Narządy płciowe rozrodcze żeńskie - podobnie jak męskie - dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne. Do narządów wewnętrznych należą: jajnik, jajowód, macica i pochwa. Do zewnętrznych należy srom niewieści, składający się: ze wzgórka łonowego, warg sromowych większych i mniejszych, przedsionka pochwy, łechtaczki, opuszki przedsionka i gruczołów przedsionkowych.
Jajnik jest gonadą żeńską wytwarzającą komórki jajowe i hormony płciowe (folikulinę i progesteron). Jajnik ma kształt migdałowaty, wyróżnić w nim należy dwa końce: jajowodowy i maciczny oraz dwa brzegi: tylny - wolny i przedni - krezkowy. Na przednim brzegu znajduje się wnęka jajnika, będąca miejscem wejścia naczyń jajnikowych. Jajnik jest położony w miednicy mniejszej wewnątrzotrzewnowe. Pod otrzewną jest błona biaława o budowie analogicznej do błony białawej pokrywającej jądro. Na przekroju podłużnym jajnika można wyróżnić część korową (obwodową) i część rdzeniową (środkową). W korze widoczne są pęcherzyki jajnikowe, Każdy pęcherzyk zawiera komórkę jajową. Spotyka się pęcherzyki w różnych stadiach rozwojowych (dojrzewania). Najwięcej jest pęcherzyków niedojrzałych. Pęcherzyki "produkują" komórki jajowe i hormon pęcherzykowy (folikulinę). Dojrzały pęcherzyk jajowy pęka (nazywamy to jajeczkowaniem) i komórka jajowa dostaje się do jamy brzusznej - otrzewnej, skąd poprzez jajowody wnika do jamy macicy. Jeśli zostanie zapłodniona, to zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy. W tym czasie pozbawiony komórki jajowej pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte, które wydziela hormon ciałka żółtego (progesteron), mający wpływ na przygotowanie się błony śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionego jaja. Jeśli komórka jajowa nie została zapłodniona, to po 10 dniach ciałko żółte zaczyna zanikać przekształcając się w ciałko białawe.
Jajowód jest przewodem, którym wędrują plemniki, aby zapłodnić komórkę jajową, bądź komórka jajowa do jamy macicy. Długość jajowodu wynosi od 12 do 20 cm. Dzielimy go na część śródścienną (znajdującą się w ścianie macicy), cieśń, bańkę oraz lejek ze strzępkami. Ściana jajowodu zbudowana jest z warstwy zewnętrznej, którą jest otrzewna - błona surowicza, dwu warstw błony mięśniowej: podłużnej i okrężnej (podobnie jak w jelicie, przełyku), oraz błony śluzowej. Błona mięśniowa wykonuje ruchy perystaltyczne, którymi przesuwa komórkę jajową w kierunku jamy macicy.
Macica jest narządem mięśniowym, kształtu gruszki, nieco spłaszczonej od przodu. Wielkość jej jest zależna od wieku i liczby przebytych porodów. U kobiet, które nie rodziły, ma wymiary 7,5x4x3 cm. Macica leży między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Wyróżnia się w niej dno, trzon, szyjkę i widoczne na niej ujście pochwowe. Wewnątrz trzonu znajduje się jama macicy, do której uchodzą z boków jajowody. W szyjce macicy jest kanał szyjki kończący się ujściem. W macicy można wyróżnić dwie powierzchnie: od przodu pęcherzowa, a od tyłu i góry-jelitowa. Macica jest pokryta z zewnątrz otrzewną, która przechodząc na pęcherz tworzy zagłębienie maciczno-pęcherzowe, a schodząc na odbytnicę - zagłębienie maciczno-odbytnicze, będące najniżej położoną częścią jamy otrzewnej, do której w stanach chorobowych spływa płyn wysiękowy, ropny lub krew.
Ku bokom otrzewna z macicy przechodzi na ściany boczne i dno miednicy, tworząc więzadło szerokie macicy, pełniące częściowo rolę krezki macicy (zawiera naczynia krwionośne, chłonne i nerwy zaopatrujące macicę). Ponadto w obrębie niego znajduje się jajowód, jajnik, więzadło obłe macicy i moczowód, który krzyżuje się tu z tętnicą maciczną. Wspomniane więzadła pozwalają na dość znaczną ruchomość macicy, ponieważ nie są zbyt mocno napięte. Błona mięśniowa macicy jest kilkuwarstwowa, wzajemnie się krzyżująca, a jej włókna zwinięte spiralnie pozwalają na wielokrotne zwiększenie jej wielkości, co występuje w okresie ciąży. Wewnątrz macica wysłana jest błoną śluzową.
Pochwa jest elastycznym przewodem mięśniowo-błoniastym łączącym macicę z przedsionkiem pochwy. Wymiary jej są zmienne, średnio długość jej wynosi 6-1 2 cm. Początkowy, górny odcinek pochwy obejmuje szyjkę macicy, wytwarzając sklepienie pochwy. Sklepienie to jest płytsze od przodu, a znacznie głębsze od tyłu. Ściana pochwy jest zbudowana z trzech warstw: z zewnątrz jest błona łącznotkankowa, dalej - mięśniowa, ułożona podłużnie i okrężnie oraz błona śluzowa. Ku dołowi pochwa otwiera się do przedsionka, należącego już do zewnętrznych narządów płciowych żeńskich, nazwanego sromem niewieścim.
Od przodu znajduje się wzgórek łonowy, od którego zaczynają się wargi sromowe większe. Ograniczają one szparę sromową. Do wewnątrz od nich są wargi sromowe mniejsze. Od przodu pomiędzy nimi znajduje się łechtaczka, dalej ujście zewnętrzne cewki moczowej i wejście do przedsionka pochwy. Wargi sromowe większe są grubymi fałdami skórnymi pokrytymi z zewnątrz włosami. Powierzchnia wewnętrzna przypomina swym wyglądem błonę śluzową. Są odpowiednikiem moszny u mężczyzn. Wargi sromowe mniejsze są cienkimi fałdami skórnymi barwy różowej.
kasia.zajaczek