Uświadomienie uczniom celów i zadań nauczania – powstawanie pozytywnych motywów uczenia się
Sposoby uświadamiania zadań: - - gromadzenie książek, czasopism, robienie notatek; - wycieczki; - ilustracje, modele, wykresy; - gazetki ścienne; - spotkanie z klasą osiągającą lepsze wyniki nauczania.
Jak wzbudzać motywacje: - odwoływać się do zainteresowań uczniów; - stosować aktywne nauczanie (metody problemowe); - urozmaicać lekcje; -odwoływać się do uczuć uczniów ich przeżyć, doświadczeń (sposoby werbalne za mało skuteczne).
To ogniwo w zasadzie powinno wystąpić na każdej lekcji, czasami z różnym nasileniem (mocniej na pierwszych) w różnych jego miejscach.
To ogniwo zajmuje dużo czasu gdy: - przechodzimy do nowego materiału zajmującego dużo jednostek lekcyjnych; - przechodzimy do nowego działu programu (na pierwszej lekcji); - gdy zaczynamy realizować nowy przedmiot.
Opracowanie nowego materiału – czynności teoretyczne i praktyczne (notowanie, słuchanie)
To ogniwo występuje najczęściej gdyż takich lekcji jest najwięcej. Najczęściej dominuje w klasach starszych. W klasach młodszych występują wszystkie ogniwa jednocześnie inaczej dzieci by się zanudziły.
Trzy sposoby wprowadzania nowego materiału:
- poznanie zmysłowe (najczęściej postrzegane) – bezpośrednie zetknięcie uczniów z rzeczami, przedmiotami, zjawiskami, procesami. Im więcej zmysłów jest zaangażowanych to postrzeganie jest pełniejsze; - zetknięcie ucznia ze środkami zastępczymi ale zbliżonymi do rzeczywistośc np. modele, mapy, obrazy, rysunki, schematy; - słowo mówione lub drukowane – sposób werbalny.
- Naturalne przedmioty w naturalnym środowisku to najlepszy sposób (szczególnie w klasach młodszych) wprowadzania nowego materiału (klasa na wycieczce).
- Naturalne przedmioty w środowisku sztucznym (klasy starsze)
- Środki zastępcze (tabele, mapy, środki audiowizualne itp.)
Sposób werbalny (słowo mówione i drukow)
Uogólnienie przyswojonego materiału – powstawanie pojęć i sądów.
Cała nasza wiedza składa się z systemu pojęć, sądów, twierdzeń, praw i teorii naukowych.
Proces powstawania pojęć polega na odrywaniu cechy wspólnej dla danej klasy przedmiotu czyli polega na abstrahowaniu.
Etapy kształtowania pojęć (ogólne): - kojarzenie nazw z odpowiednimi przedmiotami; - gromadzenie informacji o zewnętrznych cechach przedmiotów i zjawisk; - kształtowanie pojęć.
Szczegółowe momenty kształtow. pojęć: - porównywanie danej rzeczy z innymi; - wykrywanie cech podobnych (zewnętrznych i istotnych) i ich uogólnianie np. szukanie tego samego co jest wspólne np. dla różnych ćwiczeń, dla różnych owoców, różnych faktów społecznych; - poszukiwanie cech różniących dane rzeczy od innych zarówno nieistotnych cech zewnętrznych różniących dane przedmioty między sobą (np. barwa, kształt, smak) jak i cech istotnych różniących daną rzecz od innych (np. czym różnią się owoce od innych części rośliny) oraz ujawniających związki i zależności między nimi; - synteza, połączenie w całość poszczególnych elementów prowadząca do powstania pojęcia; - zastosowanie zdobytego pojęcia w nowych sytuacjach.
Uogólnienie jest szczególnie ważne w szkole podstawowej, tam następuje uogólnianie pojęć, powstawanie sądów.
Utrwalenie przyswojonego materiału - procesy memoryzacyjne – zapamiętywanie
W lekcji występuje w trzech wypadkach: - przy zaznajamianiu z nowym materiałem (wcześniej utrwalamy przyswojony materiał); - po zrealizowaniu szerszego tematu obejmującego kilka lekcji (poświęcamy więcej czasu na powtórzenie lub całą lekcję poświęcamy powtórzeniu); - po zrealizowaniu działu programu należy wprowadzić lekcję utrwalającą, powtórzenio
Trwałość wiadomości ucznia zależy od:
- czasu jaki upłynął od przyswojenia materiału, a jego utrwaleniu ( im czas krótszy to mamy lepsze efekty utrwalania); - cech pamięci; - sposobu opanowania i utrwalania wiadomości (metody jakie stosuje nauczyciel przy nauczaniu i utrwalaniu) ; - siły procesów pobudzania i hamowania w trakcie procesów uczenia się; . – ilości nagromadzonych wiadomości.
Wymagania dydaktyczne dot. utrwalania:
- atmosfera towarzysząca powtarzaniu (na lekcji powtórzeniowej należy podać plan wg którego następuje powtarzanie, uzupełnić wiadomości, nagrodzić uczniów najbardziej aktywnych, nie wprowadzać sytuacji stresowych, nie oceniać uczniów – negatyw); - powtarzanie nie może odbywać się w tym samym układzie i porządku w jakim wiadomości były zdobywane ( nie może być to proces mechaniczny); . - wzmacnianie aktywności uczniów: (sposoby) zachęta; -pochwała; -odwoływanie się do zainteresowań uczniów; - do odpowiednich uczuć; odwoływanie się do doświadczeń życiowych, praktycznych ucznia; - odwoływanie się do praktyki.
Metody utrwalania wiadomości:
- powtarzanie;
- uczenie się na pamięć;
- różnorodne prace samodzielne;
- ćwiczenie
Kształtowanie umiejętności i nawyków - ćwiczenie
Umiejętności kształtowane są zarówno w szkole jak i w domu.
Umiejętność – to sprawność w posługiwaniu się właściwym dla danego przedmiotu nauczania regułami przy wykonywaniu określonych zadań.
Nawyk – umiejętność wyćwiczona z brakiem udziału świadomości. (Te umiejętności, które da się przekształcić w nawyk powinniśmy przekształcać. Nawyk zły, nabyty, ciężko jest zlikwidować).
Etapy kształtow. umiejętności i nawyków
- Uświadomienie uczniom nazwy i znaczenia danej umiejętności (np. sprowadzenie ułamka do wspólnego mianownika) - Sformułowanie na podstawie znanych uczniom wiadomości jednej lub kilku reguł działania; - Wzorowy pokaz danej czynności przez nauczyciela ( gdy n-l nie może z różnych wzgl. to do pokazu przygotowujmy ucznia); - Pierwsze czynności uczniów pod kontrolą nauczyciela (n-l koryguje błędy, zwraca uwagę co uczeń robi źle); - Samodzielne i systematyczne ćwiczenia utrwalające dane czynności i prowadzące do przekształcenia umiejętności w nawyk..
Wiązanie teorii z praktyką
– działalność praktyczna uczniów.
Funkcje praktyki:
- pomocnicza – źródło teorii pogłębione wiedzą - sprawdzająca – może być sprawdzianem słuszności teorii;
- w toku praktyki przekształcamy rzeczywistość ( praktyka jest skutecznym celem poznania)
-
Sposoby wiązania teorii z praktyką:
- eksperyment, doświadczenie;
- koła zainteresowań;
- działka szkolna;
- różnorodne prace społeczne;
- wycieczki (np. do zakładów pracy)
- konkretyzacja wiedzy.
Kontrola i ocena wiadomości uczniów
– uczenie się, opanowywanie materiału.
Wyniki nauczania możemy rozpatrywać w znaczeniu:
- wąskim – zmiany w wiadomościach uczniów;
- szerokim – zmiany w uczniach pod wpływem wiadomości.
Celem kontroli jest: stwierdzenie braków wiedzy, umiejętności i nawyków uczniów, a nie akcentowaniu braków (celem kontroli nie jest stopień lecz stwierdzenie jakie są luki, braki w wiadomościach)
Ocena aby spełniała rolę wychowawczą musi być:
- słuszna w opinii nauczyciel jak i ucznia; - zgodna z pewnymi normami i ocenami społ - musi odpowiadać faktycznemu poziomowi
wiadomości i zmian zachodzących w uczniu.
Kontrola i ocena nie może być zbyt często.
Dodek15