Wykład 5
Rozpuszczalniki organiczne:
- płynne w normalnych warunkach
- nierozpuszczalne lub trudno rozpuszczalne w wodzie
- rozpuszczają wielkocząsteczkowe substancje organiczne
- lipofilne
- lotne
- działają na OUN co nazywamy działaniem narkotycznym
Wspólne cechy toksykologiczne rozpuszczalników organicznych:
- dobra rozpuszczalność w tłuszczach i przenikalność przez skórę
- powinowactwo do tkanek bogatych w tłuszcze
- toksyczne działanie na układ nerwowy i narządy miąższowe
Działanie narkotyczne alkoholu zależy od:
- od liczby atomów węgla
- temperatury wrzenia
- powinowactwa do wody
Powyżej 5 atomów węgla związki są nierozpuszczalne w wodzie (alkohol amylowy) i rośnie działanie narkotyczne związku.
Podział rozpuszczalników:
1. alifatyczne – ropa naftowa, benzyny
2. aromatyczne – zawierają pierścień benzenowy (benzen, toluen)
3. chlorowane – zawierają w cząsteczce jeden lub więcej atomów chloru (chloroform)
4. inne – dwusiarczek węgla
5. alkohole – metanol, etanol, glikole
Ropa naftowa i jej pochodne:
Węglowodory do 4 atomów węgla – gazy
5 – 8 at. węgla – neurotoksyczne
N – heksan
utlenienie z udziałem cyt. P – 450
2 – heksanol
2, 5 - heksanodiol 2 – heksanon
5 – hydroksy – 2 heksanon
2, 5 – heksanodion
2, 5 – heksanodion jest inhibitorem enzymatycznym – jest najbardziej toksyczny z powyższych związków.
Układ P – 450:
- układ wielu enzymów
- izoenzymy P – 450 to CYP podzielone na 4 grupy. Np. P – 450 CYP 2E1 odpowiada za metabolizm alkoholi; ksenobiotyków
- każda grupa enzymatyczna ma swoje induktory i inhibitory
- polimorfizm CYP – u jednych ludzi jest większa aktywność jakiegoś izoenzymu niż u innych
Powstaje anionorodnik ponadtlenkowy w trakcie przemian.
Metabolizm benzenu (działanie rakotwórcze):
Układ krwiotwórczy jest dla benzenu narzędziem tarczowym.
Zatrucie benzenem: uszkodzenie narządów miąższowych, działanie rakotwórcze jako późny efekt działania benzenu (białaczki limfatyczne, uszkodzenie szpiku kostnego).
Toluen (mniejsza lotność od benzenu – brak działania rakotwórczego).
Zatrucie ostre toluenem: silne działanie narkotyczne, uszkodzenie nerek i wątroby.
toksyczność
O - ksylen
111
M - ksylen
190
P - ksylen
211
toluen
160
benzen
100
Anilina (aminobenzen)
2Hb 2Met Hb (działanie methomoglobinotwórcze)
Anilina – substrat do produkcji barwników.
Metabolizm nitrobenzenu:
- uszkadza narządy miąższowe
- działa narkotycznie i methemoglobinotwórczo
Metabolizm CCl4
CCl4 – CCl4* + Cl*
CCl3* + O2 Cl3COO*
CCl4 CCl3C** (najbardziej toksyczne połączenie CCl4)
O2
Peroksydacja lipidów błon mikrosomalnych
uwolnienie rozpuszczalnych produktów
uszkodzenie błon komórkowych
utrata zdolności do selektywnego przepuszczania Ca+
napływ Ca+
nekroza
Metabolizm CH3Cl (chlorek metylu)
- działanie narkotyczne
- działanie hepatotoksyczne
- kwasica
- uszkodzenie wzroku
Metabolizm trichloroetylenu (TRI)
- porażenie ośrodków OUN
- zmiany sklerotyczne
- zmiany osobowości
- uszkadza obwodowy układ nerwowy (zaburzenie czucia)
- chelatowanie metali
Metabolizm alkoholi:
Metabolizm metanolu:
Kwasica jest główną przyczyną zgonów przy zatruciu metanolem.
Metabolizm glikolu etylenowego:
Przyczyna zgonów:
- uszkodzenie nerek przez sole kwasu szczawiowego (szczawian wapnia)
aminka