FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. (Institute of Medicine, 1996) Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie. Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. (1991, Journal of American Medical Association) W USA co roku rodzi się ponad 5 000 dzieci z FAS. Około 35 000 do 50 000 ma inne zaburzenia alkoholowe. Większość przypadków pozostaje nie zdiagnozowana lub zdiagnozowana niewłaściwie.
Cechy charakterystyczne i objawy FAS (Fetal Alcohol Syndrome)
Diagnoza alkoholowego zespołu płodowego FAS opiera się na następujących kryteriach:
charakterystyczne rysy twarzy
mała waga urodzeniowa
dysfunkcja OUN (ośrodkowego układu nerwowego)
wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym<
Charakterystyczne rysy twarzy
Uwaga: Cechy morfologiczne mogą nie być tak widoczne zaraz po urodzeniu lub w okresie dorastania, albo dorosłości, jak między 2 a 10 rokiem życia
Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) charakterystycznych cech dysmorficznych:
zmarszczka kącika oka
małe, szeroko rozstawione oczypłaska środkowa część twarzoczaszki;
wygładzona rynienka podnosowa
cienką górna warga
małożuchwie
Jedna lub dwie z tych cech może pojawić się u zdrowego dziecka na skutek genów i cech odziedziczonych po biologicznych rodzicach. Kiedy występuje kilka cech wraz z objawami ze strony OUN i wywiadem świadczącym o narażeniu na działanie alkoholu w życiu płodowym, można rozważyć diagnozę FAS
Dzieci, u których nie stwierdza się wszystkich fizjologicznych objawów, mogą być zdiagnozowane jako mające Fetal Alcohol Effects (FAE) - alkoholowy efekt płodowy, efekt działania alkloholu na płód
Anomalia rozwojowe. Dzieci z FAS mają niską wagę urodzeniową i z trudem przybywają na wadze. Obwód głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów
Opóźnienia rozwojowe Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe i IQ niższy od normalnego. Stopień zaburzeń rozwojowych zwykle jest porównywalny ze stopniem opóźnień rozwojowych. Większość dzieci z FAS ma IQ uważany za "normalny".
Ośrodkowy Układ Nerwowy
Większość niemowląt z FAS jest pobudzonych. Ma trudności z jedzeniem, jest nadwrażliwa na bodźce. Może mieć hypertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hypotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jedno i drugie. Najbardziej groźne cechy charakterystyczne FAS to subtelne objawy uszkodzenia układu nerwowego będące rezultatem narażenia na działanie alkoholu w życiu płodowym. Objawy te mogą wystąpić jako zespół FAS lub FAE:
deficyt uwagi
deficyt pamięci
nadaktywność
trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)
nieumiejętność rozwiązywania problemów;
trudność w uczeniu się na błędach;
słaba ocena sytuacji
niedojrzałe zachowanie;
słaba kontrola impulsów
Uwaga: Te objawy nie są "problemami w zachowaniu" lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statyczna encefalopatia) i nie zawsze zależą od woli dziecka.
Dorośli z zespołem FAS mają trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Mają kłopoty w szkole, problemy w utrzymaniu stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku. Dzieci i dorośli z FAS są podatni na fizyczną, seksualną i emocjonalną przemoc. Bez wczesnej interwencji osoby takie mają szansę rozwinąć zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, problemy z prawem, problemy szkolne, nadużywanie alkoholu i narkotyków, niepożądaną ciążą
FAS w pigułce
FAS jest wiodącą przyczyną chorób umysłowych.
Większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji
FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania
Co roku w USA rodzi się 5 000 dzieci z FAS
Dziesięć razy więcej dzieci rodzi się z efektem poalkoholowym (FAE)
Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez ujemnego skutku na dziecko
Alkohol uszkadza płód bardziej, niż jakikolwiek inny narkotyk
Zespołowi FAS i innym uszkodzeniom alkoholowym można zapobiec w 100%
Dzieci z FAS?
Jakie cechy charakterystyczne wyróżniają dzieci z FAS? (Fetal Alcohol Syndrom)
Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) następujących cech charakterystycznych:
1.Niska waga urodzeniowa 5.Płaska środkowa część twarzy
2.Mały obwód główki 6.Krótki, zadarty nos
3.Fałda w kącie ocznym 7.Brak rynienki podnosowej
4.Małe, szeroko rozstawione oczy 8.Cienka górna warga
Uwaga: Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.
Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia.Większość niemowląt z FAS jest często rozdrażnionych, mają trudności ze ssaniem i spaniem.
Są nadwrażliwe na bodźce.
Może u nich występować hypertonia (wzmożone napięcie mięśniowe) lub hypotonia (zbyt małe napięcie mięśniowe).
Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca i anomalia rozwojowe, zwłaszcza uszu, oczu, wątroby lub stawów.
To nie są "złe" dzieci Wiele dzieci z FAS miewa opóźnienia rozwojowe, a niektóre z nich mają iloraz inteligencji (IQ) poniżej przeciętnej.
Stopień cech morfologicznych zwykle pokrywa się ze stopniem opóźnień rozwojowych.
Większość dzieci z FAS ma IQ mieszczący się w tzw. "normie" intelektualnej.
Najgroźniejsze cechy FAS to niewidoczne symptomy uszkodzeń neurologicznych, które są skutkiem wpływu alkoholu na mózg w okresie życia płodowego.
Symptomy te obejmują:
- Deficyty uwagi
- Deficyty pamięci
- Nadpobudliwość
- Trudności z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)
- Niezdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów
- Trudności w uczeniu się na błędach
- Trudności w ocenie
- Słabą kontrolę impulsów
Uwaga: Objawy te nie są "zaburzeniami zachowania", ale rezultatem stałego, trwałego uszkodzenia mózgu (tzw. statyczna encephalopatia) i nie zależą od woli dziecka.
Dorosłe osoby z FAS mają trudności z osiągnięciem niezależności.
Mają trudności z ukończeniem szkoły i rozwinięciem zdrowych relacji z innymi ludźmi.
Bez właściwego wsparcia u osób takich mogą rozwinąć się zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu i innych narkotyków oraz przedwczesna, niechciana ciąża.
Dzieci i dorośli z FAS podatni są na przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną.
FAS Community Resource Center Bez zrozumienia zaburzeń w rozwoju poznawczym, mającym swoje źródło w uszkodzeniu mózgu u ludzi narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, typowe, normalne dla nich zachowania mogą być źle interpretowane, jako świadome, celowe nieposłuszeństwo.
Odmienność w przetwarzaniu informacji
Mózg osób narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, ma trudności z:
- gromadzeniem informacji;
- wiązaniem nowych informacji z uprzednim uczeniem;
- pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką;
- wykorzystaniem informacji.
Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają trudności z:
- myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;
- myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
- uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;
- czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;
- pamięcią - zwłaszcza krótką.
Pamiętaj: - Dzieci z FAS/E sprawiają wrażenie, że stać je na więcej.
- Wyrażają słowami pojęcia, których naprawdę nie rozumieją.
Fetal Alcohol Syndrome jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzeniom wtórnym można zapobiec.
Zaburzenia wtórne:
- zmęczenie, napady złego humoru;
- drażliwość, ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja;
- strach, unikanie;
- wycofanie się, zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu;
- kłopoty w domu i/lub w szkole;
- kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu;
- problemy ze zdrowiem psychicznym.
Tym problemom można zapobiec, gdy rodzice i profesjonaliści rozumieją zaburzenia w rozwoju poznawczym związane z przeszłością dziecka i działaniem alkoholu na jego mózg w życiu płodowym.
FAS i mózg
Czyli jak alkohol wpływa na mózg dziecka:
Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub opóźnień rozwojowych.
Stan ten nazywa się "statyczną encefalopatią", co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia.
Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu.
Uszkodzenia te mają wpływ na te obszary, które właśnie się rozwijają, powodując obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów oraz tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami.
Najbardziej narażone rejony mózgu:
ciało modzelowate - przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą; móżdżek - odpowiada za funkcje motoryczne; zwoje podstawy - odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze; hipokamp - bierze udział w procesach uczenia się i pamięci; płaty czołowe - odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd. Skutkiem działania alkoholu na ciało modzelowate i płaty czołowe jest zachowanie opisywane jako niewłaściwe i niedojrzałe.
Ciało modzelowate oddziela prawą półkule mózgowa od lewej i przekazuje informacje z jednej strony na drugą.
Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie myśli, szczegóły praktyczne i porządkowanie myśli.
Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję.
Ciało modzelowate pomaga obu półkulom współpracować przy podejmowaniu codziennych decyzji.
U osób z FAS / E ciało modzelowate jest zniszczone i nie funkcjonuje prawidłowo.
Brakuje wielu połączeń pomiędzy dwoma półkulami mózgu, informacje przepływają powoli i nieskutecznie.
To może tłumaczyć częściowo fakt, dlaczego osoba z FASE odczuwa impuls, by cos zrobić i najpierw następuje działanie, a dopiero potem, po fakcie, uświadomienie konsekwencji.
Osoby z FAS znają zasady i rozumieją konsekwencje ich złamania, ale nie są w stanie najpierw myśleć, a później działać.
Inną częścią mózgu, która wpływa na zdolność do kontrolowania impulsów jest kora nowa i płaty czołowe. Płaty czołowe odpowiadają za "funkcje wykonawcze".
Funkcje wykonawcze i wpływ alkoholu:
- zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych;
- rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego rozwiązania problemu;
- przymus zachowań seksualnych: niezdol-ność do kontrolowania impulsów seksualnych, zwłaszcza w sytuacjach społecznych;
- planowanie: niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich zachowań;
- poczucie czasu: trudności z abstrakcyjnymi pojęciami czasu i pieniędzy;
- porządkowanie informacji: nieuporządkowane pliki", trudności z gromadzeniem informacji;
- pamięć: problemy z gromadzeniem i/lub przetwarzanie informacji;
- samokontrola: wymaga częstych podpo-wiedzi i nadzoru innych;
- regulacje słowne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej;
- zaburzone funkcje motoryczne;
- chwiejność emocjonalna: nastrojowa karuzela, przesadna zmienność nastroju - motywacje: brak refleksji, potrzeba motywacji z zewnątrz.
Mózg zdrowego dziecka Mózg dziecka z FAS /E Fetal Alcohol Syndrom (FAS) i Fetal Alcohol Effects (FAE) są to zaburzenia, jakie pojawiają się u dzieci, jako rezultat spożywania przez ciężarną matkę alkoholu.
Cząsteczki alkoholu są maleńkie i z łatwością przedostają się przez łożysko do organizmu dziecka już w drugim tygodniu życia płodowego.
Choć alkohol może mieć negatywny wpływ na wszystkie komórki i narządy, to mózg jest szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu i już w czasie ciąży może zostać uszkodzony.
Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą.
(Institute of Medicine, 1996)
Program FAStryga
Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa Oddział Śląski
0504 73 18 23
www.fosterparents.org.pl
scorpion142