molska1.doc

Internetowa ortografia

Alina Hołojuch-Molska

nauczyciel j. polskiego i informatyki w Gimnazjum nr 1 w Murowanej Goślinie

W zapisach dokumentów reformy wyeksponowano znaczenie technologii informacyjnej. Podstawa programowa określa, że "Nauczyciele stwarzają uczniom warunki do nabywania umiejętności: poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną". Zapis ten odnosi się przy tym do wszystkich nauczycieli na wszystkich poziomach edukacyjnych. Znajduje to konsekwentne odbicie w dokumencie reformy dotyczącym awansu zawodowego. Stosowanie technologii informacyjnej jest warunkiem uzyskiwania stopnia nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Szkoły (w pierwszej kolejności gimnazja) wyposażane są w pracownie komputerowe [1].

Ponieważ dostrzegam obawy nauczycieli nauczycieli przedmiotów humanistycznych, chciałabym podzielić się swoimi doświadczeniami w wykorzystywaniu nowoczesnych technologii do nauki ortografii. Poświęciłam uwagę temu zagadnieniu, ponieważ na problemy z poprawną pisownią u dzieci kończących szkołę podstawową i gimnazjum wskazują wyniki corocznych egzaminów [7]. Zapobiegać błędom może praca nad rozwijaniem spostrzegawczości, pamięci wzrokowej, wyćwiczenie nawyku poprawnego pisania i wreszcie utrwalenie pamięciowe definicji oraz wielu wyrazów. Zazwyczaj towarzyszą temu żmudne ćwiczenia, ortografia więc zaczyna się kojarzyć z niezbyt interesującymi pisemnymi ćwiczeniami. Postanowiłam to zmienić, wykorzystując jako narzędzie pracy komputer, który cierpliwie może poprawiać błędy i podsumowywać sukcesy, przy tym robi to szybko, a każdy ćwiczący uczeń natychmiast otrzymuje informację o rezultatach swojej pracy.

 Moją decyzję utwierdziły eksperymenty pedagogiczne i psychologiczne, które dowiodły, że połączenie różnych sposobów przekazu, czyli jednoczesne aktywizowanie różnych zmysłów, oraz stosowanie technik interakcyjnych, a więc wymuszających aktywność uczącego się, daje najlepsze efekty w nauczaniu [2, 3].

Na swojej stronie internetowej www.almolho.republika.pl zamieściłam szereg interaktywnych ćwiczeń ortograficznych, których zadaniem było przemienić naukę poprawnej pisowni w interesującą przygodę, zabawę, grę strategiczną.

Puzzle

Percepcję wzrokową można ćwiczyć wyszukując w tekście określonych wyrazów, mogą to być również elementy układanki.

Utworzyłam więc stronę z puzzlami, i uczniowie, przyglądając się uważnie reprodukcji malarskiego dzieła, układają z rozsypanych elementów kopię, przeciągając poszczególne elementy kursorem myszy. W tym ćwiczeniu istotne jest również to, że uczniowie zapoznają się z dziełami malarskimi poprzez formę zabawy.

Rozsypanki

Podobny cel, ćwiczenie spostrzegawczości, mają ćwiczenia wykorzystujące pola z rozsypanymi literami. Ćwiczący ma za zadanie wyszukać wśród różnorodnych liter wyrazy wypisane na  planszy z prawej strony.

A gdy wyszukiwanie dobiegnie końca, wystarczy nacisnąć przycisk reskramble i komputer na nowo pomiesza literki. Zabawę można zaczynać od początku.

Kolorowe wyrazy i zmieniające się litery

Jedno z ćwiczeń polega na tym, że uczniowie obserwują wyświetlające się wyrazy sprawiające trudności ortograficzne. Zadaniem uczniów jest zapamiętanie ich, a następnie wypisanie z pamięci jak największej ilości.

Atrakcyjność tego ćwiczenia podnosi animacja, napisy wyświetlają się w różnorodny sposób, zmienia się kształt i kolor tła oraz kolorystyka wyrazów.

Do stymulowania rozwój dziecka w zakresie: percepcji wzrokowej, wykorzystałam zabawne teksty „Wiersze Gosi”[1]. Zadaniem uczniów jest przeczytanie rymowanek z jednoczesnym śledzeniem tekstu przy pomocy kursora myszy. W trakcie czytania litery, które sprawiają trudności ortograficzne, zmieniają kolor. Uczniowie szybko orientują się, że można wywołać efekt „migotania” zieleni i czerwieni, toteż czytanie i zapamiętywanie przeradza się w zabawę.

Niewątpliwie na podwyższenie wyników nauczania ma wpływ mobilizowanie aktywności uczniów, pobudzanie ich do wysiłku umysłowego tak, aby jego efektem było zrozumienie i niejako odkrycie nowych zagadnień. Podejmują oni działania, ponieważ chcą się czegoś nauczyć otrzymać pochwałę, dobry stopień, czy też są zainteresowani tematyka lekcyjną.

Dziecko skupia uwagę na przedmiotach interesujących, na ćwiczeniach, które zaciekawiają, zatem zainteresowanie wyróżnionymi wyrazami i chęć ich zapamiętania pomaga w koncentracji uwagi [6]. Sądzę, że stosowanie na lekcjach ciekawych tekstów, zagadek, ćwiczeń przeprowadzonych w formie zabaw i gier sprzyja pozytywnej motywacji uczenia się.

Krzyżówki i quizy

Nieco trudniejsze zadanie czeka przy rozwiązywaniu krzyżówek, by ją rozwiązać trzeba znać wiele wyrazów, ale zawsze można sięgnąć po pomoc, gdyż wszystkie wyrazy potrzebne do uporania się z krzyżówką zawarte są w tekście „Wiersze Gosi”. Nagrodą za trud jest pochwała, którą przekaże komputer w komunikacie, po sprawdzeniu pracy.

Ostatnio do interaktywnych krzyżówek dołączyłam materiały przeznaczone do wydrukowania,  aby umożliwić też pracę w formie konwencjonalnej.

Maraton ortograficzny zakończyć można testem sprawdzającym znajomość zasad ortograficznych. Najważniejszą jego cechą jest współpraca z użytkownikiem, który popełniając błąd jest natychmiast informowany, jaka powinna być odpowiedź poprawna, otrzymuje też informację o ilości poprawnych odpowiedzi i zachętę do dalszych ćwiczeń.

Eliminuje się w ten sposób lęk przed niepowodzeniem, natomiast eksponuje dążenie do sukcesu, zaspokaja się potrzebę osiągnięć.

Przedstawione niżej ćwiczenie służy do utrwalania zasad pisowni wielką i małą literą. Podstawowym jego celem jest wytworzenie nawyku świadomego odwoływania się do zasad ortograficznych.

Wystarczy, że poprawnie uzupełnimy zakończenie definicji i otrzymamy komputerowe słowa uznania. Gdy popełni się błąd, komputer cierpliwie podpowie właściwą odpowiedź.

Największą zaletą ćwiczeń internetowych jest to, że uczeń dostosowuje tempo swojej pracy (czytanie pytań, udzielanie odpowiedzi) do własnych możliwości, może test kilkukrotnie powtórzyć, za każdym razem odnotowując swoje postępy. W ten sposób rodzi się konstruktywny dialog z użytkownikiem, co prowadzi do poszerzania intelektualnych możliwości ćwiczącego, oddziałując na jego pamięć i emocje.

Nauczanie przy użyciu prezentacji multimedialnej pozwala oddziaływać na odbiorcę całym spektrum bodźców, co stawia ją na uprzywilejowanej pozycji wśród innych środków dydaktycznych. Możliwość pracy interaktywnej z aplikacją internetową sprawia, iż może być ona wykorzystywana także do samokształcenia, gdzie wydatnie wspomaga proces uczenia się oraz samokontroli [5].

Multimedialne technologie informacyjne stanowią wspaniałą pomoc, środek lub narzędzie do poszerzania i wzbogacania oddziaływań pedagogicznych i dydaktycznych poprzez nowe sposoby komunikowania i unikalną cechę interaktywności.

Zajęcia prowadzone z wykorzystaniem takich aplikacji są dla uczniów znacznie bardziej atrakcyjne, niż tradycyjne, gdyż stanowią rodzaj zabawy. Skłaniają przy tym do aktywności umysłowej, mobilizują do współzawodnictwa pomiędzy grupami rozwiązującymi zadania, pokazują zakres wiadomości opanowany wystarczająco i to, co należy uzupełnić.

Uczniowie o tych ćwiczeniach wypowiadali się w anonimowych ankietach entuzjastycznie, na niemal setkę osób tylko jedna wyraziła rozczarowanie.

Efekty pracy z „elektronicznym belfrem” są również optymistyczne, wystarczy popatrzeć na wykres porównujący wyniki pierwszego (przeprowadzonego we wrześniu 2002 r.) i ostatniego dyktanda (koniec maja 2003 r.).

Średnia ocen poprawiła się w bardzo znaczący sposób, ale jest wciąż niezadowalająca, stąd konieczność dalszej systematycznej pracy z uczniami.

Ponieważ materiały te umieściłam na stronie internetowej (www.almolho.republika.pl), korzystać z nich mogą wszyscy nauczyciele. Sporadycznie otrzymuję e-maile dowodzące, że istotnie tak jest, chociaż sądzę, że nauczyciele przedmiotów humanistycznych w zbyt małym stopniu uwzględniają TI na swoim przedmiocie a przede wszystkim nie doceniają najistotniejszej zalety - interaktywności.

Cieszę się, że ćwiczenia, które opracowałam dla uczniów zostały dostrzeżone przez autorów podręcznika do informatyki „Nauka z komputerem. Książka dla ucznia” wydanego przez WSiP i uwzględnione w podręczniku jako przykład dobrego zastosowania TI [4].

Polscy koordynatorzy  projektu Socrates Comenius  z Katedry Europeistyki UJ zaproponowali natomiast te ćwiczenia jako pomoc naukową na stronie programu www.sokrates-migrants.uj.edu, która jest dedykowana przede wszystkim dzieciom i młodzieży polskiej uczącym się poza granicami kraju.

Pozytywne rezultaty pracy z komputerem oraz opinie o napisanych przeze mnie aplikacjach  utwierdzają mnie w przekonaniu, że  należy  kontynuować i rozwijać podjęte działania.

Literatura

1.      Zadania ogólne szkoły, www.men.waw.pl

2.       Bogdanowicz M., O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwo Popularnonaukowe „Linea”, Lubin 1994.

3.       Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno-motoryczna – metody diagnozy i terapii, COM PW- Z, Warszawa 1990.

4.       Gurbiel E., Hardt-Olejniczak G., Kołczyk E., Krupicka H., Sysło M.M., Nauka z komputerem. Książka dla ucznia gimnazjum, WSiP, Warszawa 2001.

5.       Juszczyk S., Zając W., Komputerowa edukacja uczniów z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu, Wyd. „Śląsk”, Katowice 1997.

6.       Perrot E., Efektywne nauczanie, WSiP, Warszawa 1995.

7.       Raport z egzaminu gimnazjalnego w części humanistycznej, OKE, Poznań 2002; http://www.oke.poznan.pl.