zachowania samobójcze u pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym.pdf

216

K. Bobińska i wsp.

Zachowania samobójcze u pacjentów z rozpoznanym

upośledzeniem umysłowym

KINGA BOBIŃSKA 1 , ANTONII FLORKOWSKI 1 , JANUSZ ŚMIGIELSKI 2 , PIOTR GAŁECKI 1

Uniwersytet Medyczny w Łodzi: Klinika Psychiatrii Dorosłych, kierownik: prof. dr hab. med. A. Florkowski, 2 Studium Informatyki i Statystyki

Medycznej, p.o. kierownika: dr med. R. Zajdel

Zachowania samobójcze u pacjentów z rozpoznanym

upośledzeniem umysłowym

Bobińska K. 1 , Florkowski A. 1 , Śmigielski J. 2 , Gałecki P 1 .

Suicidal behaviors in mentally retarded patients

Bobińska K. 1 , Florkowski A. 1 , Śmigielski J. 2 , Gałecki P 1 .

Uniwersytet Medyczny w Łodzi: Klinika Psychiatrii Dorosłych, 2 Stu-

dium Informatyki i Statystyki Medycznej

1 Medical University of Lodz, Poland: Department of Adult Psychia-

try; 2 Department of Medical Informatics and Statistics

Upośledzenie umysłowe jest zjawiskiem często spotykanym w spo-

łeczeństwie. Osoby upośledzone umysłowo mają osłabione zdolno-

ści adaptacyjne do zmieniających się warunków życia codziennego.

Zważywszy na fakt, że w populacji osób upośledzonych umysłowo

ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych jest czterokrotnie wyższe

niż w populacji ogólnej ciekawe wydaje się prześledzenie zjawiska

zachowań samobójczych w tej grupie pacjentów. Według danych

piśmiennictwa wynika, że częstość samobójstw oraz podejmowa-

nych prób samobójczych w populacji pacjentów z obniżoną spraw-

nością intelektualną jest niższa niż w populacji ogólnej, natomiast

nie może być zjawiskiem pominiętym.

Cel badania. Prześledzenie zachowań samobójczych w grupie pa-

cjentów z upośledzeniem umysłowym hospitalizowanych psychia-

trycznie.

Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiła dokumentacja me-

dyczna pacjentów z upośledzeniem umysłowym rozpoznanym we-

dług kryteriów Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Psy-

chicznych ICD-10 hospitalizowanych w Specjalistycznym Psychia-

trycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej im. Babińskiego w Łodzi w

roku 2006. Analizie poddano archiwalnie dostępną dokumentację

pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym, zarówno z

uwzględnionymi w kodach diagnostycznych towarzyszącymi zabu-

rzeniami i chorobami psychicznymi, jak i bez nich, w okresie jedne-

go roku. Materiał badawczy został zanalizowany według autorsko

skonstruowanego kwestionariusza analizy. Wyniki zostały poddane

analizie statystycznej.

Wyniki. Badana zbiorowość pacjentów z rozpoznanym upośledze-

niem umysłowym hospitalizowanych psychiatrycznie liczyła 71 pa-

cjentów, w tym 32 kobiety (45%) i 39 mężczyzn (54,9%). Średnia

wieku w badanej grupie wynosiła 34,2 ± 12,9 lat. Nie wykazano istot-

nej statystycznie zależności podejmowania prób samobójczych od

płci wśród pacjentów upośledzonych umysłowo, natomiast istotnie

statystycznie częściej próby samobójcze podejmowali upośledzeni

w stopniu lekkim. W badanej zbiorowości, zarówno kobiety, jak i

mężczyźni, podejmowali zamachy samobójcze głównie poprzez sa-

mookaleczanie. Nie wykazano zależności statystycznej pomiędzy

płcią, a sposobem zamachu samobójczego. Znaleziono natomiast

istotność statystyczną pomiędzy stopniem upośledzenia umysłowe-

go, a wyborem zachowań autodestrukcyjnych: częściej próby przez

samookaleczanie się podejmowali pacjenci upośledzeni w stopniu

lekkim.

Wnioski. Zachowania samobójcze nie są częstą przyczyną hospi-

talizacji psychiatrycznych w grupie pacjentów z upośledzeniem umy-

słowym. Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy stop-

niem upośledzenia umysłowego, a ogólnie podejmowanymi aktami

samobójczymi oraz sposobem podejmowania prób samobójczych.

Nie wykazano zależności statystycznych w zależności od: płci, po-

dejmowania czynów samobójczych, czy sposobu ich realizowania.

Mental retardation is a common phenomena in general population.

Mentally retarded patients have basically weaker adjustment abili-

ties to changing conditions of the day life routines. Since the risk of

mental disorders is four times higher among mentally retarded than

in general population, it seems interesting to investigate suicidal

behavior at mentally retarded patients. As the literature shows the

frequency of committed and attempted suicides is lower than in ge-

neral population, however it cannot be ignored.

The aim of the study was to investigate suicidal behaviors in the

group of mentally retarded patients who have been admitted to psy-

chiatric hospital.

Material and methods. The medical documentation of patients

hospitalized in Babiński’s Hospital in Lodz in 2006 with diagnosis

of mental retardation (F70-F79 according to ICD-10). The patients

hospitalized throughout the year 2006 with co morbid psychiatric

diagnosis as well as those with only stated mental retardation

were taken into account. The analysis was based on questionna-

ire specially prepared for that paper. The results were statistically

analyzed.

Results. 71 medical histories of in-patients, of which 32 were wo-

men (45%) and 39 were men (54,9%) were analyzed. The average

age was 34.2±12.9. There was no statistical significance in attemp-

ting suicides depending on sex, however there was statistical signi-

ficance depending on the level of mental retardation – more patients

with impaired in light degree attempted suicides. In analyzed com-

munity both women and men attempted suicides mainly by self-inju-

ries, however there was no statistical significance. There was stati-

stical significance between the level of mental retardation and the

chosen way of attempting suicide: patients impaired in light degree

more often chosen self-injuries.

Conclusions. Suicidal behaviors are not frequent reason of admis-

sion to psychiatric hospital among mentally retardated patients. The

study shows the statistical significance between the level of mental

impairment and attempting suicides in general as well as the cho-

sen method of attempting suicide. There was not statistical signifi-

cance neither between the sex of mentally retardated patients and

attempting suicide in general nor between sex and the chosen me-

thod.

Słowa kluczowe: zachowania samobójcze, upośledzenie umysło-

Key words: suicide behavior, mental retardation

Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII, 159, 216

Zachowania samobójcze u pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym

217

Upośledzenie umysłowe jest zjawiskiem często spotykanym

w społeczeństwie. Jego rozpowszechnienie jest jednak trud-

ne do określenia, ponieważ zależy zarówno od stosowanych

kryteriów diagnostycznych, metod badawczych, jak i popula-

cji oraz grupy wiekowej, jakiej dotyczy. Przyjmuje się, że

wskaźnik rozpowszechnienia upośledzenia umysłowego w

całej populacji wynosi 1% [15], choć niektóre opracowania

podają nawet rozpowszechnienie rzędu 2-3% [17].

Największą grupę, bo około 85% niepełnosprawnych

umysłowo, stanowią osoby upośledzone w stopniu lekkim.

Pozostałe grupy, łącznie opisywane jako osoby z upośledze-

niem w stopniu głębszym, stanowią około 15% [15].

Osoby upośledzone umysłowo mają osłabione zdolności

adaptacyjne do zmieniających się warunków życia codzien-

nego [1]. Są one także w większym stopniu predysponowa-

ne do występowania zaburzeń psychicznych. Ryzyko wystą-

pienia zaburzeń psychicznych u pacjentów z obniżonym po-

ziomem intelektualnym jest 3-4 razy większe niż w populacji

pacjentów z prawidłowym poziomem inteligencji [3, 19]. Przyj-

muje się, że 20-40% pacjentów upośledzonych umysłowo

cierpi z powodu zaburzeń psychicznych [7].

Zważywszy na fakt, że w populacji pacjentów upośledzo-

nych umysłowo ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych

jest czterokrotnie wyższe niż w populacji ogólnej, ciekawe

wydaje się prześledzenie zjawiska zachowań samobójczych

w tej grupie [8, 21, 23]. Z danych piśmiennictwa specjalistycz-

nego wynika, że częstość samobójstw oraz podejmowanych

prób samobójczych w populacji pacjentów o obniżonej spraw-

ności intelektualnej jest niższa niż w populacji ogólnej, jed-

nak nie może pozostawać zjawiskiem pominiętym [11, 18].

Niektórzy autorzy sugerują, że obniżone funkcje intelektual-

ne uniemożliwiają same w sobie podjęcie zamachu samo-

bójczego ze względu na brak zdolności poznawczego rozpo-

znania chęci, zaplanowania i przeprowadzenia tego aktu [14].

Przypatrując się kwestii samobójstw wśród populacji pa-

cjentów upośledzonych, należy zwrócić uwagę, że pomimo

częstszego występowania zaburzeń afektywnych i psychoz,

nie obserwuje się, by populacja ta częściej dokonywała za-

machów samobójczych. Badania pokazują, że zachowania

samobójcze są w tej grupie raczej rzadkie [7, 20, 24]. Czyn-

niki ryzyka pozostają podobne jak w populacji ogólnej. Oso-

by upośledzone podejmują akty samobójcze w sposób bar-

dziej pasywny niż osoby pełnosprawne umysłowo [20].

wane przy zastosowaniu następujących metody statystycz-

nych:

– dla cech mierzalnych: wskaźniki struktury oraz podsta-

wowe parametry statystyczne: średnia arytmetyczna oraz

odchylenie standardowe,

– dla cech niemierzalnych: test istotności chi 2 Pearsona dla

zmiennych jakościowych, test chi 2 z poprawką Yatesa, test

dokładny Fishera,

– dla miary korelacji dla cech jakościowych: współczynnik V

– Cramera oraz współczynnik kontygencji Persona [4, 5].

Badaniu poddano71 pacjentów z rozpoznanym upośle-

dzeniem umysłowym hospitalizowanych psychiatrycznie, w

tym 32 kobiety (45%) i 39 mężczyzn (54,9%). Średnia wieku

w badanej grupie wynosiła 34,2±12,9 lat. Zdecydowana więk-

szość badanej populacji to osoby stanu wolnego (n=67;

94,37%), w tym 65 osób (91,54%) to panny/kawalerowie, 1

osoba (1,41%) rozwiedziona, 1 osoba (1,41%) to wdowiec.

Jedynie 4 osoby (5,63%) były zamężne/żonate. Zdecydowa-

na większość osób w ogóle nie pracowała (n=64; 90,14%),

pojedyncze osoby miały pracę w warunkach Zakładu Pracy

Chronionej (n=4; 5,63%) bądź w innej formie zatrudnienia

(n=3; 4,22%). Prawie dwie trzecie pacjentów w badanej zbio-

rowości mieszkała ze swoją rodziną (rodzice bądź rodzeń-

stwo) – 48 osób (67,61%). 15 badanych (21,13%) było pen-

sjonariuszami Domu Opieki Społecznej. Tylko 4 osoby

(5,63%) zamieszkiwały wspólnie z partnerem życiowym. 4

osoby (5,63%) mieszkały w innych formach zamieszkania

poza już wymienionymi. Ponad połowę badanej populacji sta-

nowiły osoby upośledzone w stopniu lekkim (n=41; 57,75%).

Pozostałą część stanowiły osoby głębiej upośledzone umy-

słowo: w tym głównie upośledzone w stopniu umiarkowanym

(n=20; 28,17%), osoby znacznie upośledzone (n=3; 4,23%)

oraz upośledzone głęboko (n=6; 8,45%). Grupa osób z upo-

śledzeniem umysłowym umiarkowanym, znacznym, głębo-

kim i nieokreślonym została nazwana grupą osób z upośle-

dzeniem głębszym. Ze względu na stopień upośledzenia

badanych podzielono na dwie grupy:

osoby upośledzone w stopniu lekkim (n=41; 57,75%),

osoby głębiej upośledzone – (n=30; 42,25%).

WYNIKI

Analizując bezpośrednie przyczyny determinujące przyjęcie

pacjentów na oddział psychiatryczny, w ponad połowie ba-

danych przypadków zaobserwowano zachowania agresyw-

ne wobec otoczenia – 37 osób (52,11%), natomiast jedynie u

4 osób (5,63%) przyczyną skierowania było zdeklarowanie

myśli samobójczych, a u 5 osób (7,04%) podjęcie próby sa-

mobójczej. Najczęściej, bo u 28 pacjentów (39,4%) pośred-

nio za hospitalizację odpowiedzialne były przyczyny środo-

wiskowe bądź, u 25 pacjentów (35,2%), zaostrzenie choroby

psychicznej bez uchwytnej przyczyny. U 8 pacjentów (11,3%)

pośrednią przyczyną było uzależnienie od alkoholu bądź in-

nych substancji psychoaktywnych. W kilku przypadkach od-

notowano somatyczną przyczynę wystąpienia objawów psy-

chopatologicznych – 3 osoby (4,26%), które w rezultacie zde-

terminowały hospitalizację psychiatryczną. U 3 osób (4,2%)

opisano psychologiczne podłoże, wynikające z frustracji czy

niskiej samooceny, jako pośredni czynnik warunkujący lecze-

nie szpitalne. U 4 pacjentów (5,6%) nie ustalono żadnej przy-

czyny mogącej pośrednio doprowadzić do hospitalizacji psy-

chiatrycznej.

Choć w badanej zbiorowości tylko 5 osób skierowanych

było na leczenie szpitalne z powodu podjęcia zamachu sa-

mobójczego, to jednak przeanalizowano wywiad chorobowy

badanej grupy pod kątem wcześniejszego podejmowania prób

samobójczych. Nieznacznie częściej próby samobójcze po-

dejmowały kobiety. Nie wykazano istotnej statystycznie za-

leżności podejmowania prób samobójczych od płci wśród

osób upośledzonych umysłowo. Dokładne dane i analizę sta-

tystyczną przedstawia tabela 1.

Celem pracy było prześledzenie zachowań samobójczych

w grupie pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysło-

wym hospitalizowanych psychiatrycznie oraz analiza prowa-

dząca do odpowiedzi na pytania:

– jak często zachowania samobójcze są przyczyną hospi-

talizacji psychiatrycznych w grupie pacjentów z upośle-

dzeniem umysłowym,

– jaki jest rozkład i ewentualne korelacje statystyczne w po-

dejmowaniu prób samobójczych i wybieranych zachowa-

niach samobójczych w zależności od płci i stopnia upo-

śledzenia.

MATERIAŁ I METODY

Materiał badawczy stanowiła dokumentacja medyczna pa-

cjentów z upośledzeniem umysłowym rozpoznanym według

kryteriów Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń

Psychicznych ICD-10 hospitalizowanych w Specjalistycznym

Psychiatrycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej im. Babińskie-

go w Łodzi w 2006 roku [12].

Analizie poddano archiwalnie dostępną dokumentację

pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym za-

równo z uwzględnionymi w kodach diagnostycznych towa-

rzyszącymi zaburzeniami i chorobami psychicznymi lub bez

nich, obejmującą jeden rok.

Materiał badawczy został przeanalizowany na podstawie

autorskiego kwestionariusza analizy. Dane zostały zanalizo-

218

K. Bobińska i wsp.

Analizując podejmowanie prób samobójczych w badanej

zbiorowości w zależności od stopnia upośledzenia umysłowe-

go wykazano, że istotnie statystycznie częściej próby samo-

bójcze podejmowały osoby upośledzone w stopniu lekkim.

Dokładne dane i analizę statystyczną przedstawia tabela 2.

W badanej zbiorowości zarówno kobiety, jak i mężczyź-

ni podejmowali zamachy samobójcze głównie poprzez sa-

mookaleczanie. Nie wykazano zależności statystycznej po-

między płcią, a sposobem podejmowania zamachu samo-

bójczego. Dokładne dane oraz analizy statystyczne przed-

stawiono w tabeli 3. Zależność statystyczną znaleziono

pomiędzy sposobem podejmowania próby samobójczej, a

stopniem upośledzenia. Istotnie częściej osoby upośledzo-

ne w stopniu lekkim podejmowały próby poprzez samooka-

leczanie się. Dokładne dane oraz analizy statystyczne przed-

stawiono w tabeli 4.

OMÓWIENIE

Osoby upośledzone określa się mianem „grupy podwyższo-

nego ryzyka”, jeśli chodzi o występowanie zaburzeń sfery

Tabela 1. Analiza podejmowania prób samobójczych w zależności od płci w badanej zbiorowości

Table 1. Analysis of suicidal attempts depending on sex in studied population

Próby samobójcze:

Płeć:

Razem

kobieta

mężczyzna

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

[%]

Nie podejmował

78,13

82,05

80,28

Podejmował

21,88

17,95

19,72

Razem

100,00

Analiza statystyczna

Test chi 2 Persona = 0,17 p>0,05; Test chi 2 NW = 0,17 p>0,05

Współczynnik V Cramera = 0,05; Współczynnik C Pearsona = 0,05

Tabela 2. Analiza podejmowania prób samobójczych w zależności od stopnia upośledzenia w badanej zbiorowości

Table 2. Analysis of suicidal attempts depending on mental retardation degree in studied population

Próby samobójcze:

Stopień upośledzenia

Razem

lekkie

umiarkowane i głębsze

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

[%]

Nie podejmował

69,23

93,75

Podejmował

30,77

6,25

Razem

100,00

Analiza statystyczna

Test chi 2 Yatesa = 5,22; p<0,05

Współczynnik V Cramera = 0,28; Współczynnik C Pearsona = 0,27

Tabela 3. Analiza sposobu podjęcia zamachu samobójczego w zależności od płci w badanej zbiorowości

Table 3. Analysis of the method of suicidal attempts depending on sex in studied population

Sposób podjęcia

zamachu

samobójczego

Płeć

Razem

kobieta

mężczyzna

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

[%]

Nie dotyczy

78,13

82,05

80,28

Samookaleczenia

12,50

12,82

12,68

Pozostałe

9,38

5,13

7,04

Razem

100,0

Analiza statystyczna

Test chi 2 Persona = 0,49; p>0,05 ; Test chi 2 NW = 0,48; p>0,05

Współczynnik V Cramera = 0,08; Współczynnik C Pearsona = 0,08

Tabela 4. Analiza sposobu podjęcia zamachu samobójczego w zależności od stopnia upośledzenia umysłowego w badanej zbiorowości

Table 4. Analysis of the method of suicidal attempts depending on mental retardation degree in studied population

Sposób podjęcia

zamachu

samobójczego

Stopień upośledzenia

Razem

lekkie

umiarkowane i głębsze

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

liczba badanych

wskaźnik struktury

[%]

Nie dotyczy

69,23

93,75

80,28

Samookaleczenia

20,51

3,13

12,68

Pozostałe

10,26

3,13

7,04

Razem

100,0

Analiza statystyczna

Test chi 2 Persona = 6,78; p<0,05; Test chi 2 NW = 7,59; p<0,05

Współczynnik V Cramera = 0,31; Współczynnik C Pearsona = 0,31

Zachowania samobójcze u pacjentów z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym

219

emocjonalnej [22]. Oceniając pośrednią przyczynę warunku-

jącą przyjęcie do szpitala okazało się, że główną przyczynę

stanowią niekorzystne warunki środowiskowe, wśród których

najczęściej opisywano kłótnie w środowisku zamieszkania,

brak wsparcia i odrzucenie. Wyniki naszej analizy wydają się

zatem potwierdzać, że zachowania agresywne mogą być

konsekwencją niekorzystnych warunków środowiskowych,

które obejmowały wszystkie sytuacje, prowadzące do nieza-

spokojenia podstawowych potrzeb psychicznych, izolacji

społecznej, świadomości braku samodzielności, odrzucenia.

Reakcje na te same nawet wydarzenia życiowe u osób głę-

biej upośledzonych umysłowo są bardziej gwałtowne niż u

osób lżej upośledzonych. Towarzyszą im często poważne

zaburzenia w zachowaniu, takie jak: agresywność, samousz-

kodzenia [1, 16].

Agresja skierowana przeciw własnej osobie w postaci

podejmowania zamachów samobójczych jest zjawiskiem

rzadkim w grupie osób upośledzonych [10, 13, 18, 25]. Uzy-

skane w tym badaniu wyniki, dotyczące oceny podejmo-

wania prób samobójczych, są zgodne z doniesieniami pi-

śmiennictwa. Badanie wykazało, że w analizowanej zbio-

rowości częściej akty samobójcze przybierały formę za-

chowań autoagresywnych. Dotyczyło to istotnie statystycz-

nie częściej pacjentów upośledzonych w stopniu lekkim, a

więc mających większą samoświadomość swoich emocji i

sytuacji w jakiej się znajdują. Samookaleczanie się, które

okazało się statystycznie najczęściej wybieraną formą za-

chowań autodestrukcyjnych, jest formą agresji, a więc pro-

stego zachowania służącego rozładowaniu wewnętrzne-

go napięcia.

Częstość występowania zachowań autodestrukcyjnych

jest trudna do jednoznacznej oceny ze względu na różnice

metodologiczne prowadzonych badań i mieści się ona w gra-

nicach 1,7-41% [2]. Częstość zachowań autodestrukcyjnych

jest odwrotnie proporcjonalna do poziomu inteligencji i bez

istotności statystycznej, jeśli chodzi o płeć, co również ob-

serwuje się w wynikach tej pracy.

Badania dotyczące podejmowanych decyzji przez opie-

kunów osób z rozpoznanym upośledzeniem umysłowym

wskazują, że zaburzenia zachowania, w tym szczególnie

samouszkodzenia, są najczęstszą przyczyną umieszcza-

nia podopiecznego w różnych formach opieki instytucjo-

nalnej. Według niektórych autorów deinstytucjonalizacja

sprzyja mniejszej częstości występowania samouszko-

dzeń, a środowiska opieki stacjonarnej są odpowiedzialne

za zwiększanie częstości zaburzeń zachowania, w tym sa-

mouszkodzeń, które często pojawiają się dopiero po

umieszczeniu jednostki upośledzonej w stacjonarnej for-

mie opieki. Nie wszyscy jednak badacze są zgodni co do

przytaczanego poglądu i nie potwierdzają niekorzystnego

wpływu instytucjonalizacji opieki na występowanie samo-

uszkodzeń [2].

Teorie tłumaczące występowanie samouszkodzeń obej-

mują hipotezy zarówno behawioralne (pozytywnych wzmoc-

nień oraz jako forma unikania nieprzyjemnych sytuacji), jak i

neurochemiczne (zaburzenia neurotransmisji dopaminowej,

opiatowej i serotoninowej), a także pojawiania się zachowań

autodestrukcyjnych jako objawu ostrych i przewlekłych cho-

rób somatycznych, cyklicznych stanów fizjologicznych, wtór-

nego przejawu samostymulacji osób z dodatkowymi deficy-

tami zmysłów, konsekwencji stereotypii, zachowań kompul-

sywnych bądź jako formy komunikacji [2].

W dostępnym piśmiennictwie, np. w badaniu przepro-

wadzonym przez Patja i wsp. na grupie 2369 osób z upo-

śledzeniem umysłowym wykazano, że tylko 10 podjęło sku-

teczną próbę samobójczą, nie wykazano związku z płcią.

Większość badanych upośledzona była w stopniu łagodnym,

u wszystkich natomiast stwierdzono niewystarczające

wsparcie społeczne i długotrwałe problemy ze zdrowiem

psychicznym [20]. Tiet i wsp. wykazali w swoim badaniu, że

osoby upośledzone umysłowo przyjęte do szpitala i wyka-

zujące tendencje samobójcze bardzo często były ofiarami

przemocy fizycznej lub seksualnej [25]. W badaniu wyko-

nanym przez Hardana wśród 233 hospitalizowanych z upo-

śledzeniem umysłowym u ani jednego nie wspomniano o

byciu ofiarą przemocy fizycznej bądź intelektualnej, co jed-

nak, jak podkreślają autorzy, nie oznacza, że przemoc taka

ich nie dotyczyła [9]. Z badania opublikowanego przez Hur-

leya wynika, że u osób upośledzonych umysłowo w stopniu

lekkim znacznie częściej obserwuje się lęk i myśli samobój-

cze niż u osób upośledzonych głębiej [11]. Osoby upośle-

dzone umysłowo mające myśli i tendencje samobójcze naj-

częściej były bezrobotne, miały dodatkowe rozpoznanie

psychiatryczne, odczuwały znaczny stres związany z róż-

nymi czynnikami środowiskowymi, były samotne, przygnę-

bione i odczuwały znaczny lęk. Wywiad świadczył o braku

należytego wsparcia rodzinnego, ubogich kontaktach in-

terpersonalnych, ogólnie niewystarczającym wsparciu spo-

łecznym.

Wyniki prezentowanej pracy wskazują również na częst-

sze występowanie myśli i czynów autodestrukcyjnych u pa-

cjentów upośledzonych lżej, a analiza uwarunkowań środo-

wiskowych potwierdza obserwacje zawarte w piśmiennictwie

specjalistycznym. Aby móc właściwie rozpoznawać tenden-

cje samobójcze i zapobiegać podejmowaniu takich prób na-

leży zwracać szczególną uwagę na czynniki ryzyka wymie-

niane przez autorów przytaczanych badań. Należą do nich:

przemoc seksualna, brak stabilnej sytuacji rodzinnej, nega-

tywne wydarzenia życiowe, stres, brak wsparcia społeczne-

go, brak zatrudnienia, rozpoznanie psychiatryczne, stres,

samotność, depresja i lęk [6, 13].

W populacji ogólnej próby samobójcze częściej podejmu-

ją kobiety, ale skuteczniej podejmują je mężczyźni. W popu-

lacji osób upośledzonych umysłowo większość doniesień

wskazuje na częstsze skuteczniejsze podejmowanie zama-

chów samobójczych przez mężczyzn [18]. Wyniki prezento-

wanej pracy nie wykazały różnicy w podejmowaniu aktów

samobójczych pomiędzy płciami.

Ograniczenia w rozwoju funkcji poznawczych, sensorycz-

nych oraz motorycznych mogą mieć wpływ na aspekt komu-

nikacyjny omawianej psychopatologii. Osoby upośledzone

mają większą skłonność, niż osoby w normie intelektualnej,

do uzewnętrzniania swoich napięć i konfliktów w postaci za-

chowań typu acting-out skierowanych bezpośrednio w stro-

nę otoczenia oraz do stosowania prymitywnych mechani-

zmów obronnych [16, 22].

Najtrudniejszą sprawą w rozpoznawaniu myśli i tenden-

cji samobójczych w badanej populacji są upośledzone zdol-

ności komunikacji międzyludzkiej. Dlatego też zawsze prze-

słanki o obniżonym nastroju, lęku oraz wywiad potwier-

dzający wystąpienie któregoś z tych czynników ryzyka po-

winien uwrażliwiać na możliwość wystąpienia zachowań

samobójczych.

WNIOSKI

1. Zachowania samobójcze nie są częstą przyczyną hospi-

talizacji psychiatrycznych w grupie pacjentów z upośle-

dzeniem umysłowym.

2. Nie wykazano istotnej statystycznie zależności podejmo-

wania prób samobójczych od płci wśród osób upośledzo-

nych umysłowo, natomiast istotnie statystycznie częściej

próby samobójcze podejmowały osoby upośledzone w

stopniu lekkim.

3. W badanej zbiorowości zarówno kobiety, jak i mężczyźni

podejmowali zamachy samobójcze głównie poprzez sa-

mookaleczanie.

4. Nie wykazano zależności statystycznej pomiędzy płcią, a

sposobem podejmowania zamachu samobójczego.

5. Wykazano istotność statystyczną pomiędzy stopniem upo-

śledzenia umysłowego, a wyborem zachowań autode-

strukcyjnych: osoby upośledzone w stopniu lekkim czę-

ściej podejmowały próby przez samookaleczanie się.

220

K. Bobińska i wsp.

PIŚMIENNICTWO

14. Kaminer Y., Feinstein C., Barnett RP.: Suicidal behavior in mentally retar-

ded adolescents: An overlooked problem. Child Psychiatry Hum. Dev.,

1987, 18, 82-86.

15. Komander J.: Upośledzenie umysłowe – niepełnosprawność umysłowa.

W: Psychiatria. (red. Bilikiewicz A., Pużyński S., Wciórka J.). Urban&Part-

ner. Wrocław, 2002, 617-644.

16. Lindsay W.R., Murphy L., Smith G.: The dynamic risk assessment and

management system: an assessment of immediate risk of violence for

individuals with offending and challenging behaviour. J. Applied Res. In-

tellect. Disabil., 2004, 17, 229-234.

17. Lower K., Mangelsdorf M., Gecz J.: Molecular genetics of X-linked men-

tal retardation: a complex picture emerging. Expert Rev. Mol. Diagn., 2001,

1, 220-225.

18. Lunsky Y.: Suicidality in a clinical and community sample of adults with

mental retardation. Res .Dev. Disabil., 2004, 25, 231-243.

19. Matson J.L., Sevin J.A.: Theories of dual diagnosis in mental retardation.

J Consult Clin Psychol., 1994, 62, 6-16.

20. Patia K., Livanainen M., Raitasuo S. i wsp.: Suicide mortality in mental

retardation: a 35-year follow-up study. Acta Psychiatr. Scandinavica, 2001,

103, 4, 307-311.

21. Richards M.: Maughan B.: Hardy R. i wsp.: Long-term affective disorder in

people with mild learning disability. Br. J. Psychiatry, 2001, 179, 523-527.

22. Rola J.: Zaburzenia depresyjne u dzieci upośledzonych umysłowo. Prze-

gląd wybranego piśmiennictwa. Psychiatria Polska, 1996, 30, 2, 201-210.

23. Rush K.S., Bowman L.G., Eidman S.L. i wsp.: Assessing psychopathology in

individuals with developmental disabilities. Behav. Modif., 2004, 28, 621-637.

24. Sovner R., Pary R.J.: Affective disorders in developmentally disabled per-

sons. In: (eds Matson J.L., Barrett R.P.). Psychopathology in the mentally

retarded. Allyn and Bacon, Boston, 1996, 87-137.

25. Tiet Q.Q., Finney J.W., Moos R.H.: Recent sexual abuse, physical abu-

se, and suicide attempts among male veterans seeking psychiatric treat-

ment. Psychiatr. Serv., 2006, 57, 107-113.

1. Alexander R., Cooray S.: Diagnosis of personality Disorders in learning

disability. British Journal of Psychiatry., 2003, 182, suppl. 44, 28-31.

2. Bouras N., Holt G.: Psychiatric and behavioural disorders in inellectual

and developmental disabilities. Second Edition. Cambridge University

Press, 2007.

3. Costello A.: Assesment and diagnosis of psychopathology. In: Psycho-

pathology in the mentally retarded. (eds Matson J.L., Barret R.P.). Gru-

ne&Stratton. New York, 1992, 37-49.

4. Domański C., Iwaszkiewicz-Zasłonka A., Jaszewski R., Zasłonka J.: Za-

stosowanie metod statystycznych w badaniach pacjentów z chorobą nie-

dokrwienną serca leczonych operacyjnie. Wydawnictwo Uniwersytetu

Łódzkiego. Łódź, 2003.

5. Domański C.: Testy statystyczne. PWE. Warszawa, 1990.

6. Florkowski A., Zboralski K., Talarowska M. i wsp.: Suicide attempts--

possibility of psychoprofilactic. Pol Merkur Lekarski., 2008, 25, 147,

291-293.

7. Fraser W., Nolan M.: Psychiatric disorders in mental retardation. In: Men-

tal health in mental retardation (ed. Bouras N.). London Cambridge Uni-

versity Press. 1996, 79-91.

8. Gustafsson C., Sonnander K.: Occurrence of mental health problems in

Swedish samples of adults with intellectual disabilities. Soc. Psychiatry

Psychiatr. Epidemiol., 2004, 39, 448-456.

9. Hardan A., Sahl R.: Suicidal behavior in children and adolescents with

developmental disorders. Res. Dev. Disabil., 1999, 20, 287-296.

10. Hemmings C.P., Gravestock S., Pickard M., i wsp.: Psychiatric symptoms

and problem behaviours in people with intellectual disabilities. J. Intel-

lect. Disabil. Res., 2006, 50, 269-276.

11. Hurley A.D., Folstein M., Lam N.: Patients with and without intellectual

disability seeking outpatient psychiatric services: Diagnoses and prescri-

bing pattern. J. Intellect. Disabil. Res., 2003, 47, 39-50.

12. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Pro-

blems, 10th revision, ICD 10, WHO, 1992.

13. Kahng S., Iwata BA., Lewin AB.: Behavioural treatments of self injury,

1964-2000. Am. J. Mental Retardation, 2002, 107, 212-221.

Otrzymano 12 lutego 2009 r.

Adres: Kinga Bobińska, Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytet Medyczny

w Łodzi, 91-229 Łódź, ul. Aleksandrowska 159, tel.: 042 652 12 89, 042 652

94 01 wew. 334, fax.: 042 640 50 58, e-mail: k.bobinska@op.pl

XXIX Congress of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology

London, UK, 5-9th June 2010

www.congrex.com/eaaci2010

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: