RECEPTURA
Recepta to pisemne polecenie lekarza dla apteki na podstawie, którego aptekarz wydaje pacjentowi środek leczniczy, układ recepty a zwłaszcza kolejność jej składników podlega określonym zasadom a ponadto wiąże się tradycyjnie z łacinską terminologią,
1. Zapisywanie leków robionych
największe trudności może sprawiać zapisywanie lekarzom leków robionych, nie jest to jeszcze kazuistyka zapisują postacie robione dermatolodzy, okuliści.
Pisząc składniki recepty należy odpowiednio dobrać środki aby nie zaszły niepożądane interakcje in vivo lecz także in vitro aby dany lek mógł być zrobiony aby nie zaszły reakcje pomiędzy poszczególnymi składnikami preparatu.
Niezgodności fizyczne dostrzegalne:
· Dostrzegalne: Np. tworzenie zbitej masy
· ciecze nie mieszające się z sobą ( woda i olej)
· Oraz niedostrzegalne
Przy lekach do użytku wewnętrznego
Podaje się dawkę jednorazową (dosis therapeutica pro dosi), dobową (dosis pro die)
Oraz liczbę dawek na dobę
W receptach recepturowych nazwy leków czyli te nazwy łacińskie powinny być w II przypadku bowiem jest zawsze na recepcie przedrostek: Rp. = recipe czyli weź
Rzeczowniki piszemy dużymi literami, przymiotniki małymi: Acidi borici
Nazwy własne też pisze się dużymi literami np. Oleum Ricini
Każdy składnik recepty zapisuje się dużą literą w osobnym wierszu, nazwy tych leków należy podawać wg. FP V
Czasmi stosuje się skróty lecz powinny one być jednoznaczne Ac może znaczyć zarówno Acidum jak Aceticum,
Ilość przepisywanego środka zapisuje się w gramach ( inne jednostki np. mg, mikrogramy przelicza się na gramy)
Zaś w objętościach można posługiwać się owolnie wybranymi jednostkami (l, ml, mikrol)
Dawka lecznicza może być wyrażona j.m., j, U,
Dawka lecznicza może być zawarta również w jednostkach biologicznych U lub j
Np. Vitaminum A guttae 50 000 j/1 ml
Cyfr rzymskich używa się aby określić liczbę tabletek, czopków, opakowań itp
Dawki identyczne dla 2 lub więcej środków wyraża się skrótem aa (ana partes aequales) czyli po
Przykład:
Tincturae Cornvallariae 10,0
Tincturae Crataegi 10,0
Tincturae Valerianae 10,0
Można inaczej zapisać:
Tincturae Cornvallariae
Tincturae Crataegi
Tincturae Valerianae aa 10,0
Skład leków recepturowych zapisuje się w następującej kolejności
Basis- środek podstawowy, najsilniej działający
Adjuvans- środek wzmacniający
Corrigens śroek poprawiający smak
Vehiculum położe
WYKAZ WSZYSTKICH LEKÓW USL URZĘDOWY SPIS LEKÓW A PF FARMAKOPEA
LEKARZ może nie podawać ilości rozpuszczalnika lub podłoża lecz podać całkowitą masę leku
Subscribtio- określenie postaci leku
M.f. zmieszaj zrób
D.S. oznacz sposób podawnia n.p. zewnętrznie, wiadomo, 3 razy dziennie łyżeczkę, w razie bólu czopek, w tym wierszu po polsku pisze się sposób podawania specyfiku
Musi brać dawkę terapeutyczna w przypadku niektórych postaci takich jak tabletki nie sprawia to kłopotu natomiast w przypadku n.p. trzeba zrobić tak aby w określonej objetości n.p. łyżeczce, łyżca, czopku
Objętości stosowane
łyżeczka do herbaty- 5ml
łyżka deserowa- 10 ml
łyżka stołowa 15 ml wody
Ilość kropli w 1 g roztworu jest różna i zależy od właściwości fizykochememicznych roztworu.
1g wody destylowanej 20 kropli, 1 kropla 50 mg
Dawki u dzieci
Szczególną uwagę poświęca się stosowaniu środków terapeutycznych u noworodków, wcześniaków, można przeliczyć na podstawie mc lub powierzchni ciała z dawki dla dorosłego, obecnie preferuje się przeliczanie z powierzchni ciałą
Receptura:
Leki płynne:
Roztwory- solutiones
Roztwory lecznicze- solutiones medicalis są płynną postacią leku przeznaczona do stosowania zewnętrznego lub wewnętrznego, otrzymywane są przez rozpuszczenie jednej lub wielu substancji w odpowiednich rozpuszczalnikach
Podział roztworów:
Roztwory wodne- Aqua pro iniection
Roztwory etanolowe
Roztwory olejowe
Roztwory do użytku wewnętrznego: solutiones ad usum internum
Zawierają substancje, które po wchłonięciu wywierają działanie ogólne np. uspokajające, nasenne, przeciwpadaczkowe.
Należy ustalić jednorazową dawkę środka leczniczego w danej objętości np. łyżce. Zawsze należy podać dawkę samo stężenie nie wystarcza. Dla poprawienia smaków tych roztworów można dodać 10-20 % objętości syropu.
Należy wtedy dobrać odpowiednie stężenie środka
Jeżeli jest napisane sam roztwór bez podania rozpuszczalnika to rozumie się samo przez się, że jest to roztwór wodny
Przykłady:
Roztwór wodny kodeiny z dodatkiem syropu, dawkowany 4 razy dziennie przez 3 dni łyżeczką do herbaty.
Codeinum phosphporicum- dosis therapeutica pro dosi: 20 mg
Ogólna ilość dawek: 4x3= 12
Ogólna ilość kodeiny: 12x 0.02=0.24 g
Ogólna ilość roztworu: 12x5= 60 ml
Rp.
Codeini phorphorici 0.24
Sirupi simpl. 10,0
Aquae destilatae ad 60.0
M.f. solutio
D.S. 4 razy dziennie 1 łyżeczka do herbaty przez 3 dni
Przykład roztworu do użytku zewnętrznego:
5 % Salici 30.0
D.S. zewnetrznie
Lub
Acidi Salici 1,5
Spiritus Vini diluti ad 30,0 ( rozcieńczony etanol)
D.S. zewnętrznie
Krople:
Krople otrzymuje się przez rozpuszczenie środka leczniczego lub leku płynnego lub przez zmieszanie kilku leków płynnych
Zasady obowiązujące przy wypisywaniu kropli
Krople do użytku zewnętrznego i wewnętrznego
5,0-30,0 zwykle 5,0-15,0
Krople do użytku wewnętrznego:
Czyli p.o.
Wodny roztwór kodeiny podawany po 20 kropli 4 razy dziennie przez 3 dni
Codeinum phosphoricum – dawka jenorazowa 20 mg czyli 0.02
Liczba dawek 4x3=12 czyli ogólna ilość leku wynosi: 0.02x 12=0.24 g
Woda 20 kropli- 1g taka dawka 12 razy czyli 12g
Codeini phosphorici 0.24
Aquae destilatae ad 12,0
M.f. guttae
D.S. 4 razy dziennie po 20 kropli przez 3 dni
Przykład 2:
Scopolaminum hydrobromicum dawka terapeutyczna:0.5 mg czyli 0.0005 g
Chcemy ja dawkować w 10 kroplach czyli 0.5 g 3 razy dziennie
Czyli dawka dzienna skopolaminy wynosi 0.0005 x 3= 0.0015
Wody dodać o 1.5 g bo 0.5x 3= 1.5 g
Scopolamini hydrobromici 0.015
Aquae dest. ad 15.0
D.S. 3 razy dziennie po 10 kropli
Krople do użytku zewnętrznego:
Krople do oczu- guttae ophthalmicae
Wyraża się w nich stężenie danego środka leczniczego
Dawka 2% roztwór pilokarpiny
2% Solutio Pilocarpini hydrochlorici 5.0
guttae ophthalmicae
D.S. Co 3 godziny po 1 kropli do worka spojówkowego
Pilocarpini hydrochlorici 0.1
Aquae dest. ad 5.0
M.f. guttae ophthalmicae
Krople do uszu: guttae otologicae
Mieszanki:
Jednorazowa Dawka terapeutyczna: 200 mg czyli 0.2 g czyli ogólna dawka substancji terapeutycznej wynosi wynosi 0.2 x12=2.4
Acidi hydrochlorici diluti pro dosi 0.5 czyli w sumie 6
Tincturae Auranti ( nalewka pomarańczowa) pro dosi 0.3 czyli w sumie 3.6
Do uzupełnienia wodą estylowana
Pepsini 2,4
Acidi hydrochlorici 6,0
Tincturae Aurantii 3,6
M.f. mixtura
D.S. 3 razy dziennie po łyżce stołowej prze jedzeniem
Nalewki – Tincturae:
W zależności od siły działania można je podzielić na nalewki silnie działające wyawane jedynie na receptę oraz na nalewki o słabym działaniu
Te pierwsze D pro dosi 0.2-0.5 10-30 kropli
Jeśli parę składnków to m.f. guttae
Maści - Unguenta:
Jest to forma środka przeznaczona wyłącznie do użytku zewnętrznego tj. na skórę i błony śluzowe składa się z obojętnego podłoża w którym rozprowadzane są substancje lecznicze
Podział maści:
Podłoża do maści:
Ø Z surowców mineralnych
Vaselinum flavum- wazelina żółta
Vaselinum album – wazelina biała może być o oka
Eucerinum- euceryna z
Paraffinum liquium (Oleum Paraffini) czyli parafina ciekła stosowana do zmiekczania zbyt twardych maści
Paraffinum solidum- parafina stała jako dodatek do utwardzania zbyt miękkich maści
Ø Tłuszcze zwierzęce
Lanolinum hydricum
Ø Beztłuszczowe
Unguentum Gliceroli
Zele polietyloglikolowe
Żele silikonowe
Unguentum simplex skład Lanolinum anhydricum 10,0
Vaselinum flavum 90,0
M.f. unguentum
D.S. Do smarowania, wiadomo itp.
Maść do oczu używa się często wazeliny białej jeżeli lekarz nie przepisze podłoża to najczęściej jest stosowane
Paraffinum liquidum 10%
Lanolinum anhydricum 10%
Vaselinum flavum 80%
Można napisać Vehiculum pro oculi
Najważniejsze jest stężenie śroka leczniczego, jak również podanie ilości maści w gramach maści do oczu przepisuje te maści w ilości 5-10 g
Przykład maść do oczu zawierająca 1% hydrocortizon
Hydrocortizonum aceticum
Hydrocortisoni acetici 0,1
Vehiculi pro oculi ad 10,0
M.f. unguentum ophthalmicum
D.S. Wiadomo
Krople do nosa i uszu zapisuje się w takiej samej objętości jak krople do oczu.
Podłoże do maści do oczu Vehiculum pro oculis
STAŁE POSTACIE LEKÓW:
Proszki- pulveres
Mogą być stosowane
Doustnie- do użytku wewnetrznego: w opłatku lub jako niedzielone
Zewnętrznie: do użytku zewnętrznego: na skórę i błony śluzowe po odpowiednim rozpuszczeniu
Proszki do użytku wewnętrznego
Dzielone,gdy porcja leku zawarta jest w opłtku, tabletce, drażetce, którą chory jednorazowo załywa
Proszki dzielone:
Masa pojedyńczego proszka waha się w granicach 0.3-1.0 gdyż jest to objętość dogodna do połknięcia, jeżeli masa środków leczniczych jest mniejsza niż 0.3 to należy uzupełnić do wspomnianej wyżej objętości śrokiem obojetnym, którym może być
Saccharum album (cukier)
Saccharum lactis ( Lactosum)- laktoza- cukier mlekowy, przede wszystkim stosowany
Calcium lactinum (mleczan wapniowy)
Amylum Tritici (skrobia pszenicza)
Istnieją dwa sposoby przepisywania proszków preferuje się metodę ważenia ona jest mniej pomyłkowo-obfita podaje się przepis na jeden proszek i następnie pisze się weź takich dawek- dentur tales doses D.t.d. Nr V
A wcześniej oczywiście M.f. pulvis
Metoda dzielenia: pisze się ogólna dawkę wszystkich środków terapeutycznych i następnie: podziel na równe części
Proszek dzielony zawierajacy Beladonnae sicci i papaweryny
Dosis therapeutica pro dosi Extractum Belladonnae sicci 15 mg
Dosis therapeutica pro dosi Papaverinum hyrochloricum 30 mg
10 proszków
Extracti Belladonnae sicci 0,015
Papaverini hydrochlorici 0,03
Sacchari lactis ad ...
brasill