa Szelerewicz,

Druk: Drukarnia Leyko

Wydano ze środków Stowarzyszenia Naukowego im. Stanisława Staszica

z pomocą inansową Wydziału GGiOŚ Akademii Górniczo-Hutniczej

PL ISSN 1731-0830

www.geoturystyka.pl

Geoturystyka 2 (2005) 3-22

Ruch turystyczny w rejonie Arequipy i możliwości jego rozwoju

w Dolinie Wulkanów (prowincja Castilla) w południowym Peru

Tourist movement in the Arequipa region and the possibilities of its development

in the Valley of the Volcanoes (Castilla province) in Southern Peru

Mariusz Krzak

Wydział Geologii, Geoizyki i Ochrony Środowiska,

Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: krzak@uci.agh.edu.pl

Położenie, populacja i warunki natu-

ralne południowego Peru

Treść: W artykule oceniono możliwości rozwoju turystyki w Dolinie

Wulkanów. Dolina Wulkanów z licznymi naturalnymi obiektami,

szczególnie przyrody nieożywionej, jest atrakcyjnym celem wypraw

turystycznych. Postulowane włączenie Doliny do planowanego

parku narodowego „Kanion Colca” przyczyni się do ochrony jej

fenomenu.

Słowa kluczowe: Dolina Wulkanów, wulkany, formacja Andahua,

przyroda nieożywiona, atrakcje turystyczne

Peru położone jest w zachodniej części Ameryki Południo-

wej, nieco na południe od równika. Jest trzecim co do wielkości

krajem Ameryki Południowej, o powierzchni 1 285 215 km 2

i największym krajem andyjskim. Populacja sięga 27,1 mln

mieszkańców (2003), z czego 45% stanowią Indianie, 37%

Metysi, 15% biali, a pozostałe 3% obejmuje ludność rasy

czarnej i żółtej. Językami urzędowymi w Peru są hiszpański

i quechua. Oprócz języków oicjalnych w użyciu są liczne

lokalne dialekty, np.: aymara. W roku 2001 czynna zawodo-

wo ludność peruwiańska utrzymywała się głównie z szeroko

rozumianej działalności usługowej (handel, hotelarstwo,

gastronomia, transport i komunikacja) oraz administracyjnej

– 73,1%. Pozostała część znalazła zatrudnienie w przemyśle

(13,2%), rolnictwie (8,4%) i budownictwie (4,4%).

Podstawowymi jednostkami podziału terytorialnego Peru są

departamenty, odpowiadające rangą polskim województwom.

Niższą jednostką podziału administracyjnego są prowincje,

które z kolei dzielą się na dystrykty. Polskimi odpowiednikami

wymienionych są powiaty i gminy.

Klimat Peru jest ogromnie zróżnicowany: od gorącego,

tropikalnego panującego w dżungli amazońskiej, poprzez

umiarkowany na nizinach, aż po chłodny w najwyższych

partiach gór, pokrytych śniegiem i lodowcami. Generalnie w

Peru wyróżnia się trzy krainy geograiczno-klimatyczne:

- nizinne wybrzeże Pacyiku ( Costa ) obejmujące 10%

powierzchni kraju,

- górskie pasmo Andów ( Sierra ) obejmujące 30% po-

wierzchni kraju,

- tropikalne dorzecze Amazonki ( Selva ) obejmujące 60%

powierzchni kraju.

W części południowej Peru zmieniają się proporcje wyróż-

nianych krain geograicznych. Dominują tu Andy stanowiące

ok. 3/4 powierzchni obszaru.

Andy, drugi co do wysokości łańcuch górski świata (po

Himalajach) osiągają wysokość ponad 6000 m już w odległości

około 100 km od wybrzeża. Są młodym, czynnym orogenem

z aktywnym wulkanizmem i częstymi trzęsieniami ziemi.

Najwyższym szczytem w południowym Peru jest Coropuna

(6425 m n.p.m.), a średnia wysokość tej części kraju przekra-

cza 3000 m. Krajobraz Andów jest tu urozmaicony stożkami

wulkanicznymi i postrzępionymi graniami kalder eksplo-

Abstract: Opportunities of touristic development in the Valley of

the Volcanoes were estimated in the following paper. The Valley

of the Volcanoes with its numerous natural objects, especially

inanimated nature is attractive purpose of tourist expeditions.

An idea to establish Canyon Colca National Park protecting also

the Valley of the Volcanoes will contribute to the protection of its

phenomena.

Key words: the Valley of the Volcanoes, volcanoes, Andahua

formation, inanimated nature, tourist attractions

Dolina Wulkanów w południowym Peru była celem dwóch

wypraw naukowych pracowników i studentów Wydziału Geo-

logii, Geoizyki i Ochrony Środowiska AGH w latach 2003

i 2004. Pierwsza wyprawa miała charakter rekonesansowy,

natomiast drugi wyjazd miał na celu realizację dwóch tematów

badawczych:

- Współczesny wulkanizm w otoczeniu kanionu Colca pod

kierunkiem dr inż. A. Gałasia i prof. A. Paulo,

- Uwarunkowania rozwoju turystyki w rejonie Andagua

(Peru) pod kierunkiem autora artykułu.

Badania te nawiązują do polskiej inicjatywy powołania

Parku Narodowego Kanion Colca, co wymaga przygotowania

dokumentacji projektowej. Poniżej wstępnie scharakteryzo-

wano walory turystyczne tego ubogiego gospodarczo, lecz

niezwykłego pod względem przyrodniczym regionu.

Ruch turystyczny w rejonie Arequipy i możliwości jego rozwoju w Dolinie Wulkanów (prowincja Castilla) w południowym Peru

zywnych, oddzielanymi przez niezwykle głębokie doliny

i kaniony. Położony jest tu najgłębszy kanion świata – Kanion

Colca, który ma długość 120 km i głębokość 3232 m (Księga Re-

kordów Guinessa), choć niektóre źródła podają dolinę Cotahuasi

z drugorzędnymi kanionami, położoną na zachód od Colca, jako

jeszcze głębszą. U podnóża Mismi (5536 m n.p.m.) bierze swój

początek druga co do długości rzeka świata – Amazonka. W tej

części gór znajduje się rozległy płaskowyż Altiplano z jeziorem

Titicaca na wysokości (3810 m n.p.m.).

W południowym Peru przyoceaniczny pas nizin jest wą-

ski i miejscami zanika. Kordyliera Zachodnia opada stromą

krawędzią w kierunku Pacyiku. Wzdłuż wybrzeża przebiega

najważniejsza droga Peru – Panamericana .

Południowe Peru jest niezwykle atrakcyjne turystycznie. To

tutaj znajdują się zabytkowe kompleksy: Machu Picchu, Cuzco

i Święta Dolina Inków, Sillustani, „Białe Miasto” – Arequipa,

jezioro Titicaca, najgłębszy kanion świata – Kanion Colca,

źródła Amazonki (Fig. 1) i wiele innych.

Ruch turystyczny w rejonie Arequipy

Departament Arequipa, jeden z 24 w kraju, zajmuje

powierzchnię 63 344 km 2 . Sąsiaduje z departamentami Aya-

cucho, Apurimac, Cusco, Puno, Moquegua oraz wybrzeżem

Pacyiku. Dzieli się na 8 prowincji i 108 dystryktów (Fig.

2., Tab. 1.).

Fig. 2. Podział administracyjny departamentu Arequipa • Admini-

strative division of the Arequipa department

Fig. 1. Południowe Peru i jego największe atrakcje turystyczne •

Southern Peru and its main tourist attractions

Departament Arequipa jest jednym z najczęściej odwiedza-

nych regionów Peru. Do jego największych atrakcji turystycz-

nych należą: najgłębszy kanion świata, miasto Arequipa, ota-

czające go wulkany (w tym aktywne), źródła wód termalnych,

wysokogórskie p ustynie. Oprócz przyrody nieożywionej spot-

kać tu można egzotyczne gatunki zwierząt, np.: cztery gatunki

wielbłądowatych: lamy, alpaki, wikunie i guanako, kondory

i gryzonie przypominające świstaki – wiskacze. Walory przy-

rodnicze w połączeniu z dziedzictwem kulturowym i historycz-

nym sprawiają, że okolice i sama Arequipa stanowią atrakcyjny

Fig. 3. Kopalnia silaru w okolicach Arequipy, fot. A. Gałaś • Silar mine in the vicinity of Arequipa, phot. A. Gałaś

Ruch turystyczny w rejonie Arequipy i możliwości jego rozwoju w Dolinie Wulkanów (prowincja Castilla) w południowym Peru

Prowincja Liczba Ludność Powierzchnia Zaludnienie

dystryktów [tys.] [km 2 ] [os./km 2 ]

Arequipa 29 809,2 10 430,12 77,58

Camaná 8 51,1 4 558,48 11,21

Caravelí 13 29,4 13 139,41 2,24

Castilla 14 40,1 7 634,85 5,25

Caylloma 19 49,7 11 990,24 4,15

Condesuyos 8 21,5 6 958,40 3,09

Islay 6 55,0 3 886,03 14,15

La Unión 11 17,1 4 746,40 3,60

Łącznie 108 1 073,1 63 343,93 16,94

Cecha

Turyści Turyści

zagraniczni

Płeć kobiety

47 % 43 %

mężczyźni

53 % 57 %

Wiek 15-17 4 % 1 %

18-20 13 % 7 %

21-24 22 % 20%

25-34 29 % 51 %

35-44 20 % 14 %

45-54 6 % 5 %

55-64 4 % 2 %

65 i więcej 2 % 0 %

Motyw podróży wakacje/rekreacja 71 % 93 %

odwiedziny przyjaciół 13 % 3 %

interesy handlowe 9 % 1 %

studia 6 % 2 %

inne 1 % 1 %

Towarzystwo samotnie 22 % 19 %

w podróży z przyjaciółmi 23 % 44 %

z rodziną 25 % 2 %

małżeństwo samotnie 20 % 31 %

inne 10 % 4 %

Wydatki mniej niż 500 soli* 64 % 66 %

na utrzymanie 500-1000

Tab. 1. Podstawowe dane statystyczne regionu Arequipa (wg. sta-

nu na 31.12.2000) • Arequipa department - basic statistical data

(31.12.2000)

cel odwiedzin i wycieczek turystycznych. Od kilku lat region

Arequipy odwiedza rosnąca rzesza turystów, porównywalna

do położonego nad jeziorem Titicaca Puno (Tab. 2).

Stolicą regionu Arequipa jest miasto o tej samej nazwie. Pod

względem liczby ludności (ok. 800 tys.) jest drugim po Limie

miastem Peru. Nazwa Arequipa wywodzi się prawdopodobnie

z języka Indian Aymara, w którym fraza ari oznacza szczyt,

wierzchołek, a quipa - leżący za, stąd Arequipa to miejsce

leżące z jednej strony za, a jednocześnie u podnóża góry. Nad

miastem, leżącym w niecce o wysokości 2300-2400 m n.p.m.,

góruje czynny wulkan Misti (5822 m n.p.m.), a towarzyszy mu

kilka wygasłych wulkanów. Według innych etnografów nazwa

wywodzi się z języka quechua; „ari-que pay” , co oznacza

„tak, zostajemy (tu)”.

Stolica departamentu nazywana bywa „białym miastem”,

gdyż zbudowana jest z białego tufu pumeksowego. Potok pi-

roklastyczny, który w plejstocenie spłynął z wulkanu Chachani

na odległość 50 km od krateru, jest od wieków eksploatowany

na zachód od miasta (Fig. 3). Reprezentacyjny Plaza de Armas

(Plac Broni) jest jednym z najpiękniejszych w Peru (Fig. 4),

a urokliwe tło dla wież katedry i podcieni tworzą ośnieżone

szczyty: Misti, Chachani (6075 m n.p.m.) i Pichu Pichu (5571 m

n.p.m.). Ponadto liczne budowle kolonialne, kościoły i klasztory

czynią z Arequipy swoistą „perłą turystyczną” chętnie odwie-

20 % 17 %

1001-1500

5 % 4 %

1501-2000

1 % 1 %

2001 i więcej 2 % 3 %

* 3,45 sola ≈ 1 USD

Tab. 3. Proil turystów odwiedzających Arequipę w roku 2000

(wg. Estadisticas del Mercado Turistico , Arequipa 2001) • Proile

of tourists visiting Arequipa in 2000 (by Estadisticas del Mercado

Turistico , Arequipa 2001)

dzaną przez gości zagranicznych jak i samych Peruwiańczyków

(Tab. 3). Historyczne centrum Arequipy jest od roku 2000 wpi-

sane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Dystans pomiędzy Limą a Arequipą to około 1000 km. Do-

stępność miasta jest łatwa, prowadzi doń szosa Panamericana ,

regularnie kursują samoloty. Zagrożeniem dla miasta i regionu

są częste wstrząsy tektoniczne o różnym natężeniu od ledwie

odczuwalnych do silnych – katastroicznych. Trzęsienie z roku

2001 pociągnęło za sobą liczne oiary śmiertelne i poczyniło

wiele zniszczeń. W Arequipie zawaliło się sklepienie katedry

* – półrocze I-VI 2001

Tab. 2. Liczba odwiedzających główne ośrodki turystyczne w Peru (wg. Estadisticas del Mercado Turistico , Arequipa 2001) • Numbers of

visitors in main tourist centers in Peru (by Estadisticas del Mercado Turistico , Arequipa 2001)

krajowi

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: