S. Wysłouch „Nowa genealogia – rewizje i interpretacje” GENOLOGIA LITERACKA
→ Świadomość gatunkowa jest konieczna:
1) Gatunek stanowi najbliższy kontekst utworu – jest niezbędny w interpretacji dzieła literackiego
2) Jest znakiem historyczności, sytuuje dzieło w syst. tradycji literackiej
3) „Myślenie gatunkami” pozwala porządkować wiedze o literaturze wg kryteriów literackich
→ Kultura multimedialna sprzyja genolog. wynalazczości → pojawiają się np. twory słowno-muzyczne
GATUNEK JAKO PROTOTYP
PROTOTYP – kategoria naturalna zakładana przez lingwistykę kognitywną
MODEL SIECIOWY (Rudiger Zymner) – schemat, którego pierwszy i ostatni element (nowela) nie miały niczego wspólnego np. dla powieści prototyp może stanowić powieść XIX-w.
PROTOTYP wydaje się zbyt ubogi i statyczny w porównaniu z gatunkiem rozumianym jako pojęcie typologiczne.
↓
Metoda kognitywna przydaje się jedynie w badaniach świadomości gatunkowej
POLSKI KOMUNIKACJONIZM
Teza:
Dzieło literackie stanowi wysoko zorganizowaną wypowiedź językową – ARCYWYPOWIEDŹ → dzieło podlega ogólnym prawidłowościom lingwistycznym.
→ Wypowiedź – rodzaj działania
Różniące się między sobą wypowiedzi stanowią podstawowe „gatunki mowy”
↓ ↓
charakter naturalny szeroki repertuar
GATUNKI PRYMARNE →transformacja→ GATUNKI WTÓRNE
STYL A GATUNEK:
1) Bachtin: nierozerwalna ich więź
2) Teresa Dobrzyńska: styl nadrzędny wobec gatunku
3) Marta Wojtak: rozróżnienie: styl gatunku i styl gatunkowy.
UŚCIŚLENIA KONCEPCJI BACHTINA:
1) Gatunek → struktura o swoistym układzie trzech wyznaczników: Temat, styl, kompozycja.
2) Prymarne gatunki mowy nie spełniają kryteriów gatunkowych, to akty illokucyjne.
Gramatyka kognitywna wyróżnia 3 kategorie aktów mowy:
a) konstytutywne (ekspresywne; deklaratywne)
b) informatywne (twierdzić, opisywać; pytać)
c) obligatywne (dyrektywne; komisywne)
Akty illokucyjne:
1) Nie są gatunkami
2) Rozwijają się w ciągu wypowiedzi – dyskursy i tam dopiero powstają gatunki mowy. → Są też rozwinięte w dyskursy akty illokucyjne, które nie zawierają wyznaczników gatunkowych, nie sa skonwencjonalizowane.
3) Nie da się z nich wyprowadzić gatunk.
SFERA DYSKURSÓW (nieliterackich)
→ Dodatkowe ogniwo między prostymi aktami illokucyjnymi, a sferą wypowiedzi literackich.
a) gatunki prasowe
b) mowy publiczne → Z jednej strony wyższy stopień złożoności, ale i naturalny układ komunikacyjny.
Ewolucja literatury i kultury:
→ Wchłanianie form nieliterackich przez gatunki literackie.
Literatura naśladuje nieliteraturę.
→ Dyskurs nieliteracki „zainfekowany” literaturą.
WOBEC MULTIMEDIÓW
Literatura → Pod ciśnieniem multimediów.
→ Rodzą się nowe gatunki, gdzie słowo nie jest tam jedynym/najważniejszym tworzywem.
EDWARD BALCERZAN
GATUNKI:
- monomedialne – korzystają z jednego przekaźnika
- polimedialne – korzystają z różnych przekaźników
→ Multimedia oddziaływuje na literaturę, np. na literackie środki wyrazu (technika kolażu)
DRAMAT
Najlepiej ilustruje erozję gatunków pod wpływem multimediów.
→ „REALISTY DRAMA” – Nowy gatunek, który pojawił się pod wpływem TV
- konwencja codzienności
- hiperrealizm
- stereotypowość ról
- potoczność zachowań
→ XIX w. epika też uległa korozji
→ Najmniej boleśnie media obeszły się z liryką → LIRYKA → laboratorium, w którym znaki językowe i wizualne sprawdzają się lub nie w rozmaitych konfiguracjach.
→ SFERA MULTIMEDIALNA atakuje wszystkie rodzaje literackie
RODZAJE LITERACKIE JAKO KATEGORIE PORZĄDKUJĄCE
→ Współczesna nauka o literaturze → powrót kategorii rodzajowych, które używane są zamiast nazw gatunkowych.
Emil Staiger
→ Zerwał z historycznością rodzajów
To ponadczasowe postawy
Istota liryki – rozpamiętywanie
Istota epiki – przedstawienie
Istota dramatu – napięcie
Te postawy determinują przeżycie czasu, styl wypowiedzi (kompozycje).
→ Kategorie rodzajowe nie wiążą się na stale ze skonwencjonalizowanymi gatunkami wypowiedzi.
Ten sam gatunek literacki może mieć odmienne realizacje:
Powieść – epicka, liryczna, dramatyczna
Rodzaje – mogą się ze sobą mieszać.
Kaacha91