Wykłady.doc

16.02.2011

Spis treści przedmiotu:

1.       Podstawowe pojęcia związane z procesami planowania przestrzennego, polityką przestrzenną i zagospodarowaniem przestrzennym.

2.       Istota, rodzaje i cechy przestrzeni w gospodarce przestrzennej.

3.       Ewolucja podstawowych teorii gospodarki przestrzennej:

a.       Teorie lokalizacyjne

b.       Teorie ośrodków centralnych i jej modyfikacje

c.        Teorie rozwoju terytorialnego

4.       Plany rozwoju kształtowania systemów społeczno-gospodarczych.

5.       Problemy zagospodarowania przestrzennego w skali krajowej; uwarunkowania międzynarodowe.

6.       Problemy regionalnych planów zagospodarowania przestrzennego.

7.       Zagospodarowanie przestrzenne jako element polityki regionalnej.

8.       Planowanie strategiczne a cele polityki regionalnej i lokalnej w zakresie kształtowania przestrzeni.

9.       Polityka zagospodarowania przestrzennego jako element polityki regionalnej UE.

10.    Planowanie miejscowe, lokalny wymiar zagospodarowania przestrzennego:

a.       Obszary wiejskie i miejskie jako przedmiot zagospodarowania przestrzennego

b.       Metody opracowania planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego

c.        Miejscowe planowanie przestrzenne jako element funkcjonowania samorządów lokalnych.

11.    Zagospodarowanie przestrzenne jako forma rozwiązania konfliktów w przestrzeni.

23.02.2011

POJĘCIE PRZESTRZENI:

Ø       tą część przestrzeni geograficznej, na której człowiek żyje o prowadzi stale (ekumena) lub okresowo (subekumena) swą działalność produkcyjną, usługową, konsumpcyjną i społeczną określamy mianem przestrzeni ekonomicznej

Ø       w obrębie przestrzeni ekonomicznej rozmieszczone są wszystkie osiedla ludzkie, wszelka działalność produkcyjna oraz usługowa człowieka

Ø       działalność ta może mieć różne formy przestrzenne, może to być działalność punktowa (zakłady przemysłowe), liniowa (transport) lub powierzchniowa (uprawy rolne).

Anekumena – tereny niedostępne dla człowieka; brak działalności i wykorzystania przestrzeni.

Cechy działalności:

Ø       działalność punktowa – może występować w formie wyizolowanej, tworzyć pewne zgrupowania punktów jednorodnych lub asocjacje różnorodnych rodzajów działalności człowieka

Ø       działalność liniowa – cechuje się tendencją do wykształcania się układów sieciowych lub wiązek różnych rodzajów działalności liniowej, np. do drogi asfaltowej równolegle biegnie linia klejowa i kilka linii przesyłowych

Ø       działalność powierzchniowa – charakteryzuje się na ogół zwartością występowania, choć może także przybierać formę ciągłą i występować w postaci rozrzuconych wysp (enklaw).

Struktura przestrzenna:

Ø       rozmieszczenie działalności człowieka w przestrzeni tworzy różne historycznie ukształtowane i fizjograficznie oraz przyrodniczo uwarunkowane układy o określonej strukturze przestrzennej

Ø       to realnie istniejące, rozmieszczone w pewien uporządkowany sposób, układy jednostek gospodarczych (produkcyjnych i nieprodukcyjnych) lub społecznych wraz z różnorodnymi powiązaniami ekonomiczno-przestrzennymi zachodzącymi w zbiorze jednostek tworzących te układy.

Struktura przestrzenna gospodarki:

Ø       jest to skomplikowany układ lokalizacji i powiązań działalności człowieka

Ø       struktura ta przybiera bardzo często kształt pasmowo-węzłowy, przy czym węzły stanowią większe skupiska ludności i działalności produkcyjnej i nieprodukcyjnej, a pasma wiązki dróg i linii komunikacyjnych (infrastruktura techniczna).

Strefy środowiska człowieka:

Ø       stopień rozwoju przestrzeni ekonomicznej jest niejednorodny, a występujące w procesie rozwoju tendencje do koncentracji i rozprzestrzeniania się sprawiają, że można wyróżnić w jej obrębie jakościowo różne sfery środowiska człowieka

Ø       stały wzrost koncentracji działalności ekonomicznej i społecznej obserwuje się na obszarach już intensywnie zagospodarowanych, a także postępujący proces rozszerzania się tych obszarów

I strefa – Aglomeracje i centra miejsko-przemysłowe – gęstość zaludnienia ponad 600 os/km2

II strefa – Strefa intensywnej działalności produkcyjnej i pozaprodukcyjnej (usługowa) – gęstość zaludnienia ponad 100 0s/km2

III strefa – Strefa przyrodnicza, potencjalne zasoby i walory środowiska geograficznego – gęstość zaludnienia poniżej 1 os/km2 (ekstensywna działalność produkcyjna, obszar rekreacji, turystyki).

Ład przestrzenny:

Ø       rozmieszczenie różnych form działalności gospodarczej i społecznej człowieka w przestrzeni nie jest przypadkowe

Ø       prawidłowo funkcjonująca gospodarka powinna mieć odpowiednią dla osiągniętego poziomu rozwoju i realizowanych celów organizację przestrzenną

Ø       organizacja przestrzenna dotyczy rozmieszczenia elementów gospodarczych, technicznych i społecznych w przestrzeni, Ch wzajemnych powiązań i zależności oraz relacji ze środowiskiem przyrodniczym.

Konieczność zachowania ładu przestrzennego wyniki z:

Ø       funkcjonalności w rozmieszczeniu elementów gospodarczych i społecznych

Ø       przestrzennej czytelności (jasności) rozmieszczenia elementów gospodarki

Ø       walorów środowiska przyrodniczego, jego zdolności do utrzymania równowagi wewnętrznej

Ø       optymalizacji pomieszczeń osób, towarów, środków pieniężnych i informacji w przestrzeni.

Brak ładu przestrzennego prowadzi do pojawienia się konfliktów przestrzennych tj:

Ø       konkurencji o miejsca lokalizacji

Ø       nadmiernego i bezładnego zagospodarowania przestrzeni

Ø       nieefektywnego jej wykorzystania

Ø       blokowania realizacji różnych zadań ekonomicznych i społecznych

Ø       dewastowania przestrzeni i zasobów środowiska geograficznego.

(notatki – ćwiczenia)

Lokalizacja usług (placówek usługowych) jest trwałym elementem zagospodarowania przestrzeni, trudnym do zmiany w krótkim czasie, związanym ze znacznym ryzykiem i wysokimi nakładami:

Ø       lokalizacja ogólna – wyznacza liczbę placówek usługowych w danej przestrzeni

Ø       lokalizacja szczegółowa – wyznacza konkretne miejsce w przestrzeni danej branżowo określonej placówki usługowej (umiejscowienie na danej działce gruntu).

Zasady lokalizacji usług:

Ø       zasady koncentracji obiektów usługowych na danym terenie – polega na grupowaniu ich w przestrzeni w różnych formach

Ø       zasady dostępności – polega na takim rozmieszczeniu placówek usługowych, aby zapewnić optymalną dostępność jak największej grupie ludności; optymalna dostępność polega na różnicowaniu strategii dystrybucji w zależności od rodzaju zaspokajania potrzeb nabywców

Ø       zasada hierarchicznej lokalizacji placówek usługowych, odpowiadająca strukturze terenów osiedleńczych.

Uwarunkowania lokalizacji ogólnej usług:

Ø       czynniki związane z wyborem rynku docelowego: liczba i koncentracja potencjalnych nabywców, ich przestrzenne rozmieszczenie, siła nabywcza, preferencje nabywców, mobilność

Ø       czynniki finansowe: ceny gruntu, koszty budowy i modernizacji jednostki usługowej

Ø       czynniki wynikające z założeń planowania przestrzennego i polityki władz samorządowych dotyczących tendencji rozwojowych infrastruktury terenu, w tym przyszły stan dróg i komunikacji

Ø       czynniki związane z przedsiębiorstwem: zasoby materialne, personalne, doświadczenie, pozycja rynkowa, przyjęta koncepcja oferowania usług, planowe strategie cenowe

Ø       czynniki związane z natężeniem konkurencji, nasycenie obszaru placówkami usługowymi.

Uwarunkowania lokalizacji szczegółowej usług:

a)       demograficzne:

Ø       liczba ludności

Ø       gęstość zaludnienia

Ø       zróżnicowanie ludności wg płci i wieku

Ø       liczba wielkości gospodarstw domowych

b)       ekonomiczne

Ø       poziom i dynamika wzrostu dochodów nabywczych

Ø       popyt potencjalny i efektywny

Ø       styl życia, modele konsumpcji

Ø       stabilność ekonomiczna regionu

Ø       stopa bezrobocia

c)       finansowe

Ø       ceny gruntów i nieruchomości

Ø       koszty leasingu, wykupu, koncesji

Ø       koszty budowy i modernizacji obiektów usługowych

Ø       koszty ochrony jednostki handlowej

d)       urbanistyczne

Ø       wielkość jednostki osadniczej

Ø       plany przestrzennego zagospodarowania terenu

Ø       rodzaj zabudowy (gęstość, wiek, styl)

e)       transportowe

Ø       poziom i dynamika rozwoju transportu publicznego

Ø       stopień zmotoryzowania segmentu docelowych nabywców

Ø       dogodna lokalizacja i dostępność parkingów

Ø       dostępność środków transportu dla dostawców i personelu

f)         związane z konkurencją

Ø       natężenie konkurencji bezpośredniej i pośredniej

Ø       szanse i zagrożenia wynikające z lokalizacji obok renomowanego konkurenta

Ø       strategie stosowane przez lokalnych konkurentów.

Inne czynniki lokalizacji usług:

Ø       środowiskowe – jakość gleb, klimat, stosunki wodne, ukształtowanie terenu, jakość środowiska

Ø       osadnicze – zasoby pracy, urbanizacja, kwalifikacje, płace, tendencje aglomeracyjne i deglomeracyjne, rynki zbytu

Ø       związane z preferencjami usługodawcy – wielkość kapitału, stan dotychczasowego zainwestowania, podatki, dostępność kredytów, obecność potencjalnych kooperantów

Ø       pozostałe – polityka państwa, sprawność administracyjna, uwarunkowania międzynarodowe, obronność kraju, atmosfera społeczna.

Bariery lokalizacji usług:

Ø       ekologiczne – potrzeba ochrony przyrody i środowiska

Ø       infrastrukturalne – świadoma polityka państwa (podatki, opłaty, ceny, normy prawne)

Ø       demograficzne – niedostatek zasobów pracy, zbyt mały rynek zbytu

02.03.2011

Ład przestrzenny jest podstawową zasadą gospodarki przestrzennej, zapisaną w Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Ład oznacza uporządkowanie określonych elementów.

Ład ma charakter dynamiczny, może się zmieniać i zmienia się zarówno w kierunku jego dopełnienia, poprawy czy przywracania, jaki i w kierunku nieładu, nieporządku lub chaosu.

Ład przestrzenny jest tym stanem uporządkowania obiektów materialnych w przestrzeni (na konkretnym obszarze), który jest wynikiem tych działań.

Ładu poszukiwać należy w środowisku życia człowieka, ład panuje w przyrodzie.

Ład jest świadomie i celowo tworzony, względnie zaprowadzony, aby środowisko życia było bardziej dostosowane do potrzeb i wymagań człowieka.

Ład przestrzenny jest porządkiem przestrzennym, który uwzględnia i odwzorowuje prawidłowości działania społeczeństwa, gospodarki i funkcjonowania przyrody.

Ład przestrzenny jest porządkiem, który bada się i ocenia z punktu widzenia właściwości struktury, która porządek tworzy oraz jej funkcjonalności czy funkcjonowania.

Ład przestrzenny – nadrzędny cel gospodarki przestrzennej