Materiał edukacyjny rozdawany bezpłatnie w ramach szkolenia.
Komenda Hufca Katowice
im. Bohaterów Wieży Spadochronowej
Opracowała :
pwd. Magdalena Słomion
Obóz harcerski – harcerska przygoda, sposób na udane wakacje, podsumowanie całorocznej pracy w drużynie, szczepie. Jednak dla organizatora jest to prawdziwe wyzwanie, ogrom spraw do załatwienia, rzeczy, o których nie można zapomnieć. Na pierwszy rzut oka może to przerazić, wystraszyć nawet zniechęcić... Ale „nie taki diabeł straszny...”. Na wszystko znajdzie się sposób, trzeba tylko rozsądnie i odpowiednio wcześnie zaplanować kolejne kroki i nim minie rok harcerski obóz gotowy!
Druhno, Druhu zapraszam w tą długą drogę, której uwieńczeniem będzie wspaniały obóz dla Twoich podopiecznych.
Przygotowania do obozu letniego zaczynamy już jesienią – im wcześniej tym lepiej. Pierwsze pytanie, które musimy sobie postawić to: gdzie wyjedziemy? Zależy to od wielu czynników takich jak: miejsca, w którym obozowaliśmy wcześniej, naszych preferencji, pomysłów i potrzeb naszych harcerzy oraz możliwości ich rodziców ( również finansowych).
Warto zapytać harcerzy i rodziców, szczególnie tych, którzy znają nas dobrze, ufają nam, który z naszych obozów był ich zdaniem najbardziej udany, z której bazy byli najbardziej zadowoleni. Uzyskane odpowiedzi mogą być dla nas dużym zaskoczeniem, ale pozwolą nam wyjść naprzeciw potrzebom naszych podopiecznych – wszak obóz organizujemy głównie dla nich.
Gdy już wiemy czy interesują nas góry, morze czy jeziora zastanówmy się czy wyjeżdżamy na obóz samodzielny i decydujemy się zakosztować dziś coraz rzadziej spotykanej, ale niezwykle satysfakcjonującej harcerskiej przygody czy też zamierzamy skorzystać ze stanicy harcerskiej. A może planujemy obóz wędrowny? Jeżeli pociąga Cię pierwsza lub trzecia propozycja to zachęcam do skorzystania również z bardziej specjalistycznych pozycji, bo w niniejszym opracowaniu nie znajdziesz wszystkich potrzebnych informacji.
Jak znaleźć dobrą bazę?
Najlepszym sposobem jest znajomość kilku miejsc z wcześniejszych wyjazdów Twoich, ale też zaprzyjaźnionych środowisk. Zapytaj, może któryś z instruktorów w Twoim hufcu zna miejsce, do którego warto jechać. Jeżeli wolisz poświęcić trochę czasu, ale zobaczyć wszystko na własne oczy możesz wybrać się w interesujący Cię rejon kraju z przygotowaną wcześniej listą ośrodków. Jest to jednak wariant czasochłonny i dość kosztowny.
A co jeżeli jest już wiosna a Ty nie masz pojęcia gdzie wyjechać? Na to również jest rada. Otóż, co roku pod koniec marca w Ośrodku Harcerskim w Chorzowie organizowana jest Ogólnopolska Giełda Baz i Ośrodków, na której swoją ofertę prezentuje wiele hufców z całej Polski. Rzeczywiście jest, w czym wybierać.
Załóżmy, że już na pewno wiemy gdzie chcemy jechać. Warto jest poświęcić, chociaż jeden dzień i pojechać w to miejsce, dokładnie samemu je pooglądać, zajrzeć wszędzie tam gdzie mogą czaić się w przyszłości problemy, a więc: np. sprawdzić standard sanitariatów, latryn ( coraz częściej zastępowanych kabinami Toi – Toi), kuchni, jadalni – czy jest okryta wiatą, jak rozmieszczone są poszczególne place obozowe, jak daleko jest do wody ( jezioro, morze, rzeczka), jakie jest sąsiedztwo – należy szczególnie uważać na znajdujące się w pobliżu campingi, bary ( tych lepiej unikać jak ognia), czy na terenie zgrupowania jest krąg ogniskowy a najlepiej, jeżeli jest ich ,tyle ile obozów, czy w razie deszczu istnieje możliwość skorzystania ze świetlicy... itp. Koniecznie należy porozmawiać z właścicielem bazy, najczęściej jest nim Komenda Hufca, ustalić wstępnie koszt ( stawka żywieniowa, noclegi, dodatkowe usługi oferowane w cenie, odpłatność kadry). Zapytać również czy można liczyć na pomoc w organizacji wycieczki, wędrówki, przede wszystkim przyjrzeć się ludziom, z którymi będziemy współpracować na zgrupowaniu. Oczywiście trzeba też pamiętać o umowie, którą w naszym imieniu podpisuje komendant naszego hufca. Odwiedzając stanicę warto też pstryknąć kilka zdjęć, skorzystać z kamery video. Po co?
O tym trochę później.
Jeżeli to wszystko przebiegnie pomyślnie możemy przystąpić do następnego kroku.
Z kim jechać na obóz, aby spędzony tam czas był dobrze wspominany przez następne lata?
Z pewnością kadra obozu powinna być profesjonalna, doświadczona, odpowiedzialna, ale przede wszystkim zgrana. Kadra obozu współpracuje ze sobą przez kilka miesięcy poprzedzających wyjazd , a uwieńczeniem tego są trzy , a czasem cztery tygodnie spędzone wspólnie w jednej kadrówce. I konieczne jest, aby w tej kadrówce panowała atmosfera wzajemnego szacunku, zaufania, przyjaźni i porozumienia. Problemy wewnętrzne między instruktorami niestety bardzo odbijają się na jakości obozu i atmosferze – harcerze są świetnymi obserwatorami i momentalnie wyczuwają, że coś jest nie tak. Jak oszczędzić im rozczarowania? Nie ma recepty na sukces, ale kierując się zdrowym rozsądkiem można wiele zdziałać.
Jak dobrać kadrę ?
Najczęściej na obóz wyjeżdżają drużyny, szczepy i wtedy sprawa jest rozwiązana – w skład kadry wchodzą instruktorzy działający w ciągu całego roku harcerskiego, a więc drużynowi. ( Są środowiska, w których również przyboczni wyjeżdżają jako członkowie kadry – najlepiej, gdy jest to tzw. kadra młodzieżowa, stażowa ). Natomiast, gdy drużyna działa samodzielnie może przyłączyć się do innej drużyny lub szczepu po warunkiem, że Ty jako drużynowy będziesz potrafił współpracować z instruktorami innego środowiska. Czasem mogą pojawić się różnice w obrzędowości, podejściu do harcerstwa, dyscyplinie. Jednak dzięki pozytywnemu nastawieniu można je przezwyciężyć. Warto pamiętać o omówieniu ich zanim zapadną wiążące decyzje.
Członek kadry obozu harcerskiego powinien:
§ Być pełnoletni, jednak często odstępuje się od tej zasady ze względu na brak pełnoletnich instruktorów, którzy chcą pracować na obozie;
§ Mieć aktualną pracowniczą książeczkę zdrowia ( niepełnoletni kartę
zdrowia),
§ Ukończyć kurs wychowawców kolonijnych ( nie dotyczy osób
niepełnoletnich ),
§ Świadomie zdecydować się na wyjazd .
Jakie funkcje są na obozie i jakie wymagania powinni spełniać poszczególni instruktorzy?
Komendant obozu – człowiek, który odpowiada za całość obozu, na nim spoczywa obowiązek dopilnowania, aby przygotowania i sam wyjazd przebiegały zgodnie z przepisami państwowymi, oraz wenątrzorganizacyjnymi. Zatwierdza i rozlicza obóz w KH[1] i KCh[2]. To on czuwa nad wszystkim. Dodatkowo, oprócz wymienionych wcześniej warunków komendant powinien posiadać stopień podharcmistrza oraz mieć ukończony kurs kierowników placówek wypoczynku.
Zastępca komendanta do spraw programowych – zajmuje się programem, dba, aby obóz przebiegał zgodnie z wcześniej ustalonym i zatwierdzonym planem pracy, dba , aby zajęcia były urozmaicone
i atrakcyjne. Stara się pomagać w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.
Oboźny – to człowiek, z którym harcerze mają najwięcej do czynienia, dlatego powinien cechować się cierpliwością, opanowaniem, samodyscypliną... Na barkach oboźnego spoczywa wielki ciężar – sam dopilnowuje wielu spraw, nie może sobie pozwolić na „chwileczkę zapomnienia”, ponieważ harcerze są cały czas pod jego opieką. Nazywany czasami jest zastępcą do spraw organizacyjnych.
Kwatermistrz – zabezpiecza obóz od strony finansowej i organizacyjnej, dba o to, aby nie brakło materiałów programowych, żeby znalazły się pieniążki na wycieczkę, wejście do muzeum. Przed obozem zbiera odpłatności od uczestników. Jednym słowem trzyma kasę. Powinien mieć ukończony kurs kwatermistrzowski.
Komendant i kwatermistrz obozu nie mogą być spokrewnieni.
Jak liczna powinna być kadra obozu harcerskiego?
Ilość osób w kadrze zależy od ilości uczestników, zgodnie z zasadami bezpieczeństwa jeden pełnoletni opiekun przypada na 15 harcerzy, czasem jednak jest więcej chętnych do wyjazdu niż trzeba i z jednej strony to dobrze, bo więcej rąk do pracy, ale może to też spowodować problemy. Przy czterdziestoosobowym obozie cztery osoby kadry to sytuacja optymalna.
Nie polecam też takiego doboru kadry, gdzie jest trzech druhów i jedna druhna
( odwrotnie też nie), taki układ może nie przetrwać próby czasu – trzy tygodnie to jednak długo.
Jakie dokumenty podpisuje kadra?
Instruktorzy harcerscy wyjeżdżają na obóz jako wolontariusze tzn. nie pobierają żadnego wynagrodzenia, dlatego przed wyjazdem każdy powinien podpisać w macierzystej Komendzie Hufca Umowę Wolontariacką. Ponadto należy podpisać też tzw. odpowiedzialność, czyli Deklarację w sprawie ochrony życia i zdrowia dziecka na placówce wczasów letnich. Jest to potwierdzenie tego, że świadomie bierzemy odpowiedzialność za zdrowie i życie powierzonych naszej opiece harcerzy i że zaznajomiliśmy się z obowiązującymi przepisami. Istnieje również Oświadczenie Instruktora – Wychowawcy , któ®e podpisuje kadra wychowawcza. Dokumenty niezbędne do zatwierdzenia obozu znajdują się w Instrukcji Organizacyjnej HAZ/ HAL.
Teraz, gdy mamy już instruktorów, z którymi wyjeżdżamy, warto wspólnie zastanowić się nad zaplanowaniem pracy na obozie i podziałem pracy między kadrą.
Wielu z Was zadaje sobie pytanie, po co pisać plan pracy obozu[i], przecież nie można przewidzieć pogody, tego, jakie będą możliwości do realizacji programu, czy to ma sens? Otóż ma. Obóz organizowany „na żywioł”, spontanicznie , może się udać i przebiegać sprawnie i bezpiecznie, ale bardziej prawdopodobne jest, że po kilku udanych dniach okazałoby się, że nie ma już pomysłów na następny dzień, a nawet, jeżeli jest pomysł to brakuje nam potrzebnych materiałów, strojów, szczegółów, które składają się na całość. Jednym słowem chaos.
Dobrze napisany plan pracy, przemyślany, dopracowany , pozwoli na to , by podczas trwania obozu komfortowo działać i skupić się na harcerzach, a nie na myśleniu „a co by tu jutro zrobić”. Plan pisany przez nas jest sprawdzany i zatwierdzony w KH oraz w KCh, a to daje nam gwarancję, że jest on napisany poprawnie – metodycznie i merytorycznie.
Kto powinien pisać plan pracy? Cała kadra. Dobrze jest też uwzględnić pomysły harcerzy, wtedy łatwiej jest „trafić w ich gust” i oszczędzić im i sobie znudzenia, rozczarowania i kłopotów.
Obozy harcerskie mogą być różne. Najczęściej cały plan opiera się na ustalonej wcześniej fabule, która narzuca sposób przygotowania poszczególnych imprez. Ułatwia ich organizację, ale też wymaga nakładu pracy, jeżeli chcemy, aby wszystko było dopięte na ostatni guzik. Bo przecież nie może być Dzikiego Zachodu bez przebrań kowbojów, czy indiańskiego tomahawka i pióropusza lub Podróży Guliwera bez okrętu. [ii]
Jak zabrać się do pisania planu – oto kolejne kroki:
§ Spotkajcie się całą kadrą i zastanówcie się, jaka fabuła interesuje Was w tym roku ( dobrze jest, gdy każdy ma wcześniej przemyślane propozycje).
§ Ustalcie, jakie imprezy programowe na pewno będą na obozie[iii].
§ Dopasujcie te imprezy do fabuły ( zastanówcie się czy pomysły są do
zrealizowania!).
§ Opracujcie ramowy plan pracy, czyli co rano, co po południu i wieczorem,
w którym dniu ( pamiętajcie o zasadzie, że formy dynamiczne powinny przeplatać się ze statycznymi ( nie róbcie trzech dni mikrokursów pod rząd!)
§ Zaplanujcie wersje obozu na niepogodę.
§ Spiszcie, jakie materiały będą potrzebne do przygotowanie poszczególnych imprez, jakie rekwizyty i stroje powinniście przygotować.
Teraz pozostał do zbudowania plan i terminowe oddanie go do zatwierdzenia. Przykładowe wytyczne zamieszczam na końcu mojego materiału. Powodzenia.
SPOTKANIE Z RODZICAMI PRZED WYJAZDEM
Każdy drużynowy powinien znać rodziców swoich harcerzy i współpracować z nimi w miarę możliwości na bieżąco. Jednak przed wyjazdem na obóz konieczne jest zorganizowanie zebrania z rodzicami, a czasem nawet dwóch – jeżeli w drużynie jest wielu nowych harcerzy.
Na pierwszym spotkaniu przedstaw rodzicom plany wakacyjne, czyli gdzie będzie obóz, dlaczego właśnie tam (klimat, otoczenie, odległość do wody, czyli wszystko to, co może zachęcić), jest to dobra okazja do pokazania rodzicom zdjęć lub nagrania video, przedstaw cenę wyjazdu, termin, w którym wyjeżdżacie i do kiedy należy zgłaszać dziecko, odpowiedz na wszystkie pytania rodziców. Miej ze sobą przygotowane karty zgłoszeniowe, które możesz rozdać chętnym rodzicom.
Od tego spotkania wiele zależy – to czy harcerze wyjada z Tobą na obóz. Dobrze przygotowane spotkanie to również promocja waszej harcerskiej pracy.
Pierwsze spotkanie powinno odbyć się jak najwcześniej, zanim rodzice zaczną szukać innych kolonii czy innych form spędzenia wakacji dla swojej pociechy. Najlepiej w marcu, najpóźniej w kwietniu.
Jeżeli jednak masz z rodzicami dobry kontakt i wiesz, że znają Cię i ufają możesz ograniczyć się do napisania i przekazania im krótkich listów z zaproszeniem na obóz i wszystkimi koniecznymi informacjami, czyli gdzie, kiedy, za ile i dlaczego właśnie na obóz harcerski, a nie gdzie indziej.
Na drugie spotkanie zapraszani są już tylko ci rodzice, których dzieci jadą na obóz. Zwykle odbywa się ono w połowie czerwca, kiedy wszystkie sprawy organizacyjne są już dopięte na ostatni guzik i można udzielić rodzicom konkretnych i pewnych informacji.
Oto, co należy powiedzieć rodzicom:
§ Przedstaw kadrę obozu – powinna być obecna w całości, umundurowana i
uśmiechnięta.
§ Jeżeli nie było pierwszego zebrania przedstaw miejsce, do którego jedziecie,
pokaż zdjęcia
§ Podaj rodzicom adres ośrodka, numer telefonu i godziny, w których można dzwonić do dziecka
§ Podaj termin wyjazdu i przyjazdu, miejsce zbiórki
§ Przedstaw zarys programu obozu, jakie atrakcje przewidujecie, gdzie
pojedziecie na wycieczkę itp.
§ Ustal z rodzicami warunki odwiedzin u dziecka – najlepiej przekonać, że
odwiedziny są w ustalonym, jednym konkretnym dniu – np. w niedzielę
§ Daj rodzicom listę rzeczy, które dziecko powinno ze sobą zabrać[iv]
§ Przygotuj listę odpłatności, sprawdź, którzy rodzice jeszcze nie uregulowali zobowiązań finansowych i których kart zdrowia brakuje, poinformuj ich o tym.
Ponieważ wielu rodziców niestety nie przychodzi na spotkania warto przygotować krótką informację o terminach, adresie i sposobie ewentualnego kontaktu, którą wszyscy rodzice otrzymają bezpośrednio przed wyjazdem dziecka.
Warto je zorganizować, gdy na obóz jadą dzieci z różnych środowisk, które nie znają się. W jego trakcie harcerze mają możliwość poznania kadry oraz innych obozowiczów. Wystarczy kilka zabaw i pierwsze nici koleżeństwa zostają nawiązane. Podczas takiego spotkania można podzielić harcerzy na zastępy obozowe i ułatwić im późniejszą współpracę, ponieważ teraz mają możliwość spotkania się i ustalenia np. nazwy zastępu, okrzyku. Warto jest przedstawić nazwę obozu i jego fabułę, wtedy jest duża szansa, że nazwy zastępów będą z nią związane.
Inną formą spotkania może być biwak przedobozowy.
A co po obozie? Kiedy miną wakacje, każda drużyna zaszywa się w swojej harcówce i wspomina obozowe chwile. A może warto, droga kadro, zorganizować biwak, który będzie przedłużeniem obozu?
A może warto wspólnie obejrzeć zdjęcia z obozu, powspominać swoje sukcesy, zagrać w ulubioną grę terenową ?
Obrzędowość na obozie to bardzo ważny element. To ona tworzy specyfikę obozu, jego odrębność i atmosferę. Obrzędowość powinna być oczywiście ściśle związana z fabułą obozu.
Co składa się na obrzędowość na obozie? Nazwa obozu i nazwy poszczególnych zastępów, piosenka obozowa – najlepiej, gdy jest ułożona wspólnie przez wszystkich harcerzy, okrzyki zastępów, sposób wykupywania listów, sposób obchodzenia urodzin obozowiczów, rozpoczęcie i zakończenie dnia, elementy strojów, proporce, totemy, oraz wszelkie inne elementy charakterystyczne dla danej fabuły. [v] Na przykład obozy bez fabuły, typowo harcerskie rozpoczynają i kończą dzień apelem porannym i wieczornym, a stałym elementem dnia jest musztra. Innym sposobem powitania dnia może być odtańczenie w kręgu Tańca Słońca, zaśpiewanie pieśni obrzędowej „ Wstaje dzień”.
Myślę też, że nie trzeba przypominać, iż bez względu na obrzędowość opartą na fabule nie można zapomnieć o tradycyjnej obrzędowości harcerskiej.
Ustalając, obrzędy waszego obozu, gdy jadą dwa różne środowiska, trzeba pamiętać o wcześniejszym ich ustaleniu i dopracowaniu szczegółów, zapobiega to nieporozumieniom w trakcie.
Każdy dzień na obozie powinien przebiegać według ramowego planu dnia. Wiadomo, że zdarzają się poślizgi, drobne przesunięcia spowodowane nieprzewidzianymi okolicznościami jednak dobrze jest przestrzegać pewnego schematu. Podaję przykładowy rozkład dnia :
7. 30 – 7. 35 Trąbka z rana gra, pora wstawać szkoda dnia
7. 35 – 7. 50 ćwiczenia gimnastyczne – samopoczucie fantastyczne
7. 50 – 8. 30 Umyj się, posprzątaj człowieku młody – dla ładu, zdrowia i urody
8. 30 – 9. 00 Nie ma nic milszego... Od apelu porannego
9. 00 – 9. 30 Posiłek ważny niesłychanie – śniadanie
9. 30 – 14. 00 Czeka zaś „ nowe”, czyli zajęcia programowe
14. 00 – 14. 30 Głód nas wiedzie – spotykamy się na obiedzie
14. 30 – 15. 30 Oddechu łapanie – poobiednie wypoczywanie
15. 30 – 16. 00 łaskotanie języka – podwieczorku muzyka
16. 00 – 19. 00 Atrakcji porcja nowa – część programowa
19. 00 – 19. 30 Radość niesłychana – kolacja podana
19. 30 – 21. 30 Zamiast telewizora – na zajęcia programowe pora
21. 30 – 22. 00 Poszukaj piżamy i śpiwora – to już koniec wieczora
22. 00 – 7. 30 To nie kpiny ani żarty – obóz śpi... Oprócz warty!
Miło i praktycznie będzie, gdy rozkład dnia zostanie wywieszony na tablicy ogłoszeń i każdy będzie mógł do niego zajrzeć. Pamiętajcie jednak o zabezpieczeniu go przed deszczem.
Na obozie harcerskim obowiązują pewne regulaminy, do których przestrzegania są zobowiązani zarówno uczestnicy jak i członkowie kadry.
Pierwszego dnia obozu, jak najszybciej po przyjeździe, kadra ma obowiązek zapoznać harcerzy z regulaminami: przeciwpożarowym, kąpieli, zasad bezpiecznego poruszania się po drogach, sanitarnym, zastępu służbowego, służby wartowniczej, wewnętrznym zgrupowania. Można zrobić to odczytując kolejno każdy z regulaminów, ale nie polecam tej metody gdyż po dwóch zdaniach harcerze „padną” nam z nudów i nic nie zapamiętają, a przecież nam zależy na tym by je zapamiętali i stosowali. Lepiej jest przygotować ciekawa grę czy quiz a wtedy na pewno nie będzie trzeba martwić się czy nasi obozowicze znają podstawowe regulaminy.
Dobrym zwyczajem jest to, że na początku ustalany jest wspólnie przez harcerzy i instruktorów regulamin obozowy ( może przyjąć formę kodeksu, rejestru praw w zależności od fabuły obozu), który oczywiście obowiązuje tak jak pozostałe.
Po zapoznaniu wszystkich z regulaminami obowiązkowo wywieszamy je na tablicy ogłoszeń, a od wszystkich mieszkańców obozu zbieramy podpisy na liście potwierdzające zapoznanie się z treścią.[vi]
Oto regulaminy, które obowiązują na obozie harcerskim:
§ Regulamin musztry,
§ Regulamin służby wartowniczej,
§ Regulamin zastępu służbowego,
§ Regulamin mundurów oraz odznak harcerzy i instruktorów,
§ Regulamin stopni i sprawności harcerskich,
§ Regulamin przeciwpożarowy,
§ Regulamin kąpieli,
§ Regulamin wewnętrzny zgrupowania ( jeżeli taki jest),
§ Regulamin bezpiecznego poruszania się po drogach,
§ Regulamin sanitarny obozu,
§ Regulamin obozowy,
ODWIEDZINY RODZICÓW
Jeżeli nie uda Wam się przekonać rodziców, że odwiedziny dziecka nie są konieczne, staniecie przed koniecznością goszczenia rodziców na obozie. Zanim jednak podpowiem jak sobie z nimi poradzić podam kilka uwag na, które trzeba koniecznie zwrócić uwagę rodziców .Dziecko, szczególnie młodsze, po odwiedzinach rodziców zaczyna tęsknić podwójnie; inne dzieci, do których rodzice nie przyjeżdżają czują się pokrzywdzone; przyjazd rodziców zaburza ustalony rytm obozowy i wreszcie – Kochani Rodzice - pozwólcie sobie odpocząć, nacieszcie się życiem bez pociechy przez te trzy tygodnie, a po jej powrocie będzie jeszcze więcej ra...
MonJaZ