Reforma systemu emerytalnego bazowała na kłamstwie.pdf

"Reforma systemu emerytalnego bazowała na

kłamstwie"

Już w 1999 r., gdy wprowadzano reformę emerytalną, niektórzy eksperci twierdzili, że jest ona z góry

skazana na niepowodzenie. I że jest to model reformy, na który stać wyłącznie bardzo bogate kraje,

ale na pewno nie Polskę.

Nasza reforma była wzorowana na reformie chilijskiej z okresu dyktatury gen. Augusto Pinocheta. Ale

nawet kraje Ameryki Płn., które przyjęły ten kapitałowy model chilijski, już dawno z niego zrezygnowały

albo przynajmniej znacząco go zmodyfikowały, bo ten eksperyment okazał się zbyt kosztowny.

Oszustwo w blasku kamer

Charakterystyczne, że nawet najbogatsze kraje świata, w tym kraje UE, na taki system emerytalny jak

OFE nie mogą sobie pozwolić. Uważają – i słusznie – że najlepszym modelem jest system

repartycyjny, oparty na solidarności pokoleń, na tworzeniu nowych miejsc pracy i pomocy rodzinie.

Mało tego, reforma polskiego systemu emerytalnego od początku bazowała na kłamstwie, chciejstwie i

braku rzetelnej, ekonomicznej opłacalności tego przedsięwzięcia. W rzeczywistości była ona bardzo

kosztowna dla budżetu, bardzo zyskowna dla właścicieli OFE – dużych zagranicznych banków i

instytucji finansowych i nic nie wnosiła dla przyszłych emerytów. Na początku tego eksperymentu

Polakom nie powiedziano prawdy, że kapitałowy system OFE oznacza obniżenie emerytur mniej

więcej o 30 proc. w stosunku do tego, co mieli dotychczas w ZUS. Stopa zastąpienia (czyli relacja

emerytury do ostatniego wynagrodzenia) w ZUS wynosi ok. 60 proc., a w OFE – tylko 30–35 proc.

Trudno też poważnie mówić o jakiejś „umowie społecznej”, bo przecież nikt nas nie pytał 10 lat temu,

czy zgadzamy się na taki system, czyli na obniżkę emerytur. Za to przy pomocy reklam wciskano nam

przysłowiowy kit o szczęśliwej starości pod palmami. Miał być II filar, a wszystko wskazuje na to, że

będzie to filar, ale pod warszawskim mostem Poniatowskiego, a z palm pozostanie ta na placu de

Gaulle’a.

To było najzwyklejsze oszustwo w blasku kamer i tworzenie kolejnych elit finansowych, a przede

wszystkim olbrzymiej sieci wpływów i potężnego lobby finansowego. Dziś jest już jasne, że OFE nie

zapewnią żadnych godziwych emerytur na starość. Ci młodzi, którzy uwierzyli w bajki, że ten system

będzie zarabiał dla nich krocie i dzięki temu mogą liczyć na godziwe emerytury, słono zapłacą za

swoją naiwność.

Emerytura z kasyna

Nie da się bowiem z jednej składki, z której dotychczas wypłacano emerytury ZUS-owskie, opłacać

dwóch systemów. Nie da się za pomocą jednego tankowania napędzać dwóch aut jednocześnie,

zwłaszcza gdy na to paliwo musimy regularnie pożyczać pieniądze. Przecież tę prawie 20-proc.

składkę podzielono dość dowolnie i frywolnie na dwie części: 12,2 proc. zostaje w ZUS, a 7,3 proc.

idzie do OFE. Nic z tego nie wynika, poza tym, że generuje się gigantyczne długi finansów publicznych

i olbrzymie zyski właścicieli OFE (13 mld zł w ciągu 10 lat). Nawet jeden z twórców tej reformy, wielki

obrońca OFE, minister Michał Boni przyznał niedawno, że po 10 latach wreszcie zauważył, iż OFE

wygenerowały 206 mld zł długu, jak na razie. Dzisiaj OFE dysponują gigantycznymi pieniędzmi w

kwocie ok. 220 mld zł naszych oszczędności na starość. Ale ci, którzy uważają, jak prof. Leszek

Balcerowicz, że w OFE są realne pieniądze, a w ZUS tylko wirtualne zapisy, dramatycznie się mylą.

Na razie te realne są głównie w naszych portfelach. Bo czym jest emerytura kapitałowa z OFE? Otóż

jest to emerytura z kasyna, a na pewno nie z banku. Znaczną część pieniędzy OFE inwestują bowiem

na giełdzie, ok. 40 proc. aktywów, która przecież jest w dużej mierze loterią. Tam zdarzają się piękne

okresy wzrostów, ale i dramatyczne krachy, hossy, ale i bessy.

Przypomnijmy, że w 2008 r., gdy nastąpił krach, OFE w ciągu jednego roku straciły 24 mld zł, czyli

prawie wszystko, co wypracowały przez blisko 10 lat. Można więc założyć, że gdy nadejdzie dzień

próby, za 3 lata, przyjdą do OFE pierwsi mężczyźni po wypłaty emerytur, może okazać się, że mamy

kolejny dołek giełdowy. Męskie emerytury będą wynosiły wówczas tyle, ile wypłacono pierwszym

kobietom – zaledwie kilkadziesiąt złotych. To namacalne dowody, że nie tędy droga. Emerytury z OFE

będą śmiertelnie niskie więc przyszli emeryci i tak wyciągną rękę do państwa, bo nie będą mieli z

czego żyć. Szef Rady Gospodarczej przy premierze Jan Krzysztof Bielecki dziś twierdzi, że „będziemy

tak zamożni, jak będzie zamożne państwo polskie”, a polskie państwo jest coraz biedniejsze.

Powołajmy komisję śledczą ds. OFE

Najnowsza propozycja rządu Tuska, czyli ten rozpaczliwy „skok” na OFE, pokazuje tylko jedno –

absolutnie dramatyczny stan finansów publicznych i realne zagrożenie bankructwem zarówno

budżetu, jak i całego sektora finansów publicznych.

Tajfun „Vincent” – jak można by nazwać politykę finansową rządu za ministra Jana Vincent

Rostowskiego – zmiata na razie OFE, ale to nie musi być koniec nieszczęść. Przyjdą jeszcze kolejne

fale tsunami. Do OFE trzeba było dotychczas rokrocznie dopłacać ok. 25–30 mld zł, a jeszcze

dodatkowo uzupełniać składki ZUS-owskie uszczuplone o owe 25 mld zł, pożyczając pieniądze na

coraz wyższy procent. 10-letnie obligacje Polski już kosztują 6,3 proc., a przy cenie 7 proc. za 10-

letnie obligacje Węgier, Irlandii i Grecji zaczęły się ich dramatyczne problemy. Dlatego „dziura

budżetowa” i deficyt sektora finansów publicznych rosną i będą rosły, chwilowo tylko nieco wolniej o

owe 11–17 mld zł zaanektowane właśnie w OFE. Dług publiczny Polski zbliża się do kwoty ok. 800

mld zł. Huragan „Vincent” dramatycznie spustoszył nasze finanse publiczne w ciągu ostatnich trzech

lat. W tym okresie przybyło nam długu na ok. 300 mld zł, a jednocześnie nie wzrosły znacząco

dochody, mimo że wyprzedaliśmy praktycznie cały wartościowy majątek narodowy za ok. 140 mld zł, a

pieniądze z tego przedsięwzięcia wydaliśmy. Przy takiej skali wyprzedaży powinniśmy mieć nie tylko

wyższe emerytury, ale też sprawną nowoczesną służbę zdrowia, czyste i punktualne koleje i bezpłatne

autostrady. Zaproponowane przez rząd premiera Tuska obniżenie składki do OFE z 7,3 proc. do 2,3

proc. jeszcze bardziej zmniejszy stopę zastąpienia (relacji emerytury do ostatniego wynagrodzenia) i z

pewnością będzie ona poniżej 30 proc. To, co rząd opowiada – że ta zmiana wręcz podniesie

wysokość emerytur – to oczywiste kłamstwo. Zresztą nie pierwsze w sprawie OFE.

Jeśli powinna jeszcze w Polsce powstać jakakolwiek komisja śledcza, to właśnie w sprawie OFE.

Trzeba wyjaśnić, jakimi wyliczeniami premier Jerzy Buzek razem z ministrem Michałem Bonim i panią

minister, dziś prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych Ewą Lewicką kierowali się, gdy

twierdzili, że OFE będzie panaceum na problemy polskiego systemu emerytalnego. Przecież od

początku było wiadomo, że problemy leżą w samym ZUS-ie. Tu są prawdziwe fundamenty, tu są

konieczne zmiany.

Przymusowa „pańszczyzna” dla OFE

Jeśli tak dalej pójdzie, to Polacy najprawdopodobniej nie będą mieli żadnych emerytur, bo zagrożenie

bankructwem „zielonej wyspy” jest niestety coraz bardziej realne. Pamiętajmy, że oprócz elementu

kasyna (czyli tego, że OFE lokują blisko 40 proc. naszych środków na giełdzie) mają akcje za ok. 70

mld zł, rocznie inwestują na GPW ok. 13–17 mld zł, resztę – czyli ok. 60 proc. (150 mld zł) – lokują w

obligacje skarbu państwa. A czymże są owe obligacje? To po prostu przyszłe długi, które nasze

państwo zaciąga dziś, a będzie musiało spłacać za 2,5 lub 10 lat. Ile będą warte polskie obligacje za 5

czy 10 lat? Tego nikt nie wie. Mówienie o wysokości emerytur za 20–40 lat to ponure żarty i obraza

ludzkiej inteligencji. Oby nie były warte tyle, ile dzisiaj są warte obligacje greckie, irlandzkie czy

islandzkie. Takiej ewentualności nie można wykluczyć. OFE przypominają hazardzistę, który gra w

kasynie naszymi pieniędzmi, biorąc za to sutą prowizję (3,5 proc.) i mówi, że jak mu karta pójdzie, to

będziemy wypoczywać pod palmami. Ale jeśli karta mu nie pójdzie, to zarobi jak zwykle tylko krupier,

czyli właściciele OFE – niemal wyłącznie zagraniczne instytucje finansowe lub banki. W ciągu 11 lat

na samym tylko zarządzaniu naszymi pieniędzmi zarobiły już ok. 12–13 mld zł. I co do jakości tego

zarządzania można mieć olbrzymie zastrzeżenia. Wielu Polakom wmawia się, że II filar to system

kapitałowy. To mogłoby sugerować, że OFE mają coś wspólnego z kapitalizmem, wolnym rynkiem,

konkurencją. To niestety tylko pozory, dużo wspólnego ma natomiast z pańszczyzną. Po pierwsze,

jesteśmy bowiem przymusowo wcielani do OFE niczym chłop pańszczyźniany. Tyle że chłop

pańszczyźniany mógł się czasem wykupić z niewoli. My nie mamy takiej możliwości. Po drugie, jeśli

ktoś sam nie wybierze sobie funduszu, to się go losuje jak przysłowiowego królika z kapelusza. Po

trzecie zaś, pieniądze w OFE ciągle nie są nasze, bo nikt nie może sobie wyjąć stamtąd „swoich”

oszczędności, by np. spełnić marzenie życia i popłynąć w rejs dookoła świata. Również dziedziczenie

tych pieniędzy w rzeczywistości jest fikcją, a waloryzowanie tej części składki przesuniętej z OFE do

ZUS o nominalny wzrost PKB to wróżenie z fusów. Obowiązuje więc w II filarze zasada: wiesz, ile

musisz zapłacić, ale nie wiesz, co za to otrzymasz, jeśli w ogóle cokolwiek dostaniesz. Trzeba przy

tym podkreślić, że Polacy bardzo krótko korzystają ze swoich nędznych emerytur. Przeciętna długość

życia polskiego mężczyzny wynosi ok. 71 lat, co oznacza, że z emeryturę pobiera on najwyżej przez

kilka lat (kobiety nieco dłużej).

Pamiętajmy też, że już te dzisiejsze emerytury przy gwałtownie rosnących kosztach utrzymania,

drożyźnie i 40-złotowych waloryzacjach są bardzo niskie. Te z OFE będą jeszcze niższe. Przecież już

dziś są to emerytury w granicach egzystencji biologicznej, jedne z najniższych w Europie. I co

najgorsze, nigdy nie będziemy mieli wysokich emerytur – bez względu na to, jak by nie reformowano

OFE czy ZUS – jeśli nie będziemy mieli wyższych wynagrodzeń czy majątku narodowego, w tym

banków i instytucji finansowych przynoszących dochód. Bo tylko przy wyższych wynagrodzeniach,

porównywalnych z tymi w zachodniej Europie (teraz mamy trzy, czterokrotnie niższe zarobki, a ceny i

koszty utrzymania prawie identyczne jak w strefie euro), może się coś zmienić na lepsze. Dopiero

wtedy będzie można więcej pieniędzy odłożyć na emerytury.

Ratunkiem Państwowy Bank Emerytalny

Dziś blisko 60 proc. Polaków nie ma żadnych oszczędności, co piąta polska rodzina jest zadłużona po

uszy. Polacy nie bardzo więc mają z czego dobrowolnie się doubezpieczać, mając nawet w

perspektywie 2–3, a nawet 4 proc. ulgę podatkową. Kredyty gospodarstw domowych to już 480 mld zł,

kredyty zagrożone to blisko 33 mld zł.

Żadnym rozwiązaniem nie jest też mechaniczne podwyższenie wieku emerytalnego. To kolejne

oszustwo. Niech minister Boni czy prof. Balcerowicz powiedzą, gdzie 55-letnie kobiety znajdą dziś

pracę. Niech pokaże, gdzie są wolne miejsca pracy dla 60-latków. Być może twórcy tej reformy liczyli,

że wszyscy młodzi i zdrowi wyjadą na Zachód i tam będą pracować, a starzy w miarę szybko umrą i

problem sam się rozwiąże. Jakże aktualne jest dziś hasło z czasów PRL: „Emerycie, popieraj rząd

swój czynem i umieraj przed terminem”. Bo przecież to, co się proponuje, to faktyczna powolna

eksterminacja starszego pokolenia, które przecież – już raz zostało okradzione ze swoich

oszczędności emerytalnych. Jeśli chcemy, by Polacy dłużej pracowali, trzeba stworzyć im lepsze

warunki, bardziej dbać o ich zdrowie, lepiej płacić. Wspierać materialnie polską rodzinę i dbać o wzrost

dzietności. Lepiej by było, żeby nasze emerytury pochodziły nie tyle z kasyna i zaciągania nowych

długów, ile z banku. Niestety polskich banków już nie mamy, bo prawie wszystkie zostały sprzedane.

Dlatego trzeba zrobić to, co proponowałem już w 1999 r.: utworzyć Państwowy Bank Emerytalny, który

przejąłby środki trafiające do ZUS-u i który na zasadach w pełni komercyjnych mógłby inwestować,

rywalizując z OFE. Taki bank powinien inwestować nie tylko w akcje i obligacje, ale także w złoto,

platynę czy surowce. I poprzez te inwestycje, również na giełdzie, mógłby powoli odzyskiwać polską

własność w tych bankach czy firmach, które wcześniej utraciliśmy w ramach tzw. prywatyzacji. Bo z

reguły jest tak, że jeśli się nie ma majątku, to nie ma się dochodów. Z samej pracy, zwłaszcza nisko

opłacanej, tych dochodów będzie za mało na godziwe emerytury. Dlatego trzeba odzyskiwać te rynki i

podmioty, które będą wypracowywać zyski dla przyszłych emerytów. Taki Polski Bank Emerytalny

byłby poszerzeniem konkurencji na rynku. Dziś w gruncie rzeczy mamy monopol OFE, które ze sobą

nie konkurują. A ZUS jest tylko chłopcem do bicia. Tymczasem średnie wynagrodzenia prezesów i

członków zarządów OFE wynoszą ok. 30–40 tys. zł miesięcznie. Warto porównać to z wysokością

naszych emerytur! Polacy powinni też mieć wybór – czy swoje składki emerytalne chcą odkładać w

Państwowym Banku Emerytalnym, czy w zagranicznym prywatnym OFE. Szwedzi mogą wybierać

pomiędzy 500 funduszami emerytalnymi. Dobrowolność jest więc warunkiem sine qua non tego

systemu. Na Węgrzech twardy i przewidujący premier Victor Orban poszedł jeszcze dalej. Orban,

który wygląda na odważnego i konsekwentnego polityka, zrozumiał swoje „błędy młodości”, gdy jako

liberał wyprzedawał majątek narodowy jak leci, tak jak nasi liberałowie od 20 lat. Jego rząd

znacjonalizował cały system emerytalny, za co oczywiście obrywa po głowie od międzynarodowej

finansjery, ale jednak znacząco poprawił wyniki węgierskich finansów publicznych. Deficyt sektora

finansów publicznych na Węgrzech będzie o połowę niższy niż w Polsce. Dzięki temu Węgry powoli

wychodzą z kryzysu, w który my dopiero wkraczamy. Podobne rozwiązania częściowo zastosowano w

innych krajach, np. w Argentynie, Estonii czy na Słowacji.

(...)

Janusz Szewczak

główny ekonomista SKOK

(Gazeta Polska)

2011-02-01 (15:28)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: