LEKI WYKRZTUŚNE
Ø Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym
- po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową żołądka, wywołując na drodze odruchowej ↑ wydzielania wodnistego śluzu przez gruczoły oskrzelowe
- nie powinny być stosowane u chorych z współistniejącą chorobą wrzodową
Korzeń wymiotnicy:
- lek roślinny stosowany w postaci: odwarów, nalewek
- najczęściej stosowany z innymi lekami wykrztuśnymi
- jego działanie wynika z zaw. w nim alkaloidu emetyny (która w większych dawkach wykazuje działanie wymiotne)
- max. dawka terapeutyczna (50mg) wywołuje nudności i wymioty (dlatego nie należy przekraczać dawki 30mg)
- wyciągi w większych dawkach mogą być stosowane w zatruciach pokarmowych w celu wywołania wymiotów
Saponiny:
- działanie podobne do emetyny
- występ. w takich roślinach, jak: korzeń senegi, korzeń lukrecji, korzeń pierwiosnka, korzeń żywokostu
- stosowane w postaci prep. złoż., mieszanek ziołowych, syropów
- Sirupus Symphyti (syrop żywokostowy), Sirupus Symphyti cum Farfara (syrop żywokostowy z podbiałem), Pectosol (wyciąg płynny z korzenia omamu, porostu islandzkiego, korzenia mydlnicy, ziela hyzopu, ziela macierzanki psiankowej)
Benzoesan sodu:
- po podaniu doustnym drażni błonę śluzową żołądka
- dochodzi do odruchowego wydzielania gruczołów oskrzelowych
- słabe działanie antyseptyczne (stosowany do konserwacji produktów spożywczych, gł. soków)
Jodek potasu i związki kreozotu:
- działanie wykrztuśne na drodze odruchowej poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka i bezpośr. na gruczoły oskrzelowe
Ø Leki wykrztuśne działające bezpośr. na gruczoły oskrzelowe
- po podaniu doustnym wydzielają się przez gruczoły oskrzelowe, pobudzając je do zwiększonego wydzielania płynnego śluzu
- drażnią błonę śluzową dróg oddechowych (dodatkowo zwiększa to wydzielanie)
Jodek potasu:
- najbardziej skuteczne leki wykrztuśne
- po podaniu doustnym działa bezpośr. na gruczoły oskrzelowe i wykazuje odruchowe działanie podobne do emetyny
- silne działanie nie ogranicza się wyłącznie do oskrzeli – dużo działań niepożądanych: bolesny obrzęk ślinianek (przyusznych), wyciek z nosa, zab. żołądkowo-jelitowe, wyprysk skórny, osłabia czynność tarczycy
- nie wolno ich stosować u chorych z gruźlicą
- warunek skuteczności – odpowiednia dawka 5,0g/24h
- podawany w r-rach wodnych 3-5 %
- nie należy łączyć z innymi w mieszanki
- związki jodowe stosowane są też w postaci inhalacji jodowych i solankowo-jodowych w przewlekłych chorobach dróg oddechowych
Związki kreozotu:
- kreozot – produkt destylacji smoły z drzewa bukowego, o postaci oleistego płynu i piekącym smaku
- posiada podwójny mechanizm działania wykrztuśnego: pośr. i bezpośr.
- po doustnym podaniu drażni błonę śluzową żołądka i odruchowo zwiększa wydzielanie gruczołów dróg oddechowych
- po wchłonięciu wydziela się do światła oskrzeli i drażniąc błonę śluzową pobudza wydzielanie gruczołów oskrzelowych
- znaczna skuteczność wykrztuśna i słaba odkażająca
- działania niepożądane: dolegliwości z strony p. pok.
- wskazany w ostrych stanach zapalnych oskrzeli
Olejki eteryczne:
- działają drażniąco na błonę śluzową oskrzeli zwiększając wydzielanie bardziej płynnej wydzieliny, łatwiejszej do wykrztuszenia
- słabe działanie odkażające i odwadniające
- mogą zawierać efedrynę lub kodeinę
- w postaci cukierków, pastylek do ssania łagodzą nieprzyjemne dolegliwości i subiektywnie poprawiają drożność nosa
- najczęściej stosowane mieszaniny olejków: sosnowego, eukaliptusowego, tymiankowego
- stosowanie: 5-10 kropli na szklankę wrzącej wody do wdychania przez 10min
- występ. też w postaci maści dla dzieci do wcierania w okolicę klatki piersiowej w ostrych stanach zapalnych dróg oddechowych
Ø Leki wykrztuśne zmieniające odczyn (pH) wydzieliny gruczołów oskrzelowych
Wodorowęglan sodu:
- po doustnym podaniu alkalizuje wydzielinę oskrzeli (upłynnienie i łatwiejsza eliminacja)
- silnie alkalizuje sok żołądkowy i mocz
- po długim stosowaniu może usposabiać do kamicy nerkowej i ułatwiać zakażenie dróg moczowych
- występuje w naturalnych i sztucznych wodach mineralnych
Chlorek amonu:
- po doustnym podaniu wchłania się szybko
- powoduje zakwaszenie wydzieliny z dróg oddechowych
- wydala się przez gruczoły oskrzelowe (zwiększa to ich wydzielanie)
- upłynnia wydzielinę przez zakwaszenie
- po doustnym podaniu drażni błonę śluzową żołądka (może nasilać dolegliwości bólowe u chorych z chorobą wrzodową)
- jako lek wykrztuśny stosowany z innymi lekami w postaci mieszanek
- upłynniają wydzielinę oskrzeli przez zmianę jej składu
- wyróżniamy 3 grupy: mukolityki (zmniejszają zaw. mukoprotein w wydzielinie dróg oddechowych), enzymy proteolityczne, detergenty
Ø Leki mukolityczne
Pochodne cysteiny (acetylocysteina, karbocysteina):
- zmniejszają lepkość dróg oddechowych przez rozrywanie wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu
- skuteczność przy podawaniu leków drogą wziewną lub we wlewkach dooskrzelowych
- działanie leku podanego miejscowo w ciągu 10min
- wskazania: stany chorobowe z obecnością wydzieliny o dużej lepkości, np. mukowiscydoza (nie są stosowane w astmie bo mogą wywołać skurcz oskrzeli)
- działania niepożądane: nieprzyjemny smak, podrażnienie błon śluzowych nosa i gardła, sporadycznie nudności i wymioty
- podawane droga doustna mają mniejszą skuteczność i podawane są w ostrych stanach zapalnych dróg oddechowych
- szybko wchłaniają się z p. pok.
- max. stęż. we krwi po 2-3h, w tkance płucnej po 5h
- poch. cysteiny metabolizowane w wątrobie i wydalane przez nerki
Mesna:
- 2-merkaptoetanosulfonian sodu
- działanie podobne do cysteiny, jednak mniej działań niepożądanych
- podawana miejscowo w postaci aerozolu otrzymanego za pomocą inhalatora lub we wlewie
- metabolizowana w wątrobie i wydalana przez nerki
- stosowana we wszystkich chorobach dróg oddechowych, którym towarzyszy trudna do wykrztuszenia lepka wydzielina, w czasie znieczulenia ogólnego, bronchoskopii (w celu ułatwienia odessania wydzieliny z dróg oddechowych), w niektórych stanach zapalnych zatok przynosowych i zapaleń ucha środkowego
- działania niepożądane: podrażnienie błony śluzowej nosa i gardła, nudności, wymioty, napad duszności u chorych z astmą oskrzelową, nieprzyjemny smak i zapach
- nie należy łączyć jej z aminoglikozydami (osłabia uch aktywność p/bakteryjną)
Bromheksyna:
- złożony mechanizm działania
- działa wykrztuśnie w mechanizmie odruchowym i bezpośr. na gruczoły oskrzelowe
- wykazuje działanie mukolityczne zmniejszając zaw. mukopolisacharydów i albumin w śluzie
- zwiększa wytwarzanie surfaktantu (subst. powierzchniowo czynnej)
- drogi podania: doustnie, w inhalacjach, dożylnie
- metabolizowana w wątrobie częściowo do czynnego metabolitu
- w napadzie astmy oskrzelowej jest podawana dożylnie
- działania niepożądane: rzadko, zab. żołądkowo-jelitowego podaniu doustnym i napady kaszlu po podaniu drogą wziewną
Ambroksol:
- czynny metabolit bromheksyny
- działa silniej niż zw. macierzysty
- pobudza syntezę i wydzielanie surfaktantu
- zwiększa częstotliwość ruchu rzęsek nabłonka oddechowego
- zwiększa wydzielanie wydzieliny surowiczej
- szybko wchłania się po podaniu doustnym
- max stęż. w krwi po 2h
- metabolizowany w wątrobie, wydalany z moczem
- eliminacja leku dwufazowa
- działanie niepożądane: rzadko, ↑ wydzielania z nosa, dolegliwości bólowe u chorych z chorobą wrzodową
- p/wskazanie: czynna postać choroby wrzodowej
Ø Detergenty
Tyl...
liwilla