Samorząd - 14 X
Ustawa 1983 r. - regulacja administracji państwowej jednolitej - o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Mianem samorządu terytorialnego nazwano system rad narodowych i samorząd mieszkańców wsi, osiedli i dzielnic (samorząd mieszkańców miast i wsi). Rady narodowe były częścią jednolitej admin państwowej i formalnie uznane za część samorządu (ale tylko formalnie). Potwierdzono zasadniczy podział terytorialny państwa na dzielnice, gminy i województwa. Odrębnie traktowano gminy i miasta, czyli de facto: dzielnice, miasta, gminy i województwa. Dzielnice tylko w miastach powyżej 300 tys. mieszkańców. Status dużych miast był dość szczególny. Z grona 5 dużych miast zostały 3 duże miasta - Warszawa, Kraków i Łódź. Dzielnice w tych miastach miały status równy miastom i gminom w innych. W Wrocławiu i Poznaniu też były dzielnice, ale ich status był inny. Organy miast tych dużych trzech miały status województwa. W Krakowie były 4 dzielnice z dzielnicowymi radami narodowymi, naczelnikami dzielnic jako wykonawczymi i rada narodowa miasta Krakowa z prezydentem jako wykonawczym organem - ta rada narodowa status województwa. Poza tym było województwo krakowskie ze swoją radą. Zasady tworzenia podziału terytorialnego były podzielone między RM, Sejm, radę narodową wojewódzką. Znoszenie tworzenie województw - ustawą przez sejm; pozostałych jednostek samorządu - RM w drodze uchwał. Modyfikacja nazw jednostek na szczeblu gminy i zmiana granic miast (gmin) i dzielnic - rady narodowe na szczeblu wojewódzkim w drodze uchwały. Rady narodowe stopnia podstawowego i wyższego czyli wojewódzkiego. Stopnia podstawowego rady to były gminne, miejskie, dzielnicowe. Wojewódzkiego wojewódzkie i tych trzech największych miast. Poza radami narodowymi odrębna administracja oparta o zasadę resortowości - wojskowa, prawa wodnego, kontrola skarbowa. Ogólna admin to były właśnie rady narodowe.
Rady miały swoje organy wykonawcze (dokładnie wykonawczo-zarządzające) - naczelnicy gmin, naczelnicy miast, naczelnicy dzielnic z wyjątkami. W miastach ponad 50 tys mieszkańców i w dużych trzech byli to prezydenci miast. Status prezydenta miasta między 50 a 100 tys mieszkańców nie był jednolity. Zmiana nazwy z naczelnika na prezydenta mogła być dokonana przez RM uchwałą w szczególnych przypadkach. Zasada że w każdym mieście powyżej 50 tys jest prezydent w zasadzie była zrealizowana ale nie do końca.
Kompetencje rad narodowych zbliżone do kompetencji obecnych organów uchwałodawczych samorządu. Kompetencje - planowanie przestrzenne i gospodarcze, stanowienie aktów prawa miejscowego, podatki i opłaty lokalne, ochrona środowiska, sprawy mieszkaniowe, sprawy oświatowe. Rady narodowe miały prezydia - to nie organ wykonawczy, ale organ kierowniczy samej rady - zwołuje sesje rady, przygotowuje te sesje, osoba na czele prezydium - przewodniczącym rady.
Samorząd miast i wsi. Tym mianem nazwano fakultatywny podział pomocniczy na szczeblu gmin, miast i dzielnic. Samorząd mógł istnieć w sołectwach (=wsiach), osiedlach, obwodach, a nawet domach. Organy: sołectwa - zebranie wiejskie, sołtys i rada sołecka. Kompetencje przypominają kompetencje dzisiejszej rady gminy - np plan zagospodarowania wsi.Sołtys miał podwójny charakter - organ samorządu, a z drugiej strony pracownik admin państwowej. Z czasem ograniczano kompetencje sołtysa (z powodu braku pieniędzy). Samorząd w osiedlach - zebranie mieszkańców osiedla lub konfederacja delegatów - zależało to od ilości mieszkańców i ustaleń rady narodowej; drugi organ - komitet osiedlowy. Obwody - status identyczny jak osiedla, organy uzależnione od rady narodowej jak ustali w statucie. Nie wprowadzono regulacji szczegółowej dot domów. Uznano, że funkcję samorządu mieszkańców mogą pełnić spółdzielnie mieszkaniowe - organy tego to organy danej spółdzielni mieszkaniowej - walne zebranie członków, zarząd, rada nadzorcza.
Nikt współcześnie nie może powiedzieć, że istniał wówczas samorząd terytorialny. Ani sołectwa ani inne nie były odrębnymi podmiotami. Spółdzielnie były, ale one tylko wykonywały zadania samorządu a nie były nim. Każdy organ był podporządkowany - radzie narodowej, naczelnikowi. Podporządkowanie polegało na odpowiedzialności za niewykonane zadania ale też rady narodowe miały obowiązek kierowania wskazówek i wytycznych załatwiania poszczególnych spraw. Brak samodzielności i ochrony prawnej przed ingerencją admin publicznej.
1990 r. - koniec XII 1989 zmiana konstytucji - wprowadzenie samorządu terytorialnego od 1 stycznia 1990, ale brak było ustawy, dalej były rady narodowe. W ciągu trzech miesięcy napisano ustawy o samorządzie terytorialnym. 8 marca 1990 - uchwalono ustawę o samorządzie terytorialnym - potem zmieniono ją w 1999 na ustawę o samorządzie gmin. W maju bowiem wygasała kadencja rad narodowych.
Samorząd terytorialny - dyskutowano o nim w XX leciu międzywojennym.
Włodzimierz Waka - samorząd terytorialny to publicznoprawne lokalne ugrupowania obywateli w stosunku do których admin centralna przekazuje część kompetencji. Po to by sprawy lokalne mogły być rozstrzygane w różny sposób na szczeblu lokalnym. Akcent położono na ugrupowania lokalne. Nawiązuje do naturalistycznej teorii trochę.
Jerzy Panejko - oparta o przepisy prawa zdecentralizowana admin państwowa, która wykonywana jest przez lokalne organy, hierarchicznie niepodporządkowane innym organom w granicach i na podstawie przepisów prawa. Odpowiada współczesnej definicji. To dalej jest część admin publicznej, zdecentralizowana, wykonywana przez lokalne organy. Hierarchicznie niepodporządkowana - nie ma pomocy, nie ma wytycznych.
Tadeusz Bigo - samorząd to korporacje które są osobami prawnymi. Aspekt podmiotowi. Są zdecentralizowane i odrębne od państwa. Powoływane przez ustawy celem wykonywania administracji z wykorzystaniem władztwa administracyjnego. To ujęcie - charakter osobowy, personalny samorządu; władztwo administracyjne - władza lokalna niczym nie różni się od rządowej.
Bogdan Wasiutyński - samorząd to część admin państwowej ale obdarzona odrębną podmiotowością prawną, działa we własnym imieniu i pod nadzorem państwa.
Teresa Rabska - wyodrębniona grupa społ, członkostwo powstaje z mocy prawa... Definicja opisowa.
Zbigniew Leoński - składa się z 4 kilku podstawowych cech - korporacyjny charakter, podwójnie obligatoryjny charakter - z mocy ustawy mieszkańcy są przypisani do samorządu, sama jednostka samorządu z mocy ustawy ma zadania do wykonania, wykonywanie administracji publicznej, samodzielnie wykonuje tę admin publ.
Bogdan Dolnicki - samorząd to jednostka o charakterze korporacyjnym i osoba prawna o charakterze prywatnym i publicznym wykonująca przez wyłonione w drodze wyborów organy admin publiczną na zasadzie prawnie określonej niezależności i podlegająca nadzorowi państwa.
Wiesław Kisiel - najważniejsza definicja (nauczyć się na pamięć) - samorząd to społeczność lokalna o demokratycznej organizacji wewnętrznej która to społeczność została wyodrębniona celem zdecentralizowanego wykonywania części zadań z zakresu admin publ. Z prawem do korzystania z kompetencji charakterystycznych dla admin publicznej. Społeczność lokalna - substrat to osoby, społeczność nie ogólnokrajowa, grupa mieszkańców mniejsza niż skala całego kraju. Samorząd wykluczony ze szczebla kraju. Zadania ogólnokrajowe nie są przekazywane samorządowi - np. wojsko. Demokratyczna organizacja wewnętrzna - organy z wyborów bezpośrednich (przynajmniej organ uchwałodawczy), każdy mieszkaniec ma równy wpływ na wybór osób do organu samorządu, podporządkowanie organu wykonawczego organowi stanowiącemu, demokratyczna legitymacja organu uchwałodawczego (organ korzysta z uprawnień wynikających z woli mieszkańców, zakaz powoływania osób pełniących funkcję). Decentralizacja - admin publicznej, samorząd jest jej formą, ale zdecentralizowaną, samorząd wykonuje te zadania które admin publ mu przekazuje, względna niezależność. Formy właściwe dla admin rządowej - tak samo, te same formy działania, ten sam kpa co admin rządowa.
Kryterium odróżniające samorząd terytorialny od innych form organizacyjnych - terytorium i mieszkańcy terytorium, tzn że to jest dwuczłonowy substrat. Mieszkańcy obowiązkowa należą do samorządu.
Czy samorząd jest korporacją? Tak - jest korporacją (ze względu na typ osoby prawnej, istotą są mieszkańcy, a nie mienie).
Funkcje władzy ustawodawczej wobec samorządu lokalnego - kreacyjna, determinująca i ochronna. Władza ustawodawcza tworzy i znosi samorząd; jakie zadania będzie posiadał samorząd (determinująca); ochrona ustawowa przed ingerencją ze strony innych podmiotów - sądowa ochrona, środki, organy i kryteria nadzoru ściśle określone.
Kiedy powiat może powstać - sąd kryteria, w przypadku gmin i województw takich kryteriów nie ma.
Samorząd terytorialny gdzieniegdzie określany jako forma legitymizowania interesów partykularnych społeczności lokalnej (wspólnoty) - pewna istota samorządu; sprowadza się to do tego - ustawodawca powinien tworzyć zadania samorządu lokalnego w nawiązaniu do społeczności lokalnej. Jeżeli problem dotyczy jednej osoby to nie powinien się nim zajmować samorząd, ale jeśli ten sam problem dotyczy większej ilości osób to wówczas samorząd powinien dokonać tej legitymizacji, czyli samorząd ma uprawnienie. Czy ustawodawca w ramach regulacji powinien być wszystkowiedzący? Czy samorząd może sobie takie interesy lokalne uznać za zadania własne? Nawet legitymizowanie interesów lokalnych jeśli nie jest oparte o prawo nie może być przedmiotem władztwa. Czy mogą organy gminy podejmować działania w sposób niewładczy? Na to pytanie odpowiedzi precyzyjnej nie ma. Na potrzeby egzaminu uważamy, że nie mogą działać organy nawet niewładczo jeśli nie ma podstawy prawnej!
Samorząd terytorialny – 21 X
Zasady ustrojowe samorządu terytorialnego
Nie ma pełnej zgodności co do katalogu
1. Zasada praworządności
2. Zasada subsydiarności (pomocniczości)
3. Zasada komplementarności
4. Zasada podstawowej roli gminy
5. Zasada proporcjonalności
6. Zasada korporacyjności
7. Zasada jawności
8. Zasada równości
9. Zasada adekwatności finansowej samorządu
10. Zasada samodzielności
Zasada adekwatności finansowej samorządu (=zadań samorządu) – Konstytucja 177 art. Jak wycenić zadanie? Co do źródeł zapewnienia środków finansowych – każda jednostka samorządu powinna mieć dwa źródła – środki własne (podatki lokalne, dochód z własnego mienia), dochody zewnętrzne (z budżetu państwa – dotacje, subwencje). Konstytucja nie wypowiada się co do proporcji finansowania, nie mówi też o podziale podatków, ale jest art. 15 mówiący o zasadzie decentralizacji. W ramach decentralizacji podstawowy zakres zadań publicznych to są zadania samorządu, a te podstawowe zadania to zadania własne, a zadania własne powinny być finansowane ze środków własnych. Własne – we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Art. 9 EKSL – obowiązkiem ustawodawcy jest wprowadzenie takich rozwiązań, by jednostka samorządu lokalnego miała swobodę w wykonaniu zadań własnych na podstawie dochodów własnych. W Polsce wprowadzono konstrukcję, że podatek dochodowy jest w istocie podatkiem płaconym na rzecz budżetu państwa, ale część tego podatku jest przekazywana gminom (od 10 do 30%). Ta konstrukcja to jest jakby właśnie dochód własny gminy. W praktyce udział podatków własnych i opłat sięga 25% dochodów. 70-80% budżetu gminy to środki z budżetu państwa albo bezpośrednio albo jako część podatku ściąganego do budżetu. Czy gmina wykonując zadanie, które ma wykonać ma mieć w 100% gwarancję pokrycia zadania, czy nie musi być? TK – gmina nie ma roszczenia o to, aby każde jej zadanie było zagwarantowane że zostanie pokryte w 100%, to może być mniej. To gmina jeżeli ma dane zadanie musi brakującą część środków na wykonanie zadania uzyskać. Zadanie zlecone – finansowane (jeśli jednocześnie powierzone – jest umowa, nie ma problemu; jeśli wynika z ustawy nie ma środków do zmuszenia ministra by dał środki). Zasada adekwatności finansowej oznacza że nie wolno jednostkom samorządu przypisywać zadań na które nie byłoby zabezpieczenia finansowego. Wskazanie źródła, ale nie musi być 100% pokrycia w tym źródle, może być mniej.
Zasada samodzielności – jedna z podstawowych zasad ustrojowych. Samorząd jest samodzielny w wykonywaniu swoich zadań, co oznacza że jest samodzielny jako odrębny podmiot prawa – prywatnego (odrębna osobowość prawna) i publicznego (odrębna i niezależna od innych organów administracji własna zdolność do wykonywania w swoim imieniu zadań publicznych). Zadanie publiczne wykonuje gmina we własnym imieniu na własną odpowiedzialność (nie w imieniu państwa). Z tej zasady wynika też samodzielność finansowa (powiat, województwo – dochody własne sięgają kilku procent). Zasada ta oznacza samodzielność ustalania struktury wewnętrznej jednostki samorządu. W zakresie płaszczyzny związanej z wykonywaniem administracji samodzielność jest bardzo niewielka – jakie jednostki funkcjonują i jakie organy o tym nie decydują same jednostki (to wynika z ustawy). Struktura wewnętrzna jednostki samorządu – chodzi o jednostki pomocnicze – tu w zasadzie jest duża dowolność. Aspekt samodzielności jest bardzo ważny w zakresie nadzoru i kontroli nad funkcjonowaniem samorządu. Nadzór powinien być określony w sposób możliwie najmniej ingerujący. Co do zasady obecna regulacja nadzoru nad samorządem spełnia kryterium samodzielności, ale jest kilka wyjątków. Samodzielność w zakresie zarządzania zasobem urzędniczym.
Zasada jawności – funkcjonowanie organów samorządu jest jawne (ustawy samorządowe, Konstytucja). Ustawa o dostępie do informacji publicznej (2001) – jawność będzie antidotum na korupcję, na niedociągnięcia nadzoru. Zasada realizowana jest w kilku formach.
Jawność dotyczy dostępu do informacji, do dokumentów. Informacji może domagać się każdy, niezależnie od tego czy mieszka w danej jednostce. Nie musi tego uzasadniać (nie wolno pytać o to w jakim interesie domaga się informacji). Informacji można domagać się od każdego podmiotu wykonującego administrację publiczną i posiadającego daną informację. Kto jest zobowiązany do przekazania informacji przetworzonych (zestawienia etc.) – nie ma znaczenia, który organ przygotował informację, jeśli dany organ jest w posiadaniu informacji ma ją przekazać. Organ nie ma informacji, ale mógłby ją uzyskać sięgając do środków zewnętrznych – nie ma obowiązku udzielenia informacji (nie działa gdy może zebrać np. ze swoich wydziałów). Informacja może dotyczyć praktycznie wszystkiego czym zajmuje się samorząd. Procedura uzyskania jest prosta – każdy może zwrócić się w sposób pisemny/mailowy do organu z prośbą o przekazanie, wskazując sposób przekazania. KPA dużo węziej określa informacje niż ustawa o dostępie. Organ ma niezwłocznie udostępnić informację – max 14 dni. Jeżeli faktycznie dany organ nie ma możliwości w dokładnie taki sposób jak osoba prosi udostępnić informacji to powinna poinformować osobę że udostępni pod warunkiem że osoba to sfinansuje, albo że udostępni w inny sposób. Jeśli ani jedno ani drugie to umorzenie postępowania. Czy zawsze każde pytanie o informację publiczną ma być załatwione pozytywnie? Nie, bo nie dane osobowe, informacje stanowiące prawo do prywatności danej osoby, dane dotyczące religii itp., dane stanowiące tajemnicę prawnie chronioną (państwowa, służbowa, skarbowa, statystyczna i inne). Jeżeli odmowa udostępnienia informacji ma miejsce z uwagi na powołanie się na ochronę danych osobowych, na prawo do prywatności lub na inną tajemnicę wtedy osobie niezadowolonej służy powództwo do sądu powszechnego. Odmowa musi być w drodze decyzji administracyjnej. Udostępnienie informacji publicznej nie kończy się w drodze decyzji. Bezczynność organu w sprawie udostępnienia informacji – od razu skarga do SA. Tajemnica państwowa, skarbowa, statystyczna, służbowa – odwołanie do sko, a potem skarga do SA.
Biuletyn informacji publicznej – każdy urząd samorządu ma obowiązek posiadania takowego. Zbiór danych w formie elektronicznej. Tam wszystkie najważniejsze dane dot funkcjonowania samorządu.
Jawność w zakresie dostępu do obrad samorządu terytorialnego. Z mocy ustawy wszystkie prace, obrady organów kolegialnych z bezpośrednich wyborów są jawne. Rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Zarząd powiatu i województwa jako niepochodzący z bezpośrednich wyborów – nie, też wójt bo pochodzi z wyborów, ale jest jednoosobowy. Jawnością objęte organy w jednostkach pomocniczych z bezpośrednich wyborów. Organy pomocnicze rad, sejmików też – np. komisje (w ustawie jest że prace komisji są jawne). Czy wszystkie sesje rady gminy i jej komisji są jawne? Tak, są. Za mała sala i się publika nie mieści – przewodniczący nie może powiedzieć, by wybrać sobie delegację lecz obowiązkiem organu jest zorganizowanie bezpośredniego przekazu wizji i dźwięku. Ma być na bieżąco.
Zasada unitarności
Zasada centralizacji
Zasada zespolenia
Zasada unitarności – jedna z pierwszych zasad, które regulowane są w konstytucji. RP jest państwem jednolitym. Żadna część kraju nie może mieć atrybutu, który by wskazywał na pełnienie jakiejś samodzielności. W ramach tej zasady nie należy wprowadzać systemu, którym jakakolwiek część państwa miała odrębne cechy organizacyjne. W skali całego kraju musi istnieć jednolity system ustawodawczy. Nie można tworzyć ustaw, które z założenia pomijają część kraju. Jednolity system podatkowy, finansowy, sądownictwa, w zakresie polityki zagranicznej. I jednolitość rozwiązań samorządu. Żadna jednostka samorządu nie może przystępować do międzynarodowych zrzeszeń samorządu wbrew polityce zagranicznej państwa! Większość przyjmuje, że zasada unitarności uniemożliwia wskoczenie polskiego samorządu na inny szczebel niż decentralizacja. Zakaz przyznawania jakiejkolwiek autonomii samorządowi – co do struktur organizacyjnych, co do zadań (zadania są jednolite, regulowane w drodze ustawy, żadna jednostka nie może sobie sama zadania ustalić). Nie można kreować zadania na poziomie jednostki samorządu!
Zasada korporacyjności – dotyczy tego, że każda jednostka samorządu jest podmiotem o charakterze korporacyjnym. Muszą być mieszkańcy, którzy wypełnią przestrzeń i dla nich zadania wykonywane.
Zasada podstawowej roli gminy - z konstytucji, domniemanie zadań lokalnych na rzecz gminy
Zasada komplementarności – zasada uzupełniania się, bardzo ważna zasada ustrojowa. Chodzi o to że w pewnym momencie regulacji samorządu dylemat czy możliwym jest przypisanie każdej jednostce samorządu wszystkich zadań bez żadnej pomyłki (czy nie lepiej innej jednostce i czy nie byłoby wtedy taniej, ekonomiczniej). I dlatego uznano, że ustawodawca co do wykonywania zadań nie powinien (nie co do tworzenia) przypisywać ich w sposób niezmienialny. Sposób wykonania – zadanie musi być przypisane jakiejś jednostce samorządu, ale co do wykonywania musi być furtka by samorządy dostosowały to między sobą. Gminy mogą sobie zadania łączyć – jedna gmina wykonuje zadania kilku gmin. Powiaty mogą przekazać innym powiatom lub gminom. Można w tym celu tworzyć odrębne podmioty z odrębną osobowością prawną. Czy związki województw są dopuszczalne (bo powiatów i gmin są) – uznano, że województwo może zadanie przekazać powiatom lub gminom, ale nie może się łączyć z innym województwem. Mogłoby to zburzyć zasadę unitarności. Mogłaby nastąpić autonomizacja pewnej części kraju. Komplementarność pozwala na efektywniejsze wykonywanie zadań. To jest preferowany sposób wykonywania zadań – widać to w ustawodawstwie bo żaden typ zadań nie jest w całości przypisany jednemu poziomowi samorządu (np. szkolnictwo). Czy można sobie dowolnie zadania przekazywać, tworzyć dowolne struktury wykonywania zadań. Przekazywanie – większość zadań można sobie przekazywać, ale jest kategoria zadań trudnych do powierzania – np. stanowienie aktów prawa miejscowego. Stanowienie takich aktów to zadanie wynikające z konstytucji. Są na ten temat sprzeczne poglądy, na egzaminie preferowana jest odpowiedź, że nie powinno się tego przekazywać poza obszar jednostki samorządu. Komu przekazywać? Nie mogą jednostki niższego szczebla przekazywać jednostkom wyższego szczebla. Nie może samorząd przekazywać zadań administracji rządowej. Mogą organy samorządu przekazywać zadania na zasadzie zlecenia albo współdziałania z organizacjami pozarządowymi tym organizacjom. Dalej jest to zadanie danej jednostki, ale wykonywane przez organizację. Gdy powiat przekazuje zadanie gminie to nie jest to już zadanie powiatu tylko gminy (we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność). W jaki sposób zadania mogą być wykonywane? Porozumienia między jednostkami, umowy między administracją samorządową a podmiotami spoza administracji, związki gmin, związki powiatów, stowarzyszenia jednostek samorządu, organizacje pozarządowe i podmioty z zakresu gospodarki komunalnej. Co do sposobu wykonywania jednostki nie mają uprawnienia do kreowania nowych form, a katalog wynikający z prawa jest duży.
Zasada subsydiarności – jest opisana w Konstytucji w preambule. Ustawodawca tak powinien kształtować system prawny aby umacniać uprawnienia obywateli i ich wspólnot. W odniesieniu do samorządu chodzi o jego zadania. Ma znaczenie opisowe, jest to pewien cel, do którego zmierza ustawodawca. Płaszczyzny rozumienia:
Kreuje zadania publiczne ta zasada, pokazuje które zadania stają się zadaniami publicznymi. Samorząd tylko wtedy może mieć zadanie jeżeli to zadanie jest na rzecz społeczności lokalnej, które najefektywniej będzie odbierane ze względu na wykonywanie przez samorząd. Jeśli osoba sama może sobie skutecznie wykonać, to nie będzie to zadanie publiczne. Zasada pozwala ta na zdefiniowanie zadań publicznych.
Druga – domniemanie właściwości. Zadania publiczne mają być wykonywane przez samorząd, a zadania lokalne mają być wykonywane przez gminy, bo są one najbliżej.
Trzecia – wykonywanie zadań publicznych. Rozumienie zasady decentralizacji (ona wynika z subsydiarności).
Zasada decentralizacji – centralizacja oznacza taki podział zadań wykonywany na jednym lub kilku szczeblach, w którym organy niższego szczebla są w pełni podporządkowane organom wyższego szczebla na zasadzie kierownictwa. Organowi wyższego szczebla przysługuje uprawnienie nazywane mianem substytucji, czyli prawa do przejęcia zadania wykonywanego przez organ niższego szczebla. Centralizacja – zależność służbowa (substytucja), organizacyjna, osobowa. Centralizacja nie oznacza, że jest tylko jeden organ. Decentralizacja oznacza określony prawnie pewien stopień samodzielności organów różnego szczebla w ramach której zdecentralizowanie objawia się w samodzielności organów niższego szczebla wobec wyższego szczebla. Przejaw samodzielności – organ wyższego szczebla może wkraczać tylko wtedy działanie organu niższego, gdy to wynika z właściwej normy prawnej, ma to wówczas charakter nadzoru, wkroczenia następczego (a nie prewencyjnego).
Zasada koncentracji – pierwsze rozumienie – stanowi o sposobie podziału zadań. W tym kryterium koncentracja rozumiana jako przypisanie zadań jednemu organowi (jakiemuś centralnemu). Dekoncentracja to podział zadań na poszczególne szczeble. Drugie rozumienie – chodzi o sposób wykonywania zadań. Koncentracja wtedy, gdy dany organ, któremu zadanie przypisano wykonuje je sam we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Dekoncentracja wtedy, gdy upoważnia się inne osoby do wykonywania zadań w imieniu upoważniającego i na jego odpowiedzialność. Dekoncentracja wewnętrzna i zewnętrzna – kryterium jest usytuowanie osób. Wewnątrz (w ramach danego urzędu), zewnątrz (np. wójt upoważnia osoby spoza administracji samorządowej). Dekoncentracja terytorialna – przekazywanie organom niższego szczebla; rzeczowa – na tym samym szczeblu.
Zasada proporcjonalności – powinna istnieć pomiędzy celami działania a skutkiem działania jakaś zależność. Trzy nakazy – nakaz konieczności, przydatności i proporcjonalności sensu stricto. Przydatność oznacza, że zastosowany środek do realizacji celu powinien być zdolny do jego osiągnięcia; konieczność – przy ustalaniu środka niezbędnego do realizacji celu należy do minimum ograniczać ingerencję w sferę innego podmiotu; proporcjonalność sensu stricto – cel jaki zamierza regulacja osiągnąć powinien być w odpowiednim stosunku do ciężaru i dolegliwości tego środka.
Samorząd terytorialny - 4 XI
3, 10 lutego - egzaminy; 18, 24 - poprawkowa (godziny przedpołudniowe)
Przedtermin będzie - przedostatni lub ostatni wykład.
Za dwa tygodnie nie będzie wykładu.
Zeszły wykład - tworzenie, łączenie, zmiana granic gmin.
Łączenie, podział powiatów - inicjatywa w zakresie zmian na szczeblu powiatowym (tworzenie, znoszenie, łączenie, zmiany granic, zmiany siedzib władz) przysługuje Radzie Powiatu, Radzie Miasta na prawach powiatu i Radzie Gminy. Łączenie powiatów może polegać na połączeniu powiatów, ale też może być połączenie powiatu z miastem na prawach powiatu i wtedy takie miasto traci swój byt. Zawsze wymagana jest po podjęciu uchwały w sprawie wszczęcia procedury konsultacja z mieszkańcami. Dwa powiaty lub więcej - po podjęciu uchwały przez jedną radę wymagana jest uchwała drugiej. Druga rada ma podjąć uchwałę w sprawie zmiany (pozytywną lub negatywną), ale nie wstrzymuje to możliwości konsultacji z mieszkańcami obszaru tej drugiej rady. Po konsultacji rada gminy (powiatu) składa wniosek w sprawie zmiany na mapie powiatu do wojewody. Jeśli druga rada nie wyraża stanowiska brak mechanizmów by zmusić tę drugą radę do podjęcia czynności, tu wchodzą procedury nadzoru nad samorządem. Nie ma jednak mechanizmów w zakresie przeciwdziałania bezczynności. W praktyce raczej takie rzeczy się nie dzieją - inne jednostki samorządu zazwyczaj reagują. Jeśli uchwały drugiej rady nie ma procedurze nie da się nadać dalszego biegu (braki formalne).
Uchwała o przystąpieniu do procedury - uchwała w sprawie zarządzenia przeprowadzenia konsultacji - uchwała w sprawie zwrócenia się do innych zainteresowanych rad, by zarządziły konsultacje - po 3 miesiącach opisanie spełnienia przesłanek do zmian (rys historyczny, dokładne mapy, etc.) - dokumenty do wojewody i wtedy wojewoda wyraża opinię w ciągu 30 dni od otrzymania (ewentualnie zwraca się do innego wojewody jeśli zmiana granic) - wniosek do MSWiA wraz z opinią wojewody (zawsze do końca marca danego roku, by weszły 1 stycznia roku następnego) - rozporządzenie RM powinno być do końca lipca danego roku by weszło w życie 1 stycznia następnego.
RM musi wyrazić zgodę, gdy (art. 3c ustawy o samorządzie gminnym) mieszkańcy wyrazili zgodę na połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem (i stanowiska rad są zgodne). We wszystkich innych przypadkach nie musi wyrażać zgody.
Nazwa gminy - wg statutu Stołeczne Królewskie Miasto Kraków lub gmina miejska Kraków lub Miasto Kraków. Wg rozporządzenia jest m. Kraków. Statut nie jest do końca zgodny z przepisami, które regulują nazwy gmin w kraju. Jednak został on zatwierdzony przez Prezesa RM. Prawidłowa nazwa to gmina miasto Kraków (a nie gmina miejska Kraków).
307 gmin w kraju to są gminy miejskie.
Ustawa z 29 sierpniu 2003 roku o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych. Uregulowała tryb nadawania nazw miejscowościom i zdefiniowała pojęcie miejscowości.
Miasto - miejscowość która ma nadany w odrębnym trybie (rozporządzenie RM) formalnie status miasta, albo ma przyznane prawa miejskie. Miasto musi mieć zabudowę zwartą wskazującą miejski charakter pełniącą funkcję nierolniczą.
Wieś - miejscowość która ma zabudowę rozproszoną przeznaczoną pod działalność rolniczą i nieposiadająca statusu miasta.
Kolonia - jednostka osadnicza powstała w wyniku ekspansji mieszkańców miejscowości poza wcześniej istniejącą zwartą strukturę zabudowy. Może być miasta i wsi.
Osada - niewielka jednostka osadnicza, która charakteryzuje się tym, że występuje w niej odmienny charakter zabudowy w stosunku do otaczającego terenu. Odmienny charakter zabudowy najczęściej wynika z wykonywanego zawodu.
Osiedle - zespół mieszkaniowy będący integralną częścią miasta lub wsi.
Przysiółek - skupisko kilku gospodarstw pozostających poza zwartą zabudową wsi.
Miejscowość zamieszkała - taka, w której zameldowana na pobyt stały jest co najmniej jedna osoba.
Nadawanie nazw - rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie nadania nazwy (czy jej zmiany) i zwraca się z wnioskiem do MSWiA za pośrednictwem wojewody. Przy ministrze funkcjonuje organ opiniodawczy - komisja nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych, która opiniuje wniosek rady gminy co do nadania nazwy. Rada gminy jest zobowiązana przeprowadzić konsultacje z mieszkańcami w zakresie nadania nazwy (inaczej brak formalny). Wojewoda ma 60 dni na wyrażenie swojego stanowiska, jeśli nie wyrazi to znaczy, że się zgadza. Rozstrzygnięcie w sprawie nazwy podejmuje Minister. Jeśli odmowa to minister zawiadamia wnioskodawcę o przyczynach nieuwzględnienia wniosku. To przypomina układ zdecentralizowany i rozstrzygnięcie administracyjne, ale ustawodawca mówi o zawiadomieniu. Czy można by takie zawiadomienie zaskarżyć? Chyba tak. Co do zasady konstrukcja w zakresie nadzoru - nie nazwa aktu nadzoru decyduje ale wpływ aktu na funkcjonowanie jednostki samorządu. Jeśli ingeruje w działanie to jest to akt nadzoru (gmina coś traci, zyskuje). Tę zasadę można odnieść do tego przypadku, dlatego można by takie zawiadomienie skarżyć. Tryb jest podobny jeśli chodzi o flagę, herb gminy - orzecznictwo przyjęło, że w tym przypadku można skarżyć zgodę czy brak zgody Ministra na flagę czy herb.
Nazwy innych np. ulic czy placów - wyłączny zakres kompetencji ma rada gminy i to ona ustala. Tu jest bardzo duża swoboda. Tu brak instrumentów ingerowania - wojewoda bada tylko pod kątem legalności jak wszystkie akty.
Jednostki pomocnicze gmin - możliwość tworzenia zagwarantowana w EKSL - art. 6. Jednostki pomocnicze nie mogą być tworzone same dla siebie, mają ułatwiać wykonywanie zadań. Europejska karta dotyczy gmin i powiatów, więc teoretycznie można by jednostki pomocnicze tworzyć na szczeblu powiatu bo gminy nie są jednostkami pomocniczymi powiatu. Ale coś w ramach powiatu jest na kształt jednostek pomocniczych - podział na filie, oddziały, ośrodki zamiejscowe. Ideą podziału pomocniczego jest ułatwienie wykonywania administracji, może on być dowolnie ustalany. Ale na egzaminie uznajemy, że w powiatach nie ma podziału pomocniczego. Co do nazw jednostek podziału pomocniczego na szczeblu gmin - osiedla, dzielnice i sołectwa. To nie jest osiedle w rozumieniu ustawy ww. Dodatkowo miasta jako nazwy; oraz inne nazwy (kolonie, przysiółki). I grupa (osiedla, dzielnice, sołectwa) - regulacja funkcjonowania organów jest duża w ustawie; co do miasta - to miasto otoczone obszarem wiejskim, ale samo jeszcze nie tworzy gminy, nie ma więcej regulacji; trzeciej grupy w ogóle w ustawie nie ma. Czy jednostka pomocnicza jest jednostką samorządu terytorialnego? Nie jest ponieważ jednostki pomocnicze poza dwoma przypadkami mają charakter fakultatywny, nie mają odrębnej osobowości prawnej, nie mają ustawowo nałożonych zadań, w naszym systemie prawnym przyjęto zasadę, że jednostką samorządową jest taka jednostka, którą tak ustawodawca nazwał. Wybór do organu jednostki pomocniczej oparty jest o te same zasady co do rad jednostek samorządowych.
Wieloszczeblowość jednostek pomocniczych - mogą być jednego szczebla lub dwóch, więcej nie. Część obszaru gminy może być objęta jednostkami, część może być nieobjęta.
Dwa wyjątki - miasto stołeczne Warszawa może się tak nazywać i tam podział na 18 dzielnic jest ustawowy i obowiązkowy. Gminy uzdrowiskowe - jeśli część gminy uzyska status uzdrowiska (rozporządzeniem RM) to może być sytuacja w której obszar ochrony uzdrowiskowej nie pokrywa się z granicami gmin - jeśli tak jest to konieczne jest utworzenie jednostki pomocniczej dla obszaru ochrony uzdrowiskowej (np. gmina miasto Kraków - w jednej z dzielnic wprowadzono dwustopniowy podział - jest tam osiedle Swoszowice).
Procedura utworzenia, zmiany jednostki pomocniczej jest bardzo prosta. Radni rady gminy podejmują uchwałę w sprawie utworzenia czy zmiany granic. Następnie zarządza się konsultacje z mieszkańcami zainteresowanymi tą zmianą, po konsultacjach rada podejmuje uchwałę. Niezależnie od wyniku konsultacji - rada ma pełne prawo by zdecydować o utworzeniu, zniesieniu, itd. Czy można 1 uchwałą utworzyć 10 jednostek? Nie - każda musi mieć odrębny statut nadawany przez radę gminy. Taki statut jest aktem prawa miejscowego i podlega opublikowaniu. Statut powinien zawierać.
Nie powinno się tworzyć jednostki jeśli się jej nie przypisze zadania.
Jednostki pomocnicze mają swoje organy - sołectwa (zebranie wiejskie, sołtys; jest rada sołecka jako organ doradczy do sołtysa). Sołtys ma nieliczne kompetencje - przygotowuje i nadzoruje prace polowe, na sołtysie ciąży obowiązek do zorganizowania społeczności wiejskiej by zagospodarowywać opuszczone gospodarstwa rolne (wg dekretu z 1946 - obowiązuje chyba przez nieuwagę, bo nie funkcjonuje). Sołtys fakultatywnie może być inkasentem podatków rolnych, czy od nieruchomości (wyznacza uchwałą rada gminy). Poza tym rola sołtysa sprowadza się do zwoływania zebrań i wykonywania uchwał zebrań. A uprawnienia zebrania są takie jakie przekaże rada gminy.
Art. 44 i 45 kpa - kiedyś był tam sołtys jako osoba, której można oddać przesyłkę. Teraz chyba już nie ma.
Osiedle jako jednostka pomocnicza - albo rada osiedla, albo zebranie mieszkańców osiedla (czyli wszyscy) i zarząd osiedla (organ kolegialny, nie ma możliwości scedowania uprawnień na na przykład przewodniczącego zarządu albo utworzenia innego organu).
Dzielnica - rada i zarząd. Wybór do rady dzielnicy i osiedla - bezpośrednio i powszechnie. Zarząd osiedla i dzielnicy - wybiera rada osiedla, dzielnicy. Nie ma zakazu by być jednocześnie radnym i członkiem zarządu osiedla i dzielnicy i tak najczęściej jest. Zarząd jest wybierany spośród członków rady, to reguluje statut. W Krakowie przewodniczący zarządu jest jednocześnie przewodniczącym rady. W innych jednostkach pomocniczych nazwy organów mogą być dowolne, ale nie takie same jak nazwy organów gmin. Nazwy organów innych jednostek nie mogą powielać innych organów administracji (wojewoda). Każda jednostka pomocnicza musi mieć co najmniej dwa organy - uchwałodawczy i wykonawczy. Mogą być takie same nazwy jak organów jednostek pomocniczych (np. sołtys przysiółka).
Możliwość wykonywania administracji publicznej. Czy sołtys może we własnym imieniu wydać decyzję o wz (normalnie wydaje wójt)? No chyba nie, ale art. 39 ust. 4 o samorządzie gminnym. Rada gminy w drodze uchwały może upoważnić organy wykonawcze jednostek pomocniczych do załatwiania indywidualnych spraw ze sfery administracji publicznej. Rada gminy może upoważnić sołtysa. Czy rada gminy może odebrać wójtowi kompetencję i przekazać sołtysowi? Tak. Wójt nie musi na to wyrażać zgody. Czy taki sołtys wydaje decyzję we własnym imieniu czy w imieniu wójta? NSA w 1994 r. podjął uchwałę, że jest to przyznanie własnej kompetencji sołtysowi, a więc sołtys sam we własnym imieniu wydaje decyzję. Czy tak też można upoważnić zarząd dzielnicy i osiedla? Tak - ale wtedy upoważniony będzie zarząd a nie przewodniczący zarządu. Wtedy cały zarząd podpisuje decyzję, chyba że jest odrębny przepis o odrębnym sposobie podpisywania.
Zasady finansowania jednostek pomocniczych - żadna jednostka pomocnicza nie ma prawa do ustalania własnego budżetu. O tym ile środków dostanie rozstrzyga rada gminy. Sołectwa mogą się ubiegać o fundusz sołecki. To wyodrębniona część budżetu gminy przeznaczona na wykonywanie zadań przez sołectwo. Procedura ubiegania się o fundusz ...
Filus2912