Poradnik dla pracownika.pdf

Piotr Wojciechowski

Praktyczny poradnik

prawa pracy

dla pracownika

w pytaniach i odpowiedziach

Warszawa 2005

PAÑSTWOWA INSPEKCJA PRACY

G£ÓWNY INSPEKTORAT PRACY

Departament Informacji i Promocji

www.pip.gov.pl

Rozdział I

Stosunek pracy

1. W jakiej sytuacji stosunek pracy zostaje nawiązany?

Zgodnie z art. 22 kp przez nawi¹zanie stosunku pracy pracownik zobowi¹-

zuje siê do wykonywania pracy okreœlonego rodzaju na rzecz pracodawcy

i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez praco-

dawcê, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Aby zatrudnienie mia³o charakter stosunku pracy, musi spe³niaæ wszyst-

kie poni¿sze cechy:

podporz¹dkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,

odp³atnoœæ wykonywanej pracy,

wykonywanie pracy osobiœcie przez pracownika,

powtarzanie pracy w codziennych lub d³u¿szych odstêpach czasu,

wykonywanie pracy „na ryzyko” pracodawcy, co oznacza, ¿e praco-

dawca ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych b³êdów pope³nianych

przez pracownika, obowi¹zany jest spe³niaæ wzajemne œwiadczenie na rzecz

pracownika w przypadkach zak³óceñ w funkcjonowaniu zak³adu, np. przesto-

ju lub z³ej kondycji ekonomicznej przedsiêbiorstwa,

wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcê.

2. W jakiej sytuacji zawiera się umowę o pracę, a w jakiej

umowę cywilnoprawną?

To strony umowy o zatrudnienie decyduj¹, jaki charakter prawny bêdzie

mia³a umowa o zatrudnienie, której przedmiotem bêdzie wykonywanie pra-

cy. Strony musz¹ jednak pamiêtaæ, ¿e rodzaj zawieranej umowy o pracê mu-

si byæ zgodny z charakterem pracy wykonywanej przez osobê zatrudnion¹

oraz z efektem, który strony chc¹ osi¹gn¹æ.

Wybrane typy umów o zatrudnienie cywilnoprawne

a) Umowa o dzie³o

Je¿eli przedmiotem umowy jest wykonanie okreœlonego utworu, miêdzy

stronami powstaje stosunek prawny oparty na umowie o dzie³o (art. 627

i n. kc). Jest to tzw. umowa rezultatu – zamawiaj¹cy dzie³o zasadniczo nie po-

nosi ryzyka zwi¹zanego z jego wykonywaniem. Dobrym przyk³adem takiej

umowy jest umowa o namalowanie obrazu czy naprawienie niesprawnej czê-

œci samochodu.

b) Umowa zlecenia

Stosunek pracy ró¿ni siê te¿ od umowy zlecenia, z której wynika obowi¹-

zek dokonania okreœlonej czynnoœci prawnej lub œwiadczenia innych us³ug

w warunkach braku podporz¹dkowania zleceniobiorcy kierownictwu daj¹ce-

mu zlecenie, co oznacza, ¿e nie ma prawnej koniecznoœci bezpoœredniego

nadzorowania wykonywanej pracy oraz konsultowania siê ze zleceniodaw-

c¹. Zleceniodawca bowiem daje wskazówki, a nie zarz¹dza zleceniobiorc¹.

Czynnoœci i us³ugi nie musz¹ byæ wykonywane osobiœcie przez przyjmuj¹-

cego zlecenie. W tym wypadku zleceniobiorca mo¿e zobowi¹zaæ siê przy-

k³adowo do napisania utworu artystycznego czy sporz¹dzenia bilansu finan-

sowego firmy.

c) Umowa agencji

Stosunek pracy nie powstaje tak¿e na podstawie umowy agencji, która zo-

bowi¹zuje agenta do sta³ego poœredniczenia przy zawieraniu umów oznaczo-

nego rodzaju na rzecz zleceniodawcy lub do zawierania w jego imieniu takich

umów (art. 758 i n. kc). W tym stosunku nie wystêpuje podporz¹dkowanie

agenta kierownictwu zleceniodawcy charakterystyczne dla stosunku pracy.

Typowy przyk³ad to przedstawiciel handlowy towarzystwa ubezpieczeniowe-

go, który wyszukuje klientów i zawiera z nimi umowy na rzecz towarzystwa,

które reprezentuje.

3. Jakich informacji może domagać się pracodawca od pracow-

ników i kandydatów na pracowników?

Od osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie mo¿na ¿¹daæ, zgodnie z art. 22 1

§ 1 kp, przedstawienia takich danych jak:

imiê (imiona) i nazwisko,

imiona rodziców,

miejsce zamieszkania; w przypadku zamieszkania w innym miejscu

ni¿ miejsce zameldowania – tak¿e adres do korespondencji umo¿liwia-

j¹cy zainteresowanemu pracownikowi odbiór poczty,

data urodzenia,

wykszta³cenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia.

WA¯NE!

Z przepisu wynika wyraŸnie, ¿e pracodawca nie mo¿e ¿¹daæ od kan-

dydata na pracownika innych danych ni¿ wymienione powy¿ej. W szcze-

gólnoœci nie mo¿na wymagaæ przedstawienia zaœwiadczenia o niekaralno-

œci (chyba ¿e obowi¹zek taki wynika z przepisów szczególnych) ani za-

œwiadczenia o stanie cywilnym i rodzinnym.

Ponadto, na podstawie § 1 rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjal-

nej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców do-

kumentacji w sprawach zwi¹zanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowa-

dzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. nr 62, poz. 286 ze zm.), od osoby

ubiegaj¹cej siê o pracê mo¿na ¿¹daæ z³o¿enia nastêpuj¹cych dokumentów:

wype³nionego kwestionariusza osobowego z niezbêdn¹ liczb¹ fotogra-

fii (zmiana rozporz¹dzenia wprowadzi³a nowy wzór kwestionariusza),

potwierdzaj¹cych okres zatrudnienia, obejmuj¹cy okresy pracy przy-

padaj¹ce w roku kalendarzowym, w którym pracownik ubiega siê o za-

trudnienie,

potwierdzaj¹cych kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywa-

nia oferowanej pracy,

œwiadectwa ukoñczenia gimnazjum, w przypadku osoby ubiegaj¹cej

siê o zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego,

orzeczenia lekarskiego stwierdzaj¹cego brak przeciwwskazañ do pra-

cy na okreœlonym stanowisku,

innych, je¿eli obowi¹zek ich przed³o¿enia wynika z obowi¹zuj¹cych

przepisów.

Osoba ubiegaj¹ca siê o zatrudnienie mo¿e przed³o¿yæ dodatkowo inne do-

kumenty potwierdzaj¹ce jej umiejêtnoœci i osi¹gniêcia zawodowe, œwiadec-

twa pracy z poprzednich miejsc pracy lub inne dokumenty potwierdzaj¹ce

okresy zatrudnienia przypadaj¹ce w innym roku kalendarzowym ni¿ rok,

w którym pracownik ubiega siê o pracê, oraz dokumenty stanowi¹ce podsta-

wê do korzystania ze szczególnych uprawnieñ w zakresie stosunku pracy.

Po nawi¹zaniu stosunku pracy od pracownika mo¿na domagaæ siê równie¿

innych danych osobowych (numeru PESEL, NIP i innych danych, je¿eli obo-

wi¹zek ich podania wynika z odrêbnych przepisów) oraz imion, nazwisk i dat

urodzenia dzieci – prawo do ¿¹dania podania powy¿szych danych jest uwarun-

kowane koniecznoœci¹ ich pozyskania ze wzglêdu na korzystanie przez pra-

cownika ze szczególnych uprawnieñ przewidzianych w prawie pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: