Ustrój samorządu terytorialnego (R).doc

PRAWO SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1.POJĘCIE SAM. W ZNACZENIU PRAWNYM. Cechy charak. wskazane przez prof. Rabską. Sam. jest to: 1) wyodrębniona gr. społ., okr. przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa, 2) powołana do wykonywania zadań adm. państwowej, w granicach okr. przez prawo, w sp. samodzielny, w formach właściwych dla adm. państwowej, 3) posiadająca własną strukturę org., okr. w przepisach prawa, o charak. przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą gr. społ., która ją wybrała, 4) organizacja jest zbudowana na zasadzie decentralizacji, działa na podst. prawa i pozostaje pod nadzorem organów państwa, 5) organy samorządowe, nie będąc organami adm. państwowej, wchodzą w skład jednolitego aparatu adm. państwa jako całości.

2.KLASYFIKACJA SAM. Kryterium podstawowe: więź łącząca członków danej grupy. Sam. teryt. Więzią jest zamieszkiwanie na określonym terenie. Aby być członkiem sam. teryt. wystarczy być stałym mieszkańcem danej j.p.t. Niezależne jest to od bierności czy aktywności danej osoby. Nie można wyłączyć się poprzez objaw własnej woli ze wspólnoty sam. teryt., a także organy samorządu nie mogą nikogo z tej wspólnoty wykluczyć. W Polsce mamy 3 sam. teryt.: sam. gminny, sam. powiatowy i sam. województwa. Sam. specjalny, zwany też nieterytorialnym. W doktrynie przyjęła się nazwa „sam. specjalny”. Pojęcie to wskazuje, że członków danego sam. łączy pewna więź o charak. specjalnym. Używanie pojęcia „sam. nieterytorialny” wskazuje jedynie na to, że członków tego sam. łączy więź inna niż terytorialna. Współcześnie w gr. sam. specjalnych możemy wyróżnić dwa rodzaje sam.: sam. zawodowy (jednoczący ludzi wykonujących ten sam zawód) i sam. gospodarczy (łączący ludzi o wspólnych interesach gosp., prowadzących działalność gosp.).

3.POJĘCIE SAM. TERYT. Sam. teryt. to powstały z mocy prawa i wyodrębniony w strukturze państwa związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania adm. publ. oraz wyposażony w środki materialne umożliwiające realizację nałożonych zadań i przyznanych uprawnień. Wiąże się to ściśle z względną nizależnością organów samorządowych, możliwością wyborów organów przedstawicielskich, stosowaniem władztwa adm. oraz podległości nadzorowi państwa obejmującemu legalność i celowość.

4.POJĘCIE GMINY, POWIATU I WOJEWÓDZTWA. Wyjaśniając pojęcie gminy w ustawie o sam. gminnym ustawodawca stwierdza, że pod tym pojęciem należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Ponadto wskazuje, że ową wspólnotę sam. tworzą mieszkańcy gminy z mocy prawa. W ustawie o sam. powiatowym zostało użyte bardzo podobne sformułowanie. Poprzez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium. Natomiast w ustawie o sam. województwa stanowi się o regionalnym charak. wspólnoty sam. Zgodnie z art.1 ustawy mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę sam., a pojęcie województwo oznacza regionalną wspólnotę sam. oraz odpowiednie terytorium. Na pojęcie gminy, powiatu i woj. jako jednostek sam. składają się 4 istotne elementy: 1) terytorium, 2) mieszkańcy tworzący wspólnotę teryt., 3) zadania z zakresu adm. publ., do których wykonywania zostały powołane, 4) możliwość korzystania z władztwa adm.

5.POJĘCIE WSPÓLNOTY SAM. Pojęcie wspólnoty sam. pojawia się zarówno w Konstytucji, jak i w 3 ustawach samorządowych Z istoty sam. teryt. wynika, że pod tym pojęciem należy rozumieć korporację terytorialną, gdyż podstawą jej wyodrębnienia jest związanie członkostwa grupy z oznaczonym terytorium, czyli przestrzenią wyznaczoną granicami jednostek zasadniczego podziału teryt. kraju. Członków wspólnoty sam. powinny łączyć wspólne interesy, cele oraz działania, które wiążą się ze wspólnym zamieszkiwaniem na terytorium danej jednostki sam.

6.PRZYNALEŻNOŚĆ DO WSPÓLNOTY SAM.- POJĘCIE MIESZKAŃCA J.S.T.  Z formalnego punktu widzenia członkiem wspólnoty gminnej, powiatowej czy wojewódzkiej jest każdy mieszkaniec z mocy prawa. Oznacza to, że przynależność mieszkańców do wspólnoty sam. ma charak. przymusowy, czy raczej powszechny. Więcej wątpliwości budzi udzielenie odp. na pytanie, komu przysługuje status mieszkańca gminy, powiatu czy woj. O zamieszkiwaniu, a tym samym członkostwie j.s.t. decydują dwie kumulatywne przesłanki ustalania miejsca zamieszkania, które wynikają z przepisów k.c., bo na grunt tej ustawy odsyła Ordynacja wyborcza. Tymi kryteriami jest po pierwsze przebywanie w okr. miejscowości, po drugie zamiar stałego w niej pobytu. W orzecznictwie SN znajdujemy też tezę, że miejscowość ta powinna stanowić centrum życiowej działalności danej osoby. Osoby, które spełniają wymienione przesłanki są mieszkańcami gminy, a w konsekwencji powiatu oraz woj.

7.PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA GMINY Ustawy sam. przyznają j.s.t. podmiotowość prawną w 2 sferach: w sferze pr. publ. i w sferze pr. prywatnego. W sferze pr. prywatnego do upodmiotowienia dochodzi poprzez przyznanie j.s.t. osobowości prawnej. Dzięki uzyskaniu osobowości prawnej j.s.t. mogą uczestniczyć w obrocie prywatno- prawnym. Podstawowa jest podmiotowość w sferze pr. publ. J.s.t. jest podmiotem, osobą pr. publ. Gmina wykonuje zadania publ. we własnym imieniu i na własną odp. (upodmiotowienie w sferze pr. publ.). Posiada również osobowość prawną, tak więc jest upodmiotowiona w sferze pr. prywatnego. Samodzielność w sferze pr. publ. i prywatnego podlega ochronie sądowej.

8.SAMODZIELNOŚĆ J.S.T. I JEJ OCHRONA J.s.t. mogą samodzielnie wyst. W obrocie prywatno- prawnym. Samodzielność j.s.t. w sferze pr. publ. i prywatnego podlega ochronie sądowej. Jest to gwarancja samodzielności j.s.t. Art.2 ust.3 s. g- samodzielność gminy podlega ochronie sądowej. Art.2 ust.3 s. p- samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej. Art.6 ust.3 s. w- samodzielność woj. podlega ochronie sądowej. Jeśli j.s.t. będą działać w sferze pr. prywatnego, gwarancję samodzielności będą dochodzić przed sądami powszechnymi. Jeśli będą działać w sferze pr. publ.- przed sądem adm. (NSA). Przede wszystkim samodzielność ta będzie chroniona przez możliwość zaskarżenia do NSA zastosowanych środków nadzoru. J.s.t. będą poszukiwały przed NSA ochrony swej samodzielności i niezależności przez uzyskanie gwarancji nienaruszalności przekazanych im zadań własnych.

9.TERYTORIUM GMINY (TWORZENIE, ZNOSZENIE, PODZIAŁ). RM ma kompetencje do kształtowania terytorium gminy. RM może: tworzyć, łączyć, dzielić, znosić gminy oraz ustalać ich granice; nadawać gminom status miasta; ustalać i zmieniać nazwy gmin oraz siedziby ich władz. RM dokonuje w/w czynności w drodze rozporządzenia z własnej inicjatywy lub z inicjatywy RG. Gdy inicjatywa zmian pochodzi od RG wówczas wydanie rozporządzenia wymaga: 1) wniosku RG wraz z uzasadnieniem poprzedzonego konsultacjami z mieszkańcami; 2) opinii rad gmin objętych zmianami, a w przypadku gdy zmiany naruszają granice powiatów lub woj. potrzebna jest dodatkowo opinia rad powiatów lub sejmików województw; 3) opinii wojewody. Gdy zmiany pochodzą z inicjatywy RM, wówczas wymaga się zaciągnięcia opinii rad gmin objętych zmianami, które poprzedzone są konsultacjami z mieszkańcami. Ustawodawca wskazuje, że RM ma zapewnić gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniając więzi społ., gosp. i kulturowe. Należy tak kształtować teryt., by gmina mogła sprawnie wykonywać zadania publiczne.

10.TERYTORIUM POWIATU. Kompetencje do tworzenia, łączenia, dzielenia i znoszenia powiatów, ustalania ich granic oraz ustalania i zmiany nazw powiatów posiada RM. RM czyni to w drodze rozporządzenia, które może być także wydane na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy. Ustalenie granic powiatu nast. przez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu. Zmiana granic dokonywana jest w sposób, które ma zapewnić powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniając więzi społ., gosp. i kulturowe. Należy tak kształtować teryt., by powiat mógł sprawnie wykonywać zadania publiczne. Przez dzielenie powiatów należy rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym włączeniem tej gminy lub gmin do innego powiatu.

11.TERYTORIUM WOJEWÓDZTWA. Woj. jest j.p.t. tworzoną dla potrzeb adm. rządowej, ale jest również j.s.t. W dwóch woj. siedziba władz sam. woj. i siedziba władz adm. rządowej się nie pokrywa: 1) woj. kuj.- pom. (siedziba władz sam. znajduje się w Toruniu, siedziba wojewody w Bydgoszczy), 2) woj. lubuskie (podobny układ między Gorzowem Wielkopolskim i Zieloną Górą). Woj. zostały utworzone w drodze ustawy, a więc zniesienie jakiegoś woj. czy utworzenie nowego też wymaga regulacji rangi ustawowej. Dopuszcza się zmian w zakresie granic województw. Zmiana granic woj. dokonywana jest w drodze rozporządzenia RM, po zasięgnięciu opinii organów stanowiących j.s.t., których zmiany dotyczą. Opinia ma charakter niewiążący.

Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału teryt. państwa: wymienia województwa i wskazuje ich stolice, określa tryb przekształceń terytorialnych województwa, określa nazwy urzędów wojewodów, dokonała przyporządkowania poszczególnych gmin do konkretnych woj.

12.MIASTA NA PRAWACH POWIATU. Miastami na prawach powiatu są: 1) miasta, które w dniu 31 XII 1998r. liczyły więcej niż 100 tys. mieszkańców, 2) miasta, które z dniem 31 XII 98r. przestały być siedzibami województw (stolicami woj.), chyba, że na wniosek właściwej rady odstąpiono od nadania miastu statusu miasta na prawach powiatu, jak np. w przypadku Piły, 3) miasta nie liczące 100 tys. mieszkańców, którym nadano status miasta przy dokonywaniu pierwszego podziału adm. kraju.

13.POJĘCIE ZAKRESU DZIAŁANIA, ZADANIA I KOMPETENCJI. Zakres działania- oznacza wycinek spraw należących do sfery adm. publ., które przekazano do realizacji danego samorządu. Zakres działania jest wyznaczany przez określone zadania, w zakresie których mają działać gminy, powiaty, woj. Zadania- są to okr. rodzajowo grupy spraw, w których właściwy jest samorząd, np. gmina wykonuje zadania w zakresie pomocy społ. Kompetencje- zespół praw i obowiązków organizacyjnych obejmujących formy prawne działania głównie o charak. władczym. Kompetencje mają charak. nieprzenoszalny (są właściwe dla danego organu j.s.t.).

14.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA GMINY. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publ. o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone na rzecz innych podmiotów. Istnieje domniemanie właściwości, zadań na rzecz RG. Zadania gminy (wg prof. Niewiadomskiego) można podzielić na zadania: 1) dot. infrastruktury społ. (edukacja publ., ochrona zdrowia, pomoc społ.), 2) dot. infrastruktury technicznej (drogi, ulice, mosty), 3) związane z porządkiem publ. i bezpieczeństwem obywateli, mieszkańców (ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa), 4) związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, 5) inne (promocja gminy, ochrona praw konsumenta). Jest to przykładowy wykaz zadań własnych gminy. Uszczegółowieniem zadań zajmują się przepisy materialnego prawa adm. Na gminę mogą być nakładane jeszcze inne zadania. Może to nastąpić w formie aktów normatywnych lub w wyniku porozumień.

15.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA POWIATU. Zakres działania sam. pow. został określony w art.4 ust. o sam. pow. Z tego przepisu wynika, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publ. o charak. ponadgminnym. Po takim sformułowaniu mamy przykładowy wykaz 22 zadań jakimi zajmuje się powiat. Dodatkowo do zakresu działania powiatu należy zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Prof. Niewiadomski stwierdza, że funkcje powiatu mają charak. uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy, powiat powstaje nie po to, by konkurować z gminą w wykonywaniu zadań publ., ale po to, by razem z gminą stworzyć system realizacji zadań o charak. lokalnym. Wykaz zadań powiatu zamieszczony w art.4 jest determinowany zasadą wtórności. Powiat przejął zadania należące wcześniej do adm. rządowej (nie przejął zadań gminy). Zadania powiatu można podzielić na 5 grup: 1) z.dot. ponadpodstawowej infrastruktury społecznej, 2) z.dot. ponadpodstawowej infrastruktury technicznej, 3) zadania związane z porządkiem publ. i bezp. obywateli w wymiarze ponad gminnym, 4) z. związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, 5) działania organizatorskie zmierzające do rozwiązywania lokalnych problemów.

16.ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA SAM. WOJEWÓDZTWA. Z ustawy o sam. woj. wynika, że woj. jako j.s.t. wykonuje zadania publ. o charak. wojewódzkim nie zastrzeżone ustawami na rzecz organów adm. rządowej. Zakres działania sam. województwa dot. 2 kategorii spraw: 1) określanie strategii rozwoju woj., 2) prowadzenie polityki rozwoju woj. Dodatkowo poza tymi dwoma kategoriami zadań sam. woj. wykonuje zadania o charak. wojewódzkim określone ustawami. Zadania te wg prof. Niewiadomskiego ograniczają się do: 1) kształtowania i utrzymywania ładu przestrzennego, 2) pobudzania aktywności gospodarczej, 3) zachowywania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

17.KLASYFIKACJA ZADAŃ J.S.T. (przedstawienie graficzne) Zadania samorządowe dzielimy na: własne (obowiązkowe i dobrowolne), zlecone (przekazane przez ustawy- zadania zlecone sensu stricto i wykonywane na podstawie porozumień), zadania przekazane- szczególna kategoria zadań.

18.ZADANIA OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE. Zadania obligatoryjne muszą być wykonywane. Ustawodawca nie formułuje katalogu zadań obligatoryjnych, lecz odsyła do przepisów materialnego prawa adm. To ustawy z zakresu prawa materialnego mają określać, które z zadań mają charak. obowiązkowy. Ustawodawca stwarza mechanizmy, które pozwalają na dochodzenie przez obywateli realizacji tych zadań. Jednym z takich mechanizmów jest prawo wniesienia skargi do sądu adm. Służy ono każdemu, czyjego interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przez to, że organ danej j.s.t. nie wykonał czynności nakazanych prawem. Drugim z mechanizmów jest zażalenie na bezczynność- środek prawny, który służy gdy organ nie wydaje rozstrzygnięcia w określonym terminie. Zadania fakultatywne- j.s.t. same decydują czy będą realizowały określone zadania. Wskazanie takich zadań ma miejsce, ponieważ adm. nie może działać jeśli przepisy prawa nie zezwalają na określone działanie. Gdyby sam. chciał jakieś działanie podjąć, a nie byłoby umocowania prawnego, to działanie byłoby nielegalne.

19.ZADANIA WŁASNE I ZLECONE. Zadania własne: 1) zadania własne obowiązkowe (obligatoryjne)- państwo nakłada ustawowy obowiązek realizacji tych zadań; 2) zadania własne dobrowolne (fakultatywne)- j.s.t. decyduje czy będzie wykonywała te zadania i w jakim zakresie; ustawodawca określa zadania fakultatywne, gdyż konieczna jest podstawa prawna do podjęcia działania przez j.s.t. Do zadań własnych należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w sprawach ładu przestrzennego, ochrony środowiska, dróg, ulic, mostów, utrzymywania czystości itp. Nadzór nad działalnością w zakresie zadań własnych sprawowany jest na podstawie kryterium legalności. W przypadku nie wykonania zadań własnych obowiązkowych można wnieść zażalenie na bezczynność lub skargę do NSA. Zadania zlecone. Wyodrębnia się ich 2 kategorie: 1) zlecone na mocy regulacji ustawowej, 2) zlecone, które są przekazywane w drodze porozumienia zawieranego między j.s.t. a organem adm. rządowej. J.s.t. wykonują zadania zlecone na mocy ustaw z zakresu adm. rządowej. Zadania te nie są decentralizowane, lecz dekoncentrowane, bowiem zadania te nie zmieniają swego charak. Możliwe jest przekazywanie j.s.t. zadań z zakresu adm. rządowej na podstawie porozumienia zawieranego między organem sam. a organem jedn. rządowej. Taką możliwość przewidują przepisy ustawy o sam. gminnym i powiatowym.

20.ZADANIA POWIERZONE. 1. Zadania powierzone na mocy regulacji ustawowej. Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu adm. rządowej. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu adm. rządowej wykonywane przez powiat. Mogą również określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu adm. rządowej wykonywane przez zarząd województwa. Określenie w drodze ustawy tych zadań powoduje, że stają się one obowiązkiem dla j.s.t. Nie wykonanie ich stanowi naruszenie obowiązku wynikającego z ustawy. 2. Zadania powierzone w drodze porozumienia między j.s.t. a organem adm. rządowej. Możliwe jest przekazywanie j.s.t. zadań z zakresu adm. rządowej na podstawie porozumienia zawieranego między organem sam. a organem jedn. rządowej. Taką możliwość przewidują przepisy ustawy o sam. gminnym i powiatowym. Ustawy nie określają jednak charak. prawnego i formy porozumienia.

21.ZADANIA PRZEKAZANE. Powstały wraz z powołaniem do życia 3- szczeblowego sam. teryt. Z przepisów ustaw sam. wynika, że gminy, powiaty i woj. mogą zawierać między sobą porozumienia co do powierzania prowadzenia zadań publ. Gmina może wykonywać zadania powiatu, woj. na podstawie porozumień zawieranych pomiędzy nią a tą j.s.t. Powiat może zawierać porozumienia z jedn. lokalnego sam. teryt., a także z województwami. Województwo może natomiast zawierać porozumienia z innymi woj. oraz jedn. sam. lokalnego z obszaru woj. Z przepisów wynika, że przekazanie tych zadań może nastąpić w dowolną stronę, do góry i w dół, np. z gminy na powiat i odwrotnie. W doktrynie często prezentowane jest odmienne stanowisko. Przekazanie zadań wg wielu może nastąpić tylko w dół.

22.BEZPOŚREDNIE UPRAWNIENIA MIESZKAŃCÓW J.S.T. Mieszkańcy mogą wyrażać swoją wolę, podejmować rozstrzygnięcia w sprawach ich dotyczących (a przekazanych im w wyniku decentralizacji zadań publ.) w sposób bezpośredni lub pośredni. Bezpośrednie uprawnienia mieszkańców j.s.t. to: 1) uprawnienie mieszkańców j.s.t. do podejmowania władczych rozstrzygnięć (przez udział w wyborach i referendum), 2) uprawnienie mieszkańców j.s.t. do podejmowania rozstrzygnięć o charak. niewładczym (czyli wyrażanie opinii), 3) inne uprawnienia, np. możliwość korzystania przez mieszkańców z urządzeń i instalacji komunalnych, korzystanie z prawa do informacji.

23.CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Czynne pr. wyborcze, czyli pr. wybierania przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat i stale zamieszkuje na terenie działania danej rady (sejmiku województwa). Czynne pr. wyborcze nie jest uzależnione od stałego zameldowania, lecz od kryterium stałego zamieszkiwania. Czynnego pr. wyborczego są pozbawione: 1) osoby pozbawione prawomocnym orzeczeniem sądowym praw publ., 2) osoby pozbawione pr. wyborczych orzeczeniem TS, 3) osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu. Bierne pr. wyborcze, czyli pr. bycia wybieranym przysługuje osobie, która pr. wybierania do rady powiatu, gminy i sejmiku woj. A więc krąg osób identyczny jak w przypadku czynnego pr. wyborczego.

24.ZASADY PRZEPROWADZANIA WYBORÓW DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Zasady przeprowadzania wyborów do organów stanowiących określa ustawa z 1998r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatu i sejmiku woj. Wybory są równe, bezpośrednie, powszechne i odbywają się w głosowaniu tajnym. Równe, czyli wszyscy wyborcy biorą w nich udział i dysponują 1 głosem. Bezpośrednie tzn., że w wyborach radnych wybieramy bezpośrednio spośród kandydatów, głosować można jedynie osobiście. Od tej zasady są odstępstwa. Bowiem osobie niepełnosprawnej można pomóc, ale ustawodawca wskazał wyraźnie osoby, które takiej pomocy nie mogą udzielić- członkowie komisji wyborczych, mężowie zaufania. Nie ma możliwości głosowania przez pełnomocnika. Tajne- w lokalu wyborczym należy zapewnić tajność głosowania. Zapewnienie tajności jest obowiązkiem służb wyborczych, ale tajność dotyczy również wyborcy. Nie może on w lokalu wyborczym rozgłaszać na kogo głosował. Wybory poprzedza kampania wyborcza. Dniem rozpoczęcia kampanii wyborczej jest dzień, w którym ogłoszono rozporządzenie Prezesa RM o zarządzeniu wyborów. Kończy się ona 24 godz. przed dniem wyborów.

25.REKLAMACJE NA NIEPRAWIDŁOWOŚĆ W SPISIE WYBORCÓW. Przed wyborami sporządza się spisy wyborców. Spis taki sporządza się w urzędzie gminy najpóźniej na 14 dni przed wyborami. Wyborca może być ujęty tylko w 1 spisie wyborców. Na sprzeczności ze stanem faktycznym w nim zawarte przysługuje prawo reklamacji. Reklamacje na nieprawidłowości w spisie rozpatruje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 3 dni od dnia wniesienia reklamacji. Wydaje on decyzję w sprawie reklamacji. Decyzję dostarcza się niezwłocznie zainteresowanemu (musi być ona uzasadniona). Na decyzję wójta, która nie uwzględnia reklamacji bądź powoduje skreślenie ze spisu wyborców można wnieść skargę do sądu rejonowego. Sąd rozpatruje skargę w post. nieprocesowym, w składzie 1 sędziego, w terminie 3 dni od daty jej wniesienia. Decyzja sądu jest ostateczna.

26.ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA RADNYCH. Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym. Komitety wyborcze mogą być tworzone przez: 1) partie polit. i koalicje partii polit., 2) stowarzyszenia społ., 3) wyborców. Komitety wyborcze zgłaszają kandydatów w formie list kandydatów. Listy te muszą być poparte podpisami wyborców. W przypadku gminy, która liczy do 20 tys. mieszkańców, listę musi poprzeć min. 25 wyborców, w gminie pow. 20 tys. mieszkańców- 150 wyborców, w powiecie- 200 wyborców, w woj.- 300 wyborców.

27.USTALANIE WYNIKÓW GŁOSOWANIA W WYBORACH DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH J.S.T. Ordynacja wyborcza do rad gminy, powiatu i sejmiku woj. wprowadza różne systemy ustalania wyników głosowania. W gminach do 20 tys. mieszkańców mamy model wyborów większościowych, tzn. wybiera się kandydatów na radnych, którzy otrzymają największą liczbę ważnie oddanych głosów. W gminach powyżej 20 tys. mieszkańców, w powiatach i województwach mamy model wyborów proporcjonalnych połączony z systemem personalnej preferencji kandydata na liście. Podziału mandatów dokonuje się pomiędzy listy kandydatów proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy. Mandaty przypadające na dane listy rozdzielane są wśród kandydatów, którzy otrzymali największą liczbę głosów. W przypadku miast na prawach powiatów, powiatów i woj. obowiązuje próg wyborczy 5% głosów.

28.CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE W WYBORACH WÓJTA. Czynne pr. wyborcze, czyli pr. wybierania przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 18 lat i zamieszkuje w gminie, w której wybiera się określonego kandydata. Czynnego pr. wyborczego nie mają: 1) osoby pozbawione prawomocnym orzeczeniem sądowym praw publ., 2) osoby pozbawione pr. wyborczych orzeczeniem TS, 3) osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu. Innymi słowy czynne prawo wyborcze posiadają osoby, które posiadają prawo wybierania rad gminy, powiatu i sejmiku woj. Bierne pr. wyborcze, czyli pr. bycia wybieranym przysługuje obywatelom RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyły 25 rok życia. Kandydat nie musi być mieszkańcem gminy, na obszarze której zamierza kandydować, ale kandydować może tylko w 1 gminie. Wybory wójtów są powszechne, równe, bezpośrednie, a głosowanie jest tajne. Odbywają się jedn. z wyborami do organów stanowiących j.s.t.

29.ZGŁASZANIE I REJESTRACJA KANDYDATÓW (na wójta). Kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zgłaszają komitety wyborcze. Komitety wyborcze mogą być tworzone przez: 1) partie polit. i koalicje partii polit., 2) stowarzyszenia i org. społ., 3) wyborców. Prawo zgłaszania kandydatów na wójta ma komitet, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w gminie. Jest to dodatkowa przesłanka, która musi być spełniona. Tak więc wybory wójtów, jak i sami kandydaci są powiązani z komitetami wyborczymi. Kandydaci zgłaszani są do gminnej komisji wyborczej najpóźniej do 25 dnia przed dniem wyborów. Gminna komisja wyborcza dokonuje rejestracji i sporządza listy kandydatów.

30.ZASADY WYBORU WÓJTA PRZEZ RADĘ GMINY. Jest to szczególny tryb wyboru wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Wybór wójta przez RG jest możliwy, gdy: 1) w danej gminie nie zgłoszono żadnego kandydata, 2) zgłoszono tylko jednego kandydata. Ad.1) Wówczas gminna komisja wyborcza niezwłocznie wzywa poprzez rozplakatowanie do dokonania nowych zgłoszeń. Jeżeli mimo to nie zostanie zgłoszony żaden kandydat to RG dokonuje wyboru wójta bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym spośród kandydatów, których zgłosili radni. Prawo zgłoszenia kandydata na wójta przysługuje grupie radnych, którzy stanowią co najmniej 1/3 ustawowego składu rady. Zgłoszenie kandydata musi mieć formę pisemną. Rada w zgłoszeniu może poprzeć tylko 1 kandydata. Tak więc radni mogą zaproponować od 1 do max 3 kandydatów na wójta. Ad.2) Gdy w gminie został zarejestrowany tylko 1 kandydat, a po niezwłocznym wezwaniu przez gminną komisję wyborczą nie zarejestrowano żadnego nowego, wówczas wybory przeprowadza się. Kandydata uznaje się za wybranego jeśli poprze go więcej niż połowa głosujących. Jeśli nie uzyska on takiego poparcia, wówczas wyboru wójta dokonuje RG w trybie powyższym jakby nie został zgłoszony żaden kandydat. Jeśli RG nie dokona wyboru wójta w tym trybie, w określonym terminie (2 miesiące), to obowiązki wójta sprawuje osoba wyznaczona przez Prezesa RM.

31.USTALANIE WYNIKÓW GŁOSOWANIA W WYBORACH WÓJTA. Obwodowa komisja wyborcza po zamknięciu lokalu wyborczego na podstawie kart z urny ustala wyniki wyborów w swym obwodzie. Komisja ta sporządza protokół z głosowania, który przewodniczący komisji obwodowej oddaje do gminnej komisji wyborczej. Ta na podstawie otrzymanych protokołów z obwodowych komisji wyborczych sporządza ostateczny podsumowujący protokół, w którym ogłasza się wyniki wyborów. Za wybranego na wójta uważa się kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma takiej większości głosów to po upływie 14 dni przeprowadza się 2-gą turę wyborów na wójta. W 2-giej turze biorą udział 2 kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów w 1-szej turze. Jeśli jeden z kandydatów umrze, zrezygnuje itp., wówczas na jego miejsce wchodzi kandydat, który jako kolejny uzyskał największą liczbę głosów (3 w pierwszej turze). Za wybranego w 2-giej turze uznaje się tego kandydata, który uzyskał większą liczbę głosów.

32.POJĘCIE I CEL PRZEPROWADZENIA REF. LOKALNEGO. Referendum to forma demokracji bezpośredniej, która przysługuje mieszkańcom danej j.s.t. W drodze ref. mieszkańcy dokonują władczych rozstrzygnięć w sprawach poddanych pod ref. lokalne. Art.170 Konst. stanowi, że członkowie wspólnoty sam. mogą decydować w drodze ref. w sprawach dotyczących tej wspólnoty. Szczegółowo instytucję ref. reguluje ustawa z 2000r. o referendum lokalnym. Wg niej celem ref. jest wyrażenie opinii przez mieszkańców danej j.s.t. w drodze głosowania co do: 1. sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej członków tej wspólnoty, 2. odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy również wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Referendum lokalne polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odp. na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru spośród kilku zaproponowanych wariantów rozwiązania. W referendum mogą brać osoby stale zamieszkujące na obszarze danej j.s.t. posiadające czynne pr. wyborcze do organu stanowiącego tej jedn.

33.REFERENDUM OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE. Referendum lokalne dzieli się na obligatoryjne i fakultatywne. Ref. obligatoryjne przeprowadza się w sprawach, w których jest ono jedyną prawną formą podjęcia rozstrzygnięcia. Ref. fakultatywne- przeprowadzane w sprawach, w których rozstrzygnięcia mogą być podejmowane również w innych formach, ale ze względu na specyfikę sprawy zdecydowano się na ref. Do ref. obligatoryjnego zalicza się następujące typy referendum: 1) ref. w sprawie odwołania organu stanowiącego j.s.t. (przed upływem kadencji), 2) ref. w sprawie odwołania wójta, burmistrza, prezydenta miasta, 3) ref. w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publ.

34.PRZEDMIOT REF. LOKALNEGO (w jakiej sprawie może być przeprowadzone). Szczegółowo instytucję ref. reguluje ustawa z 2000r. o ref. lokalnym. Wg niej celem ref. jest wyrażenie woli przez mieszkańców danej j.s.t. w drodze głosowania. W ref. lokalnym decyduje się: 1) o sposobie rozstrzygnięcia sprawy (dotyczącej mieszkańców danej j.s.t.) poddanej pod ref., 2) o odwołaniu organu stanowiącego j.s.t., a w przypadku gminy o odwołaniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), 3) w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publ. Ref. polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odp. na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru spośród kilku zaproponowanych wariantów rozwiązania.

35.REFERENDUM W SPRAWIE SAMOOPODATKOWANIA. Ref. w sprawie samoopodatkowania jest ref. obligatoryjnym, czyli nie można narzucić na mieszkańców gminy nowych obowiązków podatkowych w innej formie prawnej niż ref. Ref. w spr. samopodatkowania polega na ustanowieniu nowych obowiązków podatkowych wobec mieszkańców danej gminy. Mieszkańcy gminy określają przedmiot opodatkowania, podmiot obowiązku podatkowego i wysokość podatku. Niedopuszczalne jest ustanowienie obowiązku podatkowego w drodze ref. bez wskazania przeznaczenia środków finansowych uzyskanych od mieszkańców gminy. Zatem cel, na który mają być przeznaczone pieniądze musi być jasno określony. By ref. miało charakter wiążący musi w nim wziąć udział 30% osób uprawnionych do głosowania. Aby móc ustanowić nowy obowiązek podatkowy, trzeba uzyskać 2/3 ważnie oddanych głosów.

36.INICJATOR REF. LOKALNEGO. Ustawa z 2000r o ref. lokalnym stanowi, że z inicjatywą o przeprowadzenie ref. lokalnego może wystąpić organ stanowiący j.s.t. lub mieszkańcy. W imieniu mieszkańców może wystąpić: 1) grupa co najmniej 15 obywateli posiadających pr. wybierania do organów stanowiących danej j.s.t., w przypadku ref. gminnego ma to być grupa co najmniej 5 obywateli posiadających pr. wybierania radnych do rady gminy, 2) jednostka partii polit. działająca w danej j.s.t., 3) organizacja społ., której statutowy obszar działania pokrywa się z obszarem danej j.s.t.

37.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. Z INICJATYWY ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. W przypadku inicjatywy organu stanowiącego j.s.t. podejmuje się wniosek w celu przeprowadzenia ref. Wniosek rozpatrywany jest w normalnym trybie pracy org. stanowiącego danej j.s.t. Organ stanowiący j.s.t. podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia ref. lokalnego bezwzględną większością głosów ustawowego składu. Uchwała taka powinna zawierać: 1) pytanie (pytania) lub warianty rozwiązania, które mają być zaproponowane mieszkańcom do wyboru w ref., w przypadku samoopodatkowania uchwała na wskazywać cel, na który ma być ustanowiony nowy obowiązek podatkowy i zasady opodatkowania, 2) termin przeprowadzenia ref., 3) wzór karty do głosowania, 4) kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem ref. Uchwała ta jest publikowana w Woj. Dz. Urzędowym. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w terminie 50 dni od publikacji uchwały.

38.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. Z INICJATYWY MIESZKAŃCÓW. Wg ustawy z 2000r. o ref. lokalnym inicjatorem ref. mogą być mieszkańcy. W ich imieniu może wystąpić: 1) grupa co najmniej 15 obywateli posiadających pr. wybierania do organów stanowiących danej j.s.t., w przypadku ref. gminnego ma to być grupa co najmniej 5 obywateli, 2) jednostka partii polit. działająca w danej j.s.t., 3) organizacja społ., której statutowy obszar działania pokrywa się z obszarem danej j.s.t. Inicjator w/w referendum powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej j.s.t. o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia ref. lokalnego. W powiadomieniu określa się kto jest inicjatorem oraz sprawę, w której ma być przeprowadzone ref. Przewodniczący zarządu potwierdza pisemnie fakt przyjęcia powiadomienia i w ciągu 14 dni informuje na piśmie inicjatora o liczbie mieszkańców danej j.s.t. uprawnionych do głosowania. Inicjator na swój koszt inf. mieszkańców danej j.s.t. o sprawie, która ma być rozstrzygnięta w drodze ref. Nast. zaczyna zbierać podpisy mieszkańców danej j.s.t. chcących poprzeć inicjatywę przeprowadzenia ref. Inicjator na zebranie określonej liczby podpisów ma 60 dni licząc od dnia powiadomienia przewodniczącego zarządu o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia ref. Podpisy mogą składać os. posiadające pr. wybierania radnych do organów stanowiących. Wniosek musi poprzeć co najmniej: 10% mieszkańców gminy, powiatu uprawnionych do głosowania, w przypadku woj.- 5%.

39.TRYB REF. W SPRAWIE ODWOŁANIA ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. Wniosek o przeprowadzenie ref. składa inicjator ref. do Komisarza Wyborczego. Komisarz sprawdza wniosek. Może go odrzucić lub także zwrócić wniosek inicjatorowi i wyznaczyć 14 dni na jego uzupełnienie. KW rozstrzyga o przeprowadzeniu ref. w formie postanowienia. Jeśli wniosek spełnia wymogi, KW wydaje postanowienie w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku. Na postanowienie odrzucające wniosek, a także w przypadku przekroczenia terminu przysługuje inicjatorowi skarga do sądu adm. (NSA). Sąd rozpatruje skargę w ciągu 14 dni. W przypadku gdy skarga zostanie uwzględniona, KW jest zobowiązany wydać stosowne postanowienie. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w ciągu 50 dni licząc od dnia opublikowania postanowienia KW w Woj. Dz. Urzędowym lub od dnia ogłoszenia wyroku przez sąd adm.

40.TRYB REF. W SPRAWIE INNEJ NIŻ ODWOŁANIE ORGANU STANOWIĄCEGO J.S.T. Inicjator ref. po zebraniu odpowiedniej liczby podpisów popierających wniosek o przeprowadzenie ref. w określonej sprawie przekazuje go przewodniczącemu zarządu (w gminie wójtowi), a ten przekazuje go niezwłocznie przewodniczącemu organu stanowiącego danej j.s.t. Organ stanowiący przy pomocy specjalnej komisji bada czy wniosek odpowiada przepisom ustawy o ref. lokalnym. Jeśli są jakieś braki, wniosek zwraca się inicjatorowi, a ten w ciągu 14 dni musi go uzupełnić. Nast. organ stanowiący rozpatruje wniosek (jest związany jego treścią, nie może go modyfikować). Organ stanowiący podejmuje uchwałę o przyjęciu lub odrzuceniu wniosku. Na podjęcie uchwały ma 30 dni. Uchwałę odrzucającą wniosek lub nie wydanie stosownej uchwały w terminie można zaskarżyć do sądu adm. Wyrok uwzględniający skargę zastępuje uchwałę organu stanowiącego. Od orzeczenia sądu adm. służy skarga kasacyjna do NSA. Ref. przeprowadza się w dniu wolnym od pracy w ciągu 50 dni licząc od dnia opublikowania uchwały w Woj. Dz. Urzędowym lub od dnia ogłoszenia wyroku przez sąd adm.

41.TRYB PRZEPROWADZANIA REF. W SPRAWIE ODWOŁANIA WÓJTA. Ref. mające na celu odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta może być przeprowadzone z inicjatywy mieszkańców lub organu stanowiącego j.s.t.- rady gminy. Jeżeli ref. przeprowadzane jest z inicjatywy RG, wówczas podejmuje ona uchwałę. Uchwałę RG w sprawie przeprowadzenia ref. mającego na celu odwołanie wójta przewodniczący RG przekazuje Komisarzowi Wyborczemu. KW postanawia o przeprowadzeniu ref. w ciągu 14 dni po upływie terminu, w którym organ nadzoru (wojewoda) ma prawo stwierdzić nieważność uchwały RG lub  w ciągu 14 dni od dnia...