Koncepcje prawa.doc

Prawo a moralność

Ø      Moralność ma znacznie szerszy zakres regulacji niż prawo. Moralność dotyczy znacznie szerszego zakresu zachowań.

Ø      Istnieje sfera zachowań która poddana jest tylko regulacji moralnej (szacunek do rodziców) ale także sfera zachowań która regulowana jest zarówno przez normy moralne jak i normy prawne (wtedy moralne i prawne mogą być ze sobą zgodne/zbieżne albo pozostawać w kolizji np. aborcja) jak również można wskazać sferę regulowaną przez prawo a obojętną moralnie np. kodeks prawa handlowego.

Ø      Klauzury generalne np. dobra wiara, niskie pobudki, należyta staranność są to świadome niedopracowania w normach prawnych tzw. luz decyzyjny które czynią prawo bardziej elastycznym i ocenę konkretnego stanu faktycznego zostawiają sądowi. Czynią one prawo bardziej bliskiemu społecznemu poczuciu sprawiedliwości, moralności, obyczajowości.

Prawo przedmiotowe i podmiotowe oraz relacje między nimi.

Prawo przedmiotowe - to normy prawne. Definicja prawa określając prawo jako zespól norm, tym samym określa pojecie prawa przedmiotowego. Każda z obowiązujących norm jest wycinkiem prawa przedmiotowego.
 

Prawo podmiotowe - to przyznana i zabezpieczona przez normy prawne, a wynikająca ze stosunku prawnego, możność postępowania w określony sposób.

Prawo podmiotowe wynika z prawa przedmiotowego

Język prawny i język prawniczy

Język prawny - odmiana języka naturalnego o pewnych cechach języków sztucznych, w tym języku formułowane są teksty przepisów prawnych; charakteryzuje się odmiennym słownictwem (terminologia prawna), osobliwościami gramatycznymi (np. użycie czasu teraźniejszego dla wyrażenia nakazu), nieco odmiennymi zasadami stylistyki,

Język prawniczy - język, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym, posługuje się nim zarówno praktyka jak i nauka prawa. Dąży się do uzyskania jasności zapisu i eliminacji nieostrości poprzez stosowanie zasad stosowania języka polskiego czy jak największej precyzyjności przepisów (definicje legalne, stosowanie zasad techniki prawodawczej)

Pojęcie wykładni prawa, jej teorie (zwł. klaryfikacyjna i derywacyjna) i jej rodzaje.  Aktywizm i pasywizm (wstrzemięźliwość) sędziowski.

Wykładnia prawa jest zwykle rozumiana jako ogół rozumowań mających na celu ustalenie treści norm prawnych zawartych w obowiązujących przepisach prawnych przedmiotem wykładni są przepisy tekst. Rezultatem wykładni są normy.

Teoria klaryfikacyjna wykładni prawa: wykładnia dokonywana tylko w wypadku niejasności tekstu (clara non sunt interpretanda tego co jasne nie interpretujemy), wynikającej z niejednoznaczności języka naturalnego i prawnego, nieostrości wypowiedzi, błędów popełnionych przez ustawodawcę, „starzenia się” aktów normatywnych.

Teoria derywacyjna wykładni prawa: wykładnia powinna być przeprowadzana w każdym przypadku.

Głosi, że z wykładnia prawa jest to proces odtwarzania, dekodowania, rekonstruowania normy prawnej (na podstawie) z obowiązujących przepisów.

Przedmiot – przepisy.

Rezultat – normy.

Teoria statycznej wykładni prawa: subiektywna, uwzględniająca preferencje aksjologiczne ustawodawcy historycznego.

Teoria dynamicznej wykładni prawa: uwzględniająca przeobrażenia w różnych sferach, obecne znaczenie terminów. Ustalając znaczenie tekstu prawnego powinno się uwzględniać zmieniający się czas miejsce.

Rodzaje wykładni prawa

1. Podział wykładni w zależności od podmiotów jej dokonujących:

·         Wykładnia dokonywana przez uprawnione do tego organy -  wykładnia formalna, oficjalna, profesjonalna; wykładnia nieformalna (nieoficjalna)

·         Wykładnia abstrakcyjna – wykładnia pewnego przepisu bez związku z konkretną sprawą

·         Wykładnia konkretna – dokonywana w toku podejmowania decyzji prawnych czy w toku różnego rodzaju postępowania.

·         Wykładnia autentyczna – dokonywana przez normo dawcę, twórcę danego aktu prawnego.

·         Wykładnia legalna – dokonywana przez organ mający kompetencje do tej interpretacji( w okresie obowiązywania Małej Konstytucji był to Trybunał Konstytucyjny)

·         Wykładnia operatywna (praktyczna) – dokonywana przez sądy, organy administracyjne ale także przez przedstawicieli praktyki prawa ( sędziowie, adwokaci, itp.)

·         Wykładnia doktrynalna – dokonywana jest przez naukę prawa, doktrynę prawa.

·         Wykładnia potoczna (nieprofesjonalna, nieoficjalna) – dokonujemy jej my wszyscy na bardzo różne potrzeby.

2. Podział wykładni w zależności od kontekstu, który bierzemy pod uwagę ustalając znaczenie danej normy prawnej czy przepisu prawnego:

·         Wykładnia językowa – polega na dokonywaniu interpretacji przepisów prawnych przy zastosowaniu reguł znaczeniowych i gramatycznych języka polskiego. Ta wykładnia ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami wykładni.

·         Wykładnia systemowa – wykładnia, której kontekstem jest większa całość do której należy interpretować zwrot czy przepis.

·         Wykładnia funkcjonalna (celowościowa) – bierze pod uwagę cele danej regulacji prawnej, funkcje jakie ona ma pełnić. Nakazuje wybierać takie znaczenie interpretacji przepisu, które w najwyższym stopniu umożliwiać będzie cele normo dawcy.

·         Wykładnia historyczna – bierzemy pod uwagę historię, jak ta kwestia była uregulowana poprzednio ale pod uwagę bierzemy takie warunki gospodarcze, społeczne, polityczne które miały wpływ na powstanie danej normy.

·         Wykładnia porównawcza – bierzemy pod uwagę jak ta sprawa jest uregulowana w innych systemach prawnych, normatywnych; interpretowanych przepisów z podobnymi przepisami z innych systemów prawa (układ synchroniczny) albo z podobnymi przepisami niegdyś obowiązującymi (układ diachroniczny, wykładnia historyczna).

·         Wykładnia filozoficzno – prawna – bierzemy pod uwagę koncepcje człowieka  (nie uważana przez wszystkich dlatego jest bardzo rzadko stosowana)

3. Rodzaje wykładni w zależności od jej rezultatu:

·         Wykładnia literalna (dosłowna) – taka wykładnia, która przyjmuje znaczenie interpretowanego zwrotu dokładnie tak jak nakazuje wykładnia językowa.

·         Wykładnia zgodna z prawem

·         Wykładnia wykraczająca poza prawo

·         Wykładnia sprzeczna z prawem

Aktywizm sędziowski wyraża się w tym, że sędziowie podchodzą do interpretacji prawa w sposób twórczy nie trzymając się rygorystycznie tekstu prawnego zwłaszcza w przypadku interpretacji przepisów uchwalonych znacznie wcześniej.

Wnioskowania prawnicze

Wnioskowanie instrumentalne – opiera się na relacjach między środkiem a celem. Ma 2 postaci;

·         Reguła instrumentalnego nakazu głosi, że jeżeli obowiązuje norma nakazująca realizację określonego stanu rzeczy to zarazem istnieje norma nakazująca działanie które dla realizacji tego stanu rzeczy są konieczne. (przykł. O 14 przyjedzie mama masz zrobić herbatę – masz zagotować wodę, zalać herbatę itp.)

·         Dyrektywa instrumentalnego zakazu, jeżeli obowiązuje norma nakazująca realizację określonego stanu rzeczy ( np. odwiezienie kogoś na dworzec) to zarazem obowiązuje norma zakazująca działań, które uniemożliwiają realizację stanu rzeczy ( nie mogę pić alkoholu)

Wnioskowanie a fortiori – jeżeli A to tym bardziej B:

·         Wnioskowanie z większego na mniejsze – jeżeli istnieje norma zakazująca mniej to tym bardziej obowiązuje norma zakazująca czegoś więcej (a minori ad maius)

·         Wnioskowanie z mniejszego na większe – jeżeli istnieje norma pozwalająca na więcej to tym samym obowiązuje norma zezwalająca na mniej. (jeżeli książkę można darować to można ją także pożyczyć)

Wnioskowanie argumentum per analogia ( na zasadzie podobieństwa) wiąże się z występowaniem luk w prawie. Dwa rodzaje analogii:

·         Analogia legis ( z ustawy) – polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objętego luką

·         Analogia iuris ( z prawa) polega na sformułowaniu w procesie stosowania prawa i na podstawie domniemanych preferencji aksjologicznych ustawodawcy oraz zasad prawa nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką. (Nie szukamy normy podobnej do naszej, w myśli dopowiadamy sobie ja ustawodawca by ją uregulował)

Wnioskowanie a contrario  polega na tym, że jeżeli obowiązująca norma prawna wiąże  określone konsekwencje prawne z faktem A to nie można tych konsekwencji wiązać z innym faktem ( nie A) nawet jeśli fakty te są do siebie podobne.

Reguły kolizyjne:

·         Reguła kolizyjna porządku hierarchicznego: norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu – Lex superior derogat legi inferiori

·         Reguła kolizyjna porządku czasowego: norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą pod warunkiem, że norma późniejsza nie jest normą niższego rzędu – Lex posteriori derogat legi im priori

·         Reguła kolizyjna porządku teściowego: norma szczególna uchyla normę ogólną, pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu – Lex specialis derogat legi Generali

·         Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej – Lex posteriori generalis non derogat legi priori speciali.

Norma prawna a przepis prawny

Norma prawna jest pewną wypowiedzią o charakterze powinnościowym, która jest wyrażona w języku prawniczym i która określa kto i w jakich okolicznościach powinien się w taki czy inny sposób zachować. Norma prawna to model zachowania się. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym. Normy są zdaniami w sensie gramatycznym .

Przepis prawny – pewna jednostka redakcyjna tekstu prawnego mająca postać artykułu, paragrafu, ustępu, punktu.

Przepis prawny to ta część od kropki do kropki w tekście prawnym. Przepis prawny to podstawowa forma wypowiedzi ustawodawczej.

Rodzaje przepisów prawnych:

·         Przepisy ogólne – określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania.

·         Przepisy szczegółowe – normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą.

·         Przepisy przejściowe – ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania.

·         Przepisy dostosowujące – określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji.

·         Przepisy końcowe – są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy

·         ...