¨ Wamp przy pracy
Pierwszy ekranowy wamp – Theda Bara (Właściwie Theodosia Goodman; córka żydowskiego krawca i francuskiej Szwajcarki); Wykreowana przez wytwórnię Williama Foxa – Johny Goldfrap i Al Selig. Otrzymała całkiem nowy życiorys i wzór życia publicznego. Rozpoczęła swoją karierę na równi z Marry Pickford i Lilian Gish. Właściwie wszystko rozpoczęło się od Mauritza Stillera – „Wampir, czyli niewolnik kobiety” (1912)
Pierwszy film – „Był sobie głupiec / A był on głupcem” (1915); dalej:
„Sonata Kreutzerowska” (według Tołstoja)
„Sprawa Clemanceau” (według Dumasa)
„Dwie sieroty”
„Grzech”
„Carmen”
„Niewolnica”
ß Wszystko w roku 1915; Fox ustalił normę na 9 filmów rocznie.
Potem pojawiają się znacznie większe wymagania; oddźwięki społeczne, kulturowe, moralizatorstwo:
„Zniszczenie”
„Wąż”
„Złoto i kobieta”
Potem Bara chce odejść od ról typowych wampów w stronę łagodniejszych femmes fatales.
Pojawia się jej pierwsza konkurentka – Beverly Bayne
Rozpoczyna współpracę z Gordonem Edwardsem – 23 filmy !
Jej dorobek spowodował szerokie przemiany w kulturze i obyczajowości schyłkowego okresu wiktoriańskiego – szczególnie w przypadku kobiet (styl noszenia się, ubierania, makijaże itd.). Wszystko to zostało wzmożone poprzez ruchy emancypacyjne po wojnie.
„Kleopatra” (1917) – oszołamiający sukces; jeden z najlepszych filmów w jej dorobku.
Po roku 1919 zaczęła się już powoli wypalać, w kolejnych filmach zaczynała stosować autoparodię, jej gwiazda zgasła u początku lat ’30.
„Krwawa róża” (1917) – według scenariusza Polaka – Ryszarda Ordyńskiego
Wszystkie jej poczynania na ekranie stale wywoływały sprzeciwy cenzury.
Zakochała się i przestała kręcić filmy; potem próbowała powrócić – nie udało się; zmarła w 1955 w wieku 65 lat
„Myśmy stworzyli gwiazdy, a gwiazdy pomogły nam stworzyć filmowy business.” – Adolph Zukor
STAR SYSTEM
- Gwiazda nie musi być utalentowanym aktorem, musi tylko roztaczać „glamour” (urok, czar)
- Gwiazdę można sfabrykować za pomocą zabiegów organizacyjnych i technicznych; (charakteryzacja, dobór ról, metody zdjęciowe, reklamę)
- Gwiazda stanowi część kapitału wytwórni – musi być zawsze do jej dyspozycji
- Gwiazda zawsze musi spełniać oczekiwania widza, za które płaci
- Mitologia gwiazdy ma wpływ na jej popularność (ideał: mit i rzeczywiste życie jako jedno)
¨ Dookoła mitu Rudolpha Valentino
Włoski emigrant, przybył do USA w 1917 roku, w wieku 23 lat. Swoją karierę rozpoczynał jako tancerz estradowy. Od lat ’20 w filmie. Nowy typ amanta „latin lover” szybko zdystansował dotychczasowego idola – Douglasa Fairbanksa ß wszystko oczywiście za sprawą kobiet. Nie wystarczało jedynie trafiać w gusty, trzeba je było jeszcze wyprzedzać.
„Czterech jeźdźców apokalipsy”, „Dama Kameliowa”, „Krew na piasku” – bez „happy endu”
à Rozpoczyna się jego zawrotna kariera; jednocześnie zaczynają się badania nad ekonomiczną stroną mitu (kto ogląda ?, kiedy?, dlaczego ?, ile razy ?, co może jeszcze kupić w związku z idolem ?)
Natasha Rambova – jego żona; praktycznie nim władała, a on sam gubił się w swoich wewnętrznych kłopotach.
Wcielał się w egzotyczne role: szejk, torreador, rokokowy arystokrata, maharadża i inne.
„Syn szejka” (1926) – Ostatni film, wcześniej opuszczony przez żonę.
¨ Greta Garbo: magia fotogeniczności i technika gry
„Co to jest fotogenia ? Rozumiem przez nią wszystkie aspekty przedmiotów żywych i martwych oraz duszy, które dzięki reprodukcji kinematograficznej otrzymują bardziej ważki walor moralny.” – Jean Epstein
Greta z domu Gustafsson; pochodziła z proletariackiej rodziny; luki w swojej edukacji nadrabiała pracą, zapałem i zdyscyplinowaniem; była studentką Królewskiej Akademii Teatralnej w Sztokholmie; przedtem wystąpiła w kilku filmach reklamowych; bardzo nieśmiała; całkowicie podporządkowała się Stillerowi. Jej wygląd kwalifikował ją do poprzedniej epoki, ale wkrótce stał się jej największym atutem. Starannie wymodelowany wizerunek aktorski stał się punktem wyjścia dla jej techniki gry.
Największa gwiazda przedwojennego kina i nieprzeciętna aktorka. ß W ten sposób nie wpisuje się do końca w STAR SYSTEM. Jej twórczość i sposób gry ciągle pozostają dosyć słabo omówione.
Debiut: w wieku 18 lat „Gösta Berling Saga” (1924) u Mauritza Stillera.
W 1925 przybywają do Berlina; zostaje zaangażowana przez G. W. Pabsta do „Zatraconej uliczki”
Była bardzo nerwowa (podejście skrajnie emocjonalne); operator Guido Seeber zaczął stosować przy jej filmowaniu technikę zdjęć zwolnionych – nerwowość rozpłynęła się w majestatyczności poruszeń i gestów.
ß Film bardzo dobrze przyjęty.
William Daniels – autor zdjęć do większości jej amerykańskich filmów. Zwracał uwagę na sposób filmowania oczu i „animalizm” ruchów.
„Słowik hiszpański” ß pierwszy film amerykański.
Wraz z utwierdzeniem się w jej przypadku mitu kobiety fatalnej, heroicznej, udręczonej jej uroda zaczęła nabierać podtekstów literackich, psychologicznych, charakterologicznych i w końcu filozoficznych.
Clarence Brown – znakomity hollywoodzki reżyser-rzemieślnik; nakręcił najwięcej filmów z Garbo.
Nieme: „Dama kameliowa” „Dwulicowa kobieta” „Pocałunek”
Dźwiękowe: „Annie Christie” „Romans” „Natchnienie” „Mata Hari
„Ludzie w hotelu” „Zuzanna Lenox” „Królowa Krystyna” (1933)
„Malowana zasłona” (1934) reż. Ryszard Bolesławski
Klęski: „Ninotchka” (1939) „Dwulicowa kobieta” (1941)
¨ GWIAZDY STRAJKUJĄ
„Aktorzy to banda bękartów, których musimy tolerować tylko dlatego, że ludzie chcą ich oglądać i gotowi są za to płacić” Harry Cohn (szef Columbia Pictures)
Producenci zawsze zarabiali miliony a gwiazdy tylko tysiące. Wielu z nich chciało się uwolnić od producentów i tworzyć niezależnie. Tak między innymi powstała United Artists.
Strajki polegały na pozostawaniu w domu i niestawianiu się na plan filmowy. (Garbo, Valentino inni)
Actors’ Equity Association (Stowarzyszenie Sprawiedliwości Aktorskiej) – od 1919 roku.
Rok 1927 – powołanie Akademii (Academy of Motion Pictures Arts and Science); jednolita organizacja dla wszystkich branż przemysłu filmowego: producentów, scenarzystów, reżyserów, aktorów, techników.
Klauzula usatysfakcjonowania” – aktor mógł być zwolniony w każdej chwili, jeżeli nie zadowalał producenta.
Kryzys w 1933 roku – znaczne redukcje zatrudnienia w przemyśle, także filmowym.
12 lipca 1933 powstaje Gildia Aktorów Filmowych (Screen Actors Guild), zrzeszająca 18 członków; do października liczyła już 54 – reprezentowała interesy wszystkich; od wolnych strzelców aż po największe gwiazdy. Rozpoczął się exodus aktorów z Akademii.
¨ NIEZASPOKOJONE AMBICJE I SZTUKA REZYGNACJI
„Wielki wytwórnie tworzą talenty po to, aby je niszczyć” - Louise Brooks (jedna z najinteligentniejszych aktorek kina niemego)
Max Reinhardt w latach ’30 wyemigrował do USA – na początku nie cieszył się tu zbyt wielkim powodzeniem; założył więc szkołę aktorską, ale szybko okazała się nikomu niepotrzebna; zmarł w Nowym Yorku w 1943 roku.
Jego los poniosło także wielu innych znamienitych twórców lub osób próbujących wyłamywać się z hollywoodzkich standardów;
Ałła Nazimova – „Salome” Oscara Wilde’a
Charles Ray – „chłopak z prowincji” – „Stara głębia” – poetyckie przedstawienie wsi (z początku sukcesy)
Jednym z wyjść dla ambitnych twórców miała być ucieczka z Hollywood do Europy, ale i tak nie wszystkim przynosiła ona pożądane efekty.
¨ MANKAMENTY SYSTEMU, CZYLI WIELKA PRZEGRANA
„W filmowym businessie nikt nie jest niczego pewien” - Samuel Goldwyn
Anna Sten – gwiazda pierwszej wielkości – z Rosji; wielkie sukcesy
„Dzieweczka z pudełeczkiem” (1927) reż.: Boris Barnet, asystent Kuleszowa;
Komedia, która miała bawić i propagować państwową pożyczkę premiową.
„Żółty paszport”
„Mój syn”
„Handlarze sławą”
„Złoty dziób” ß W Rosji)
U Goldwyna:
„Nana” według Zoli, reż. Rouben Momoulian
„Katiusza”
„Noc weselna” reż. King Vidor
Spełniała ona wszystkie warunki jak na gwiazdę, ale wszystkie filmy amerykańskie przynosiły klęski. Niestety spaliła za sobą wszystkie mosty w Europie i nie miała dokąd powrócić, tak samo jak wiele jej podobnych kobiet.
W Niemczech w tym samym czasie panuje monopolistyczna UFA i kreuje swoje gwiazdy. Pytanie: „Jak to wszystko działa ?”
¨ FILMOWA KOLONIA PISARZY – MITY I FAKTY
Hollywood posiada destrukcyjną siłę wobec wszelkich talentów – w tym do ludzi pióra.
(Np. wszelkiego typu adaptacje; kupowano wybitnych twórców dla potrzeb filmowych – scenariusze);
William Faulkner, Raymond Chandler, Francis Scott Fitzgerald i inni.
Nie dawało to jednak żadnych gwarancji na powodzenie filmu.
Twórcy z czasem popadali w szyderczy autotematyzm dokonując własnej mitologizacji.
¨ PROCES ZA TRZY GROSZE
Bertolt Brecht i G. W. Pabst – 19 lutego 1931
Nowe medium – film – jest nadużywane w stosunku do literatury.
Nawet Brecht zabrał się za pisanie scenariuszy; jednak większość z nich nie ujrzała światła dziennego.
Cały proces miał charakter polityczny i formę „eksperymentu socjologicznego”.
¨ KLASYCY W OBIEKTYWIE FILMOWCA
Grigorij Kozincew – światowa klasyka literacka i teatralna.
Różnego typu adaptacje Szekspira.
vesper_fischer