Metodologia - skrypt.doc

Pojęcie nauki.

1/. Ujęcia nauki (podejścia):

·         Wynikowe – nauka jako wytwór - > wiedza, usystematyzowany dorobek.

·         Funkcjonalne – nauka jako proces poznawczy.

·         Dydaktyczne – nauczanie – poznanie wtórne - > uczenie się i dydaktyka.

2./ Definicja nauki. Nauka to system wiedzy, całokształt wiedzy osiąganej za pomocą metody naukowej.

-          Obiektywne poznanie rzeczywistości.

-          Racjonalne uznawanie przekonań.

3/. Metodologiczne funkcje nauk:

·         Diagnostyczna – wykrywanie prawidłowości, przyczyn. Rozpoznawanie i klasyfikowanie zjawisk i przedmiotów.

·         Eksplanacyjna – wyjaśnianie zjawisk – wskazywanie przyczyn sprawczych.

o       Wyjaśnianie oparte na wynikaniu logicznym – implikacja

-          Dedukcyjne.

-          Probabilistyczne.

o       Wyjaśnienie oparte na rozumieniu/rozumowaniu.

-          Empatia – rozumienie.

-          Rozumowanie predyktywne – diagnoza lekarska, obiektywizacja empatii – empiryzm logiczny.

·         Predykcyjna – przewidywanie zjawisk, procesów, układów i zachowań.

·         Praktyczna – rozwiązywanie problemów.

4/. Aspekty badań nad nauką:

·         Aspekt statyczny/synchroniczny – połączenie dwóch teorii w celu rozwiązania problemu.

·         Aspekt dynamiczny/diachroniczny – jak teoria rozwijała się w czasie.

·         Aspekt treściowy/strukturalny – zakresowa charakterystyka nauki.

·         Aspekt psychologiczny – np. typu naukowców: teoretyk, empiryk, systematyk.

·        

Metodologia to nauka o metodzie

·         Aspekt socjologiczny – np. kadra naukowa, stowarzyszenia, instytucje.

·         Aspekt organizacyjny

·        

Metodologia nauk - ogólna

·         Aspekt ekonomiczny

·        

Aspekt polityczny

·         Aspekt ideologiczny

·        

Metodologia nauk szczegółowych

·        

Aspekt metodologiczny

5/. Sposoby charakteryzowania nauk:

·         Nauki teoretyczne vs nauki stosowane.

·         Nauki formalne/dedukcyjne/ racjonalne vs nauki empiryczne/indukcyjne/realne.

·         Nauki humanistyczne vs nauki przyrodnicze.

6/. Instytucjonalne ujęcie nauki – szczegółowy podział nauk:

·         Dziedzina, dyscyplina, specjalność, specjalizacje

·         Np. Nauki społeczne, socjologia, socjologia nauki, socjologia wiedzy ,naukoznawstwe, etc.

Pojęcie metody naukowej.

1/. Metoda naukowa – warunki uznania metody za naukową:

·        

Intersubiektywny – dostępny więcej niż jednemu podmiotowi poznającemu.

·         Systematyczność – replikowalność (rzetelność).

·         Obiektywność – bezstronność.

·         Komunikatywność i intersubiektywność.

2/. Metodologia nauk społecznych – typy i zadania:

·         Dwa ujęcia metodologii:

o       Metodologia opisowa – opis czynności, wzorów badawczych.

o       Metodologia normatywna – reguły nakazowe postępowania badawczego.

·         Składowe metodologii:

o       Metoda – zasada ogólna

o       Techniki badawcze – środki i sposoby, także wspólne różnym metodom.

o       Procedura badawcza – sposób posługiwania się daną techniką, plan badania.

·         Kryteria naukowości – demarkacja między nauką a pseudo nauką.

o       Falsyfikowalność i krytycyzm wiedzy.

-          Podatność na krytykę, weryfikację, otwartość i interpersonalność poznania, otwartość wobec wiedzy

o       Metoda naukowa Poppera.

-          Metoda prób i eliminacji błędów.

-          Doświadczalna sprawdzalność.

3/. Co to jest nauka? Nauka to uporządkowane poznanie osiągnięte za pomocą metody naukowej (w sposób metodyczny)

o       wyrażone w języku pojęć – spełnia warunki logicznej analizy języka,

o       zmierzające do wykazania związków między faktami (zjawiskami),

o       oraz przyczyn ich występowania.

·         Zadanie metodologii – opis i analiza reguł postępowania naukowego, oraz wzorów wynikowych (schematów wyników).

Metodologiczne typy nauk.

1/. Mówimy o typie dedukcyjnym i indukcyjnym, kryterium demarkacji jest metoda uzyskiwania zdań – twierdzeń.

2/. Nauki dedukcyjne (aprioryczne) – opierają się na logicznych kryteriach uzasadnienia

1. Prawo rachunku zdań. Zmienne zdaniowe i spójniki logiczne.

-          Formuła zbudowana ze zmiennych, oraz spójników logicznych

-          Jest zdaniem prawdziwym przy każdym podstawieniu za zmienne.

2. Prawo rachunku predykatów. Jest to formuła zbudowana z:

-          Zmiennych indywidualnych, oraz ewentualnie stałych indywidualnych

-          Predykatów

-          Spójników logicznych

-          Kwantyfikatorów

-          Jest zdaniem prawdziwym w każdej niepustej dziedzinie przy dowolnym rozumieniu predykatów.

3/. Nauki empiryczne (aposterioryczne).

·         Poznanie dyskursywne – zmysłowe.

·         Poznanie intuicyjne – umysłowe.

·         Poznanie naukowe – poznanie pewne – wytrzymujące krytykę naukową. Sprawdzalne bezpośrednio lub pośrednio. Składa się z dwóch rodzajów zdań:

o       Zdania podstawowe – zdania spostrzeżeniowe, obserwacyjne, faktualne.

o       Zdania testowe: twierdzenia – aksjomaty, implikacje twierdzeń – postulaty.

1. Indukcja enumeracyjna

-          Zupełna

-          Niezupełna

2. Indukcja eliminacyjna (kanony Milla)

-          Kanon jednej zgodności

-          Kanon jednej różnicy

-          Kanon zmian towarzyszących

-          Kanon reszt

4/. Naiwny indukcjonizm

1. Wiedza naukowa jest obiektywna, niezawodna, uzasadniona i udowodniona
2. Wiedza naukowa wznosi się na faktach, wychodząc od bezpośrednich obserwacji z których wyprowadza się ogólne prawa i teorie.
3. Trzy warunki konieczne w zasadzie indukcji
4. 1. ilość zdań obserwacyjnych składających się na podstawowe uogólnienie musi być duża i zdania te muszą być od siebie niezależne logicznie.
   2. Obserwacje muszą być prowadzone i powtarzane w różnorodnych warunkach
   3. Żadne zdanie obserwacyjne nie może przeczyć ogólnemu.

5/. Kryteria naukowości i poznanie uporządkowane. Założenia dotyczące kompetencji epistemicznej podmiotu: rozum – zmysły – intuicja - język

·         Poznanie samodzielne (intencjonalne)

o       Poznanie dyskursywne – postrzeganie zmysłowe.

o       Poznanie intuicyjne, umysłowy ogląd rzeczy

·         Poznanie komunikatowe (znakowe, naukowe)

o       Intersubiektywizm

o       Reguła komunikowania „pragmatyka języka”

o       Łańcuch: badacz (źródło) – pośrednik (nabywca wtórny wiedzy) – odbiorca końcowy.

·         Trzy relacje: semantyczna, syntaktyczna, pragmatyczna.

Kryteria naukowości, poznanie i orientacje teorio – poznawcze.

1/. Poznanie naukowe – poznanie pewne, wytrzymujące krytykę naukową (vs subiektywna pewność poznania). Sprawdzalne bezpośrednio lub pośrednio. Składa się z dwóch rodzajów zdań:

·         Zdania podstawowe – zdania spostrzeżeniowe, obserwacyjne, faktualne.

·         Zdania testowe: twierdzenia – aksjomaty, implikacje twierdzeń – postulaty.

2/. Pozytywizm/neopozytywizm – Fizykalizm (von Neuroth).

·         Fizykalistyczny redukcjonizm – redukcja nauk do poziomu takiego jak fizyka. Nauki mają się zajmować tylko tym co sprawdzalne. Ta sama baza redukcyjna nauki:

o       Wg programu jedności nauki Camapa

o       Jednorodność pojęciowa języka nauki.

o       Jedność wiedzy teoretycznej i praktycznej (Popper).

·         Postulat United Science – jedna nauka na poziomie pojęć a nie zdań.

·         Unifikacja – Koncepcja Koła Wiedeńskiego

3/. Operacjonizm – wprowadzanie pojęć do nauki na zasadzie koncentracji na sposobie, w jaki dokonujemy pewnych obserwacji.

·         Obserwacje sprowadzające się do mierzenia – operacje pomiarowe pojęć.

·         Definicje operacyjne – wersje robocze.

·         Operacjonizm – kierunek w filozofii i metodologii nauk w XX wieku, uznający sens empirycznych pojęć naukowych tylko wówczas gdy możliwe jest ich zdefiniowanie na podstawie opisu metod, które określają ich zastosowanie.

4/. Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych, znanych z nauk przyrodniczych metod badawczych do badania ludzkiej psychiki.

·         Doprowadził do rozwoju metodologii nauk psychologicznych, kładąc nacisk na statystyczne zależności między obiektywnie mierzalnymi bodźcami i reakcjami.

·         W swej złagodzonej wersji w dużej mierze współtworzył teorie uczenie się, psychologię poznawczą, oraz psychologię społeczną.

5/. Relatywizm.

-          Heraklityzm – sofiści, Protagoras

-          sceptycyzm/racjonalizm oświeceniowy (Montaigne)

-          biologizm/darwinizm

-          ...