1) Mozżuchin: dzieje jednej kariery
- urodzony w 1889 r., aktor w Teatrze Kijowskim (1911)
- w filmie Protazonowa „Ojciec Sergiusz” (1913) fascynował widzów jako odtwórca głównej roli Iwan Mozżuchin, którego kreacja pozostała ważkim przyczynkiem do historii aktorstwa filmowego.
- współpraca z Kazimierzem Kamińskim (aktor, reżyser), który pisze mu kilka scenariuszy
- Cechy jego bohaterów wpasowują się w ówczesne upodobanie: erotyka, czarna rozpacz, niskie instynkty, dekadentyzm i sentymentalizm; wywoływał szok i wzruszenie
- Cechy szczególne: „hipnotyczne spojrzenie”, motyw duchowego rozdarcia między „namiętnością a powinnością”
- Sukcesy roku 1915, hasło robienia filmów po amerykańsku: „Akcja, Dramatyzm, Aktor!”
- Spór o „Damę pikową”: tajemniczość, demonizm i frapujące zwroty fabularne, sprzeczne opinie co do kreacji Mozżuchina
- W 1916 Mozżuchin pisze scenariusz do „Grzechu” (reż. Protazanow)
- Pokusy autotematyzmu i film „Za kulisami ekranu” (rez. Wołkow)
- Lata i filmy przełomu: 1917 przeniesienie radzieckiego przemysłu filmowego na Krym (Chanżonkow i Jermoliew); filmy rewolucyjne
- 2 ostatnie filmy nakręcone przez Mozżuchina w 1917 przed wyjazdem z Rosji to jednocześnie łabędzi śpiew i czołowe osiągnięcia dwu dominujących kierunków przedrewolucyjnego kina rosyjskiego:
a) „Szatan triumfujacy” („W sidłach szatana”): wielka dojrzałość warsztatowa (wpływy kina skandynawskiego, zwłaszcza duńskiego)
b) „Ojciec Sergiusz”: wybitne studium psychologiczno-obyczajowe
- jako gwiazda rosyjskiego przedrewolucyjnego kina, Mozżuchin opuścił kraj w okresie wojny domowej.
- W podróży do Paryża nakręcił film „Straszna przygoda” z grupą Jermoliewa
- w latach 20. odnosi sukcesy we Francji (wyklęty w ZSRR); sprawdza się jako reżyser, godzenie wymagań artystycznych z komercyjnymi (np. „Golgota uczciwej kobiety” reż. Wołkow, 1922)
- autorski film Mozżuchina: „Gorejący stos” („Miasto rozkoszy”, 1923): utwór błyskotliwie syntetyzujący dotychczasowe doświadczenia Mozżuchina z nowatorskimi tendencjami powojennej sztuki, nie tylko filmowej.
a) z dekadenckiego melodramatu czerpał arystokratyczno-mieszczańskie środowisko,
b) ekspresjonistyczny charakter scenerii,
c) nawiązanie do odkryć Griffitha i Gance’s: próby twórczego wykorzystania montażu i nadawania obrazom określonego rytmu
d) posłużenie się taśmą negatywową w niektórych sekwencjach kopii było chwytem godnym wyrafinowanych awangardzistów
e) nowym elementem była też cała freudowska warstwa fabuły; „Mozżuchin żonglował obrazami snu i jawy, wygrywał wieloznaczność onirycznych wątków, jak gdyby antycypując poetykę dojrzałego Bunuela”
- francuscy reżyserzy młodej awangardy: L’Herber (nie do końca udane kreacje Mozżuchina), Epstein (żałosne!)
- u szczytu sławy – Hollywood. „Jean Mitry twierdzi, że od tego momentu zaczyna się powolny, nieubłagany upadekMozżuchina”.
- 1927 znajdował się wśród europejskich gwiazd Paramountu (Pola Negri, Emil Jannings, Lya de Putti) i Metro-Goldwyn-Mayer (Greta Garbo)
- Universal (Laemmle) werbuje Mozżuchina – westerny, rola Żyda w „Burzy” (United Artists) – kompromitacja, ucieka z Hollywood
- Film dźwiękowy kładzie kres karierze Mozżuchina
2) Marlena: fatum reżysera
- Marlenę Dietrich odkrył Joseph von Sternberg, nakręcił z nią 7 filmów, które rozsławiły niemiecką aktorkę, a także jego samego. Gdy rozstał się z Marleną, zaczął podupadać i nie stworzył już niczego godnego uwagi, choć żył jeszcze długie lata
- „Niebieski motyl” wprowadzał na ekran bohaterkę, która bez żenady kompromitowała wampa, odzierając go z wszelkiego romantyzmu, tajemniczości, wulgaryzując jego wyrafinowany erotyzm.
- Sternberg przyznaje, że świadomie starał się przydawać swej gwieździe atrybuty męskie, by sugerować rysy lesbijskie (frak, cylinder, laska, pocałunki z kobietami itp.), co jednak wywoływało sprzeciwy szefów wytwórni, przestrzegających gorliwie „Kodeksy Haysa”. Von Sternberg robił to dla „unowocześnienia” wampa i odróżnienia Marleny od Grety Garbo.
- Drugim filmem duetu było „Maroko” (1930),
- Trzeci film Sternberga i Dietrich jest wyzwaniem rzuconym Garbo – film szpiegowski „X-27”. Garbo – ulicznica, wiejska dziewczyna; przeciwieństwo Maty Hari (granej przez Garbo, która była egzotyczną tancerką, a film łzawym melodramatem). Nieoczekiwane zwroty fabuły, pomysły plastyczne i muzyczne
- Filmy Marleny Dietrich były znacznie bardziej wieloznaczne i niepokojące, bardziej nowoczesne od filmów z Gretą Garbo.
- Po powrocie Marleny z Europy, Sternberg kręci z nią „Szanghaj express” (1932) i „Blond Venus” (1932), później „Imperatorowa” (1934, echo o pół roku wcześniejszej „Królowej Krystyny” z Garbo), „Kaprys hiszpański” (1935)
- Sternberg w każdym filmie tworzył całkowicie własną imaginacyjną rzeczywistość. Służyła mu ona za dekorację, w której mistrzowsko operując światłem, kamerą i rekwizytami (pióra, koronki), starał się stworzyć wokół wybranej kobiety atmosferę erotycznego ideału.
3) Joan Crawford: Amerykanka wyzwolona
- F.S. Fitzgerald: „the flappers” (podlotek) nowy typ dziewczęcia, wyzwolonego już całkowicie z więzów XIX-wiecznego purytanizmu, dziewczyny-kumpla, chłopczycy z papierosem w ustach i szklanką ginu w ręce, partnerującej facetom
- Fitzgerald jako najlepszą „flapper” wymienia Joan Crawford
- „Dziecię spod znaku lwa MGM”: szalejący „flapper” wpadał w towarzysko-sercowe tarapaty filmach „Kobiety nie do małżeństwa” (1928), „Taniec wśród serc” (1929), „Nieokiełznana” (1929), „Nasze niewinne narzeczone” (1930). W latach kryzysu: „Królowa podziemi” (1930, kino gangsterskie w wersji safe), „Grzeszna bez winy” (1931, kryzysowe nastroje, zwątpienie w dotychczasowy porządek społeczny i moralny, ale wciąż z happy endem),
- ciągle traktowana jak „wieszak na suknie” Crawford buntuje się przeciw proponowanym jej przez MGM rolom i przechodzi do Warner Brothers.
- Adaptacja śmiałej obyczajowo powieści „Mildred Pierce”, za rolę tę zdobywa Oscara
- „Każdy kolejny film był przyczynkiem do portretu współczesnej Amerykanki z modnymi, profesjonalno-psychologicznymi dewiacjami; bogata neurotyczka, pielęgniarka-obsesjonistka (...)”
- nowe wcielenie: w drugorzędnej wytwórni kowbojskich filmów, Republic, przyjmuje rolę heroiny Dzikiego Zachodu w filmie „Johnny Guitar” (1954)
- „następne role Joan Crawford nie wnoszą już niczego nowego do jej aktorstwa. Jest znakomita we wszystkich odmianach psychopatologicznych odchyleń swych bohaterek przekraczających próg przekwitania lub nie wytrzymujacych stresów i agresywności dzisiejszego świata. Jej benefisem jest w tym względzie rola byłej gwiazdy w thrillerze Co się zdarzyło Baby Jane? (1962) obok Bette Davis”
vesper_fischer