ABC tynków część I i II.pdf

ABC tynków część I - funkcje i klasyfikacja

Tynki wykorzystywane są w budownictwie od wielu tysiącleci. Niektóre ich rodzaje stosowane są w prawie

niezmienionej postaci do dnia dzisiejszego, jednak wiele nowych typów wypraw tynkarskich opracowano

w ostatnich dziesięcioleciach.

dr inż. Mariusz Gaczek, mgr inż. Sławomir Fiszer

Przygotowywane kiedyś prawie wyłącznie w całości na budowie, dzisiaj wytwarzane są fabrycznie w postaci

suchych mieszanek do zarobienia wodą lub jako gotowe masy tynkarskie. Ciągle zmieniają się wymagania

stawiane tynkom. Wiąże się to zarówno z rozwojem technologii, wprowadzaniem nowych materiałów i

systemów budowlanych, tendencją do skracania czasu budowy i minimalizowania przerw technologicznych,

dążeniem do prowadzenia prac także w temperaturach bliskich 0°C, jak też z potrzebą sprostania coraz to

bardziej wyrafinowanym wymaganiom użytkowym. Wyprawy tynkarskie, jako zewnętrzne powłoki ścian czy

stropów, oprócz funkcji dekoracyjno-ochronnych, wykorzystywane są bowiem do spełnienia różnych zadań

specjalnych.

Do podstawowych funkcji tynków zalicza się: nadanie budowli i jej widocznym elementom estetycznego

wyglądu, poprzez odpowiednie wyrównanie powierzchni, nadanie faktury i kolorystyki oraz ukształtowanie

detalu architektonicznego, zabezpieczenie elementów budowli przed wpływami atmosferycznymi,

mechanicznymi, ogniem, zabezpieczenie elementów budowli przed szkodliwym działaniem wilgoci

występującej w pomieszczeniach, wygładzenie powierzchni pod powłoki malarskie, tapety, okładziny

ceramiczne i in., stworzenie we wnętrzach niezbędnych warunków higieniczno-sanitarnych oraz poprawa

mikroklimatu.

Podstawowa terminologia

Tynk - powłoka ze stwardniałej masy tynkarskiej

przygotowanej na budowie lub fabrycznie, pełniąca

funkcje dekoracyjne, ochronne, a także specjalne.

Wyprawa ? stwardniała warstwa masy tynkarskiej

ułożona na podłożu. Wyprawa jest najczęściej

synonimem tynku.

Masa tynkarska - masa otrzymana przez zarobienie

wodą lub specjalną substancją suchej mieszanki

tynkarskiej. Masą tynkarską może być odpowiednia

zaprawa budowlana (zaprawa tynkarska).

Sucha mieszanka tynkarska - mieszanina spoiw

mineralnych, wypełniaczy, domieszek lub dodatków

modyfikujących, ewentualnie pigmentów,

przygotowana fabrycznie lub na placu budowy.

Gotowa masa tynkarska - przygotowana fabrycznie

mieszanina środków wiążących, wypełniaczy,

pigmentów i dodatków modyfikujących, w stanie

plastycznym, gotowa do użycia na budowie.

Zaprawa tynkarska - zaprawa budowlana

przeznaczona

do wykonywania tynków.

Zaprawa budowlana - mieszanina spoiwa (lub

spoiw, względnie spoiwa i lepiszcza), kruszywa i

wody oraz ewentualnie domieszek (np.

uszczelniających) albo dodatków (np.

rozjaśniających, barwiących, dekoracyjnych). Czasem

pod pojęciem zaprawy rozumie się suchą

mieszankę składników.

Podziały tynków

Istnieje wiele kryteriów klasyfikacji tynków, jednak w większości przypadków odnoszą się one do konkretnych

ich rodzajów. Ogólny podział wypraw tynkarskich i krótką charakterystykę podano w tabeli 1. Oddzielną grupę

stanowią tzw. suche tynki, czyli okładziny wykonane z płyt gipsowo-kartonowych lub gipsowo-włóknowych

przymocowanych do ściany za pomocą specjalnej zaprawy.

W odniesieniu do wszystkich rodzajów tynków można dokonać podziału ze względu na:

• miejsce zastosowania - tynki zewnętrzne, wewnętrzne,

• sposób przygotowania masy tynkarskiej - przygotowywane w całości na budowie, przygotowywane z

suchych mieszanek zarabianych wodą na budowie, gotowe masy tynkarskie,

• sposób nanoszenia - nakładane ręcznie, mechanicznie (maszynowe).

Ponadto tynki zwykłe dzieli się ze względu na:

• rodzaj zaprawy,

• liczbę warstw zaprawy,

• technikę wykonania (podział na kategorie),

• materiał podłoża.

Tynki szlachetne dzieli się w zależności od:

• sposobu wykonania (obrobienia powierzchni),

• struktury (ziarnistości),

• zastosowanych dodatków.

Z kolei wyprawy pocienione dzieli się z uwagi na:

• rodzaj spoiwa,

• rodzaj wypełniacza,

• przyczepność do podłoża,

• podciąganie kapilarne,

• rodzaj faktury.

Oddzielne klasyfikacje istnieją w odniesieniu do suchych mieszanek tynkarskich. Dzieli się je w zależności od:

• przeznaczenia,

• ilości warstw tynku,

• rodzaju wypełniacza,

• gęstości objętościowej tynku,

• wytrzymałości wyprawy na ściskanie,

• wartości współczynnika przewodzenia ciepła zapraw ciepłochronnych.

Warunkiem prawidłowego spełniania przez wyprawę tynkarską stawianych jej wymagań dekoracyjnych,

ochronnych i specjalnych, a także jej trwałości, jest przestrzeganie zasad doboru właściwego rodzaju tynku,

przygotowania podłoża, przygotowania masy tynkarskiej oraz układania i fakturowania tynku, jak również

pielęgnacji i konserwacji wyprawy. Zagadnienia te w odniesieniu do poszczególnych rodzajów tynków zostaną

omówione w kolejnych artykułach z cyklu ABC tynków.

Rodzaj tynków

Charakterystyka tynków

Tradycyjne

zwykłe

ze spoiwami mineralnymi, wykonywane tradycyjnymi sposobami

wykonywane z zapraw budowlanych zwykłych, bez dodatków

dekoracyjnych, środków wodoszczelnych, kwasoodpornych itp., jedno-

lub wielowarstwowe; w przypadku zastosowania na wierzchnią warstwę

tynku zaprawy barwionej pigmentami i nakładanej tak, aby uzyskać

dekoracyjną fakturę, otrzymuje się tynki ozdobne, np. nakrapiane

(tradycyjny baranek), odciskane, boniowane itp.

Tradycyjne

szlachetne

wykonywane tak jak tynki ozdobne, lecz z zapraw szlachetnych, w skład

których wchodzą: biały cement, pigmenty oraz kruszywa szlachetne,

np. marmurowe

Tradycyjne

szlachetne

specjalne

z warstwami wierzchnimi wykonywanymi technikami specjalnymi

(sztablatury, stiuki, sgraffito, tynki pod freski)

Tradycyjne

udoskonalone

wykonywane z zapraw z dodatkami poprawiającymi właściwości robocze

i użytkowe, przeznaczone do nakładania maszynowego

Cienkowarstwowe

(wyprawy

pocienione)

o charakterze tynków szlachetnych, ozdobnych, wykonywane z zapraw i mas

tynkarskich o specjalnie dobieranym ziarnieniu, wykorzystywane jako wyprawa w

systemach bezspoinowego ocieplania ścian oraz jako zewnętrzna warstwa tynków z

zapraw zwykłych, lekkich i termoizolacyjnych

Lekkie

wykonywane z zapraw z dodatkiem mineralnych kruszyw lekkich

(głównie perlitu), szczególnie zalecane do ścian murowanych

z materiałów lekkich

Ocieplające

wykonywane z zapraw z dodatkiem kruszyw lekkich mineralnych i organicznych

(granulatu styropianowego), stanowiące izolację termiczną ścian zewnętrznych

Renowacyjne

przeznaczone do zawilgoconych albo zasolonych murów

kompresowe

stosowane na murach o szczególnie dużym stopniu zasolenia

jedno- lub

wielowarstwowe

WTA

tworzące powłokę gromadzącą sole i równocześnie odnawiającą elewację

zaporowe

nieprzepuszczające wilgoci i soli

Konserwatorskie

przeznaczone do wykonywania nowych wypraw tynkarskich obiektów zabytkowych,

wykonywane głównie na bazie wapna powietrznego, mogą zawierać tras lub inne

dodatki i domieszki, takie jak: mączka ceglana, boraks, węgiel drzewny, kwasy

owocowe, dekstryna, soda, żywica naturalna, potaż, proteiny, talk, cukier, sierść

borsucza

Inne specjalne

wyciszające

stosowane do poprawy akustyki pomieszczeń poprzez odpowiednią

regulację pogłosu

rentgenowskie

wykonywane z zastosowaniem kruszywa barytowego, wykorzystywane do

zabezpieczenia przed przenikaniem promieni X, stosowane w pomieszczeniach z

rentgenowską aparaturą diagnostyczną i terapeutyczną

pochłaniające

fale radarowe

wykorzystywane do wykonywania wypraw tynkarskich na budynkach lotniskowych,

w celu eliminacji odbić i zakłóceń pracy radarów lotniskowych

ekranujące

wykonywane z dodatkiem włókien węglowych, wykorzystywane w celu

odcięcia dostępu fal radiowych do pomieszczeń (np. sal koncertowych)

lub uniemożliwienia wydostawania się fal radiowych z pomieszczeń

(np. w celu niedopuszczenia do przekazywania zastrzeżonych danych

przez telefony komórkowe), a także do ekranowania pól elektrycznych,

powstających wokół przebiegającej w budynku instalacji elektrycznej

antykondensacyjne

stosowane w celu zabezpieczenia przed wykraplaniem się pary wodnej na zimnych

elementach budowlanych

magnetyczne

umożliwiające swobodne mocowanie do ścian za pomocą magnesów plansz,

rysunków, map itp.

do sal sportowych

stosowane w niektórych pomieszczeniach sportowo-rekreacyjnych, np. w salach do

gry w squasha

dr inż. Mariusz Gaczek

mgr inż. Sławomir Fiszer

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechnika Poznańska

ABC tynków część II - tynki zwykłe - zastosowanie

Tynki zwykłe to wyprawy wykonywane z zapraw budowlanych zwykłych, bez dodatków dekoracyjnych,

środków wodoszczelnych, kwasoodpornych itp.

dr inż. Mariusz Gaczek, mgr inż. Sławomir Fiszer

Zaprawy do wykonywania tych tynków przygotowywane są przede wszystkim na bazie spoiw mineralnych.

Ponadto stosuje się lepiszcza mineralne i mieszaniny spoiw z lepiszczami. Unowocześnione wersje tynków

zwykłych wykonywane są z mas tynkarskich przygotowywanych na budowie z suchych mieszanek fabrycznych,

mogących zawierać dodatki i domieszki modyfikujące niektóre właściwości zapraw. Są to najczęściej środki

uplastyczniające, utrzymujące wodę zarobową, regulujące czas wiązania, przyspieszające twardnienie. Tynki

tego typu nazywane są tynkami uszlachetnionymi lub modyfikowanymi.

Tynki zwykłe dzieli się ze względu na: miejsce zastosowania, sposób nanoszenia, materiał podłoża, liczbę

warstw zaprawy, technikę wykonania, rodzaj użytej zaprawy.

W zależności od miejsca zastosowania rozróżnia się tynki zewnętrzne i wewnętrzne, a wśród tych ostatnich -

ścienne i sufitowe.

Z uwagi na sposób nanoszenia zaprawy na podłoże rozróżnia się: tynki nakładane ręcznie kielnią albo pacą i

tynki wykonywane mechanicznie za pomocą różnego rodzaju urządzeń.

Ze względu na rodzaj materiału stanowiącego podłoże wyprawy rozróżnia się tynki nakładane na:

• podłoża z elementów ceramicznych i z cegły wapienno-piaskowej,

• podłoża z betonów kruszywowych (monolityczne i z prefabrykatów),

• podłoża z betonów komórkowych,

• podłoża gipsowe i gipsobetonowe,

• podłoża z płyt wiórkowo-cementowych i wiórkowo-magnezjowych,

• podłoża drewniane, z płyt pilśniowych, paździerzowych itp.,

• podłoża metalowe.

W zależności od liczby zasadniczych warstw zaprawy nanoszonych kolejno na podłoże i różniących się

właściwościami rozróżnia się:

• tynki jednowarstwowe ? uzyskiwane przez naniesienie narzutu bezpośrednio na podłoże,

• tynki dwuwarstwowe ? składające się z obrzutki i narzutu,

• tynki trójwarstwowe ? składające się z obrzutki, narzutu i gładzi.

Niezależnie od liczby zasadniczych warstw tynku narzut w niektórych przypadkach może być nakładany w

dwóch lub więcej warstwach. Przy stosowaniu dwu- lub trójwarstwowych tynków unowocześnionych rolę

obrzutki może w niektórych sytuacjach spełniać środek gruntujący, tworzący warstwę sczepną i ograniczający

chłonność podłoża. Następnie nakłada się tynk podkładowy i jeśli wyprawa nie ma stanowić podłoża pod

okładzinę ścienną - tynk nawierzchniowy w postaci wyprawy pocienionej, względnie gładź gipsową lub

szpachlówkę polimerową.

Ze względu na technikę wykonania i wynikający z niej stopień wygładzenia powierzchni wyprawy rozróżnia się

odmiany i kategorie tynku podane w tabeli 1. Do odmian tynków zwykłych zalicza się tynki: surowe, pospolite,

doborowe i wypalane. Tynki surowe (kat. 0, I, Ia) wykonywane są najczęściej jako jednowarstwowe, jednak

stosowane mogą być także tynki surowe rapowane dwuwarstwowe. Tynki pospolite (kat. II, III) mogą być

wykonywane jako dwu- lub trójwarstwowe. W przypadku podłoży o dobrej przyczepności tynki te mogą być

wykonywane także jako jednowarstwowe. Tynki doborowe wykonywane są tradycyjnie jako trójwarstwowe o

kategoriach IV i IVf. Jednak biorąc pod uwagę gładkość tynku oraz dopuszczalne odchylenia równości

powierzchni wyprawy, kategoriom tym odpowiadają także jednowarstwowe tynki gipsowe.

W zależności od rodzaju zaprawy użytej do tynkowania rozróżnia się następujące rodzaje tynków:

• gipsowe (g),

• wapienne (w),

• gipsowo-wapienne (gw),

• cementowo-wapienne (cw),

• cementowe (c),

• cementowo-gliniane (cgl),

• gliniane (gl),

• gliniano-gipsowe (glg),

• gliniano-wapienne (glw).

Zalecane marki i konsystencje zapraw tynkarskich wg PN90/B-14501 podano w tabeli 2. Ponadto w tabeli 3

podano korelację między markami zapraw określonymi na beleczkach oraz markami ? stosowanymi dawniej -

określonymi na walcach o średnicy 8 cm. Spotykane często w piśmiennictwie technicznym rodzaje zapraw i ich

oznaczenia wg normy DIN 18550 podano w tabeli 4.

Podstawowa terminologia

Spoiwa budowlane - materiały wiążące, które

doprowadzone do stanu płynnego lub plastycznego

przechodzą następnie w stan stały w wyniku

zachodzenia nieodwracalnych procesów chemicznych

i fizykochemicznych lub fizycznych.

Spoiwa powietrzne - spoiwa budowlane, które po

zarobieniu wodą wiążą, a następnie twardnieją tylko

na powietrzu. Do spoiw powietrznych zalicza się

m.in. wapna powietrzne, spoiwa gipsowe, a także

spoiwa oparte na szkle wodnym.

Spoiwa hydrauliczne - spoiwa budowlane, które po

zarobieniu wodą wiążą i twardnieją zarówno na

powietrzu, jak i pod wodą. Do spoiw hydraulicznych

zalicza się m.in. wapno hydrauliczne, cementy

portlandzkie, cement hutniczy, cement glinowy.

Lepiszcza budowlane - materiały wiążące, które

doprowadzone do stanu płynnego lub plastycznego

powracają następnie do stanu stałego w wyniku

zachodzenia łatwo odwracalnych procesów

fizycznych. Do lepiszczy zalicza się m.in. glinę,

bitumy, woski.

Marka (Klasa) zaprawy - symbol literowo-liczbowy

(np. M4) klasyfikujący zaprawę pod względem jej

wytrzymałości na ściskanie określonej na beleczkach

4 x 4 x 16 cm; liczba po literze M oznacza średnią

wytrzymałość na ściskanie zaprawy po 28 dniach.

Konsystencja zaprawy -stan ciekłości zaprawy

oznaczany wielkością zagłębienia w badaną zaprawę

znormalizowanego stożka pomiarowego.

Obrzutka tynkowa (szpryc) - pierwsza wewnętrzna

warstwa tynku dwu- lub trójwarstwowego, o grubości

3?5 mm, mająca na celu zwiększenie przyczepności

narzutu tynkowego do podłoża.

Narzut tynkowy - zewnętrzna warstwa tynku

dwuwarstwowego lub środkowa warstwa tynku

trójwarstwowego, o grubości 8?15 mm, wyrównująca

powierzchnię elementu budowlanego.

Gładź tynkowa (szlichta) - zewnętrzna gładka

warstwa tynku trójwarstwowego, o grubości 3-5 mm,

wykonana z zaprawy budowlanej przy użyciu

drobnoziarnistego piasku przesianego, wyrównująca

szorstką powierzchnię narzutu tynkowego.

Zakres stosowania tynków zwykłych w zależności od rodzaju zaprawy

Tynki gipsowe

Wykonywane są z zapraw na bazie gipsu budowlanego lub gipsu tynkarskiego (zawierającego dodatkowo

drobne wypełniacze i modyfikatory). Tynki gipsowe umożliwiają otrzymanie bardzo równej i gładkiej

powierzchni. Stwarzają w pomieszczeniach mieszkalnych korzystny mikroklimat, dzięki zdolności regulacji

wilgotności powietrza. Charakteryzują się krótkim czasem schnięcia, małą higroskopijnością, niewielkim

oporem dyfuzyjnym pary wodnej, dobrą izolacyjnością cieplną, wysoką odpornością ogniową. Są jednak mało

odporne na wilgoć i dlatego stosowane są wyłącznie wewnątrz budynków. Przy zawilgoceniu wykazują znaczny

spadek wytrzymałości i odkształcenia. Są mało odporne na uderzenia i powodują korozję niezabezpieczonych

elementów stalowych. Mogą wykazywać nadmiernie duże pęcznienie w początkowym okresie wiązania i

twardnienia, co może mieć wpływ na zmniejszenie przyczepności do podłoża. Wymagają najczęściej stosowania

skutecznych środków gruntujących na powierzchniach kontaktu z tworzywami zawierającymi cement, z uwagi

na możliwość tworzenia się pęczniejących kryształów etryngitu.

Tynki wapienne

Nazwą tą określa się tradycyjnie tynki wykonywane z zapraw na bazie wapna powietrznego (ciasta wapiennego,

wapna hydratyzowanego lub wapna palonego mielonego). Tynki wapienne wykazują zdolność absorpcji wilgoci,

zapewniając korzystny dla mieszkańców mikroklimat wnętrz. Charakteryzują się także dużą

paroprzepuszczalnością. Są jednak stosunkowo mało odporne na uderzenia i zarysowania ze względu na

niewielką wytrzymałość zapraw wapiennych na ściskanie. Tynki wapienne stosuje się jako wyprawy

wewnętrzne. Ich stosowanie na zewnątrz budynków, bez dodatków i domieszek podnoszących odporność na

wpływy atmosferyczne, jest niezalecane.

Tynki gipsowo-wapienne i wapienno-gipsowe

Tynki te łączą zalety obu rodzajów spoiw. Dodatek wapna do zaprawy gipsowej redukuje zmiany objętości

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: