Wąwóz lessowy w Sąsiadce.pdf

W¹wóz lessowy w S¹siadce

Lokalizacja:

województwo lubelskie

powiat zamojski

gmina Su³ów

miejscowoœæ S¹siadka

Rejon geograiczny:

Wy¿yna Lubelsko-Lwowska

Wy¿yna Lubelska

Padó³ Zamojski

5624

Jednostka geologiczna:

zapadlisko przedkarpackie

4632

4634

Znaczn¹ czêœæ obszaru Wy¿yny Lubelskiej buduj¹ po-

krywy lessowe, które tworzy³y siê oko³o 125 - 70 tysiêcy

lat temu w czasie ostatniego zlodowacenia. Less jest ska³¹

pochodzenia eolicznego o barwie przewa¿nie ¿ó³tej,

z³o¿on¹ z bardzo drobnego (œrednicy 0,06-0,01 mm )

py³u kwarcowego (60-70%) i wêglanu wapnia (10-30%),

niewarstwowan¹ i porowat¹ (porowatoœæ oko³o 60%).

Lessy s¹ bardzo podatne na rozmywanie (np. przez wody

opadowe), wskutek czego na obszarach ich wystêpowania

rozwijaj¹ siê czêsto malownicze formy morfologiczne, jakimi

s¹ w¹wozy lessowe.

Proponowany jako obiekt turystyczny w¹wóz w S¹siadce

jest jednym z wielu rozcinaj¹cych pokrywy lessowe w okoli-

cach Szczebrzeszyna. Jest znan¹ od lat atrakcj¹ turystyczn¹

tego regionu. Wylot tego d³ugiego na oko³o 200 metrów

w¹wozu znajduje siê w centrum wsi S¹siadka, w pó³nocnej

czêœci tzw. Guza Szczebrzeszyñskiego. Wzgórze to zbu-

dowane jest z margli wieku mastrychckiego, przykrytych

miejscami p³atami gliny zwa³owej (plejstocen) na których

zalegaj¹ osady lessowe, w których rozwiniêty jest wspomnia-

ny w¹wóz. Dochodzi on ku pó³nocy do tarasu zalewowego

doliny rzeki Por.

Pokrywa lessowa, która osi¹ga tu kilkanaœcie metrów

mi¹¿szoœci, ods³ania siê w zboczach w¹wozu. Jak wynika

z przeprowadzonych badañ geologicznych, w w¹wozie

wystêpuj¹ dwa poziomy lessów, przedzielone prawie

dwumetrow¹ warstw¹ zawieraj¹c¹ kopalne gleby. Seria

starsza, ods³aniaj¹ca siê w pocz¹tkowej (licz¹c od wylo-

tu w¹wozu) czêœci, to osady lessowe solilukcyjne. W

szaro¿ó³tych utworach o ró¿nej zawartoœci wêglanu

wapnia stwierdzono obecnoœæ d³ugich soczewek i war-

stewek materia³u pylastego i mu³kowego; czêsto zabu-

rzonych (powyciskanych), ze strukturami sp³ywowymi.

Na tych lessach zalegaj¹ lessy gliniaste, bezwapniste i

przewa¿nie masywne, rdzawe w ró¿nych odcieniach. W

tym poziomie mo¿na dostrzec s³abo widoczne w œcianie

drobne kliny mrozowe.

Powy¿ej opisanych warstw lessowych w œcianach

w¹wozu widzimy drugi, nieco odmienny kompleks lesso-

wy. Jest to less barwy s³omkowej, porowaty, masywny. W

warstwie tej obecne s¹ du¿e iloœci pustych kanalików oraz

skupieñ CaC0 3 w postaci powykrêcanych rurek (bêd¹cych

pseudomorfozami po korzeniach) oraz kukie³ek lessowych,

czyli ró¿nokszta³tnych konkrecji wêglanowych. Cechy

strukturalne i teksturalne tego m³odszego lessu wskazuj¹

na jego wy³¹cznie subaeralne pochodzenie co jest typowe

dla pokryw lessowych Wy¿yny Lubelskiej.

Ods³oniêcia lessów w S¹siadce maj¹ istotne znaczenie

dla badañ pokrywy lessowej Wy¿yny Lubelskiej. Maj¹ tak¿e

znaczenie dydaktyczne pozwalaj¹ce obserwowaæ zmiennoœæ

w osadach, jak i procesy zachodz¹ce w obrêbie pokryw

lessowych.

Najlepsze ods³oniêcia lessów w S¹siadce zlokalizowane

s¹ w bezpoœrednim s¹siedztwie innej atrakcji tego miejsca.

Jest ni¹ wczesnoœredniowieczne grodzisko, zlokalizowane na

Guzie Szczebrzeszyñskim, którego zarys widoczny jest do dzi-

siaj. Œciana ods³oniêcia w w¹wozie, nadbudowana jest wa³em

grodziska, którego wysokoœæ szacuje siê na oko³o 4,5 m.

Proponowany obiekt geoturystyczny znajduje siê przy

pó³nocno-wschodniej granicy Szczebrzeszyñskiego Parku

Krajobrazowego. Za³o¿ony zosta³ w 1991 roku, a jednym

z jego priorytetowych zadañ jest ochrona wyj¹tkowych

walorów krajobrazowych tego obszaru, m.in. w¹wozów

lessowych. Œrednie zagêszczenie w¹wozów na terenie Parku

wynosi 3 km/ na km 2 , zaœ maksymalne dochodzi do 9 km/ km 2 .

Pó³nocne tereny Parku Krajobrazowego le¿¹ na obszarze tzw.

Pado³u Zamojskiego. Tu w³aœnie zlokalizowany jest w¹wóz

w S¹siadce. Padó³ Zamojski jest obni¿eniem denudacyjnym,

wypreparowanym w ma³o odpornych marglach górnokre-

dowych i kredzie pisz¹cej. W stosunku do otaczaj¹cych go

wy¿yn dno jego znajduje siê oko³o 80 m ni¿ej. Przez Padó³

Zamojski przep³ywa w poprzek rzeka Wieprz, a zachodni¹

czêœci¹ pado³u p³ynie do niego rzeka Por, na której terasy

zalewowe wyprowadza w¹wóz w S¹siadce.

S¹siadka

The loess gorge in S¹siadka

The loess gorge in S¹siadka is one of many gorges cutting

loess accumulations in the Lublin Upland, in the vicinity of

Szczebrzeszyn. The gorge is a tourist attraction well known

since decades. It is 200 meters long and its entrance is lo-

cated in the center of the S¹siadka village, in the northern

part od the so-called “Szczebrzeszyn Swell” – a hill built of

Maastrychtian marls locally covered by lenses of Pleistocene

boulder clays and overlain by loess. The gorge extends

northeard to the alluvial terrace of the Por River.

The loess cover, dozen of meters thick, is exposed in the

gorge walls. Two horizons were distinguished, separated by

2-meters-thick paleosol horizon. The lower loess horizon

shows features typical of soliluction sediments whereas

the upper one is a typical subaerial loess, widespread in the

whole Lublin Upland.

The best exposure in the gorge is located beneath the

Early Medieval fortiication built at the top of the Szczebrz-

eszyn Swell. The fortress wall, about 4.5 meters high, hangs

just above the exposure.

The proposed geotouristic site is located at the north-

eastern border of the Szczebrzeszyn Landscape Park. The

park was eatsblished in 1991 in order to protect exceptional

scenic values of the area, including the loess gorges. The

density of gorges in unusual: 3 km/km 2 in average but may

reach even 9 km/km 2 .

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

L. Jankowski (2005)

Wybrana literatura: 67, 68, 69, 70, 71, 74, 165,

178, 276, 277, 283, 284

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: