Rola medyka sądowego w postępowaniach karnych.pdf

ARCH. MED. SąD. KRYM., 2007, LvII, 406-415 PRACE POGLąDOWE

Leszek Bednarski

Rola medyka sądowego w postępowaniach karnych

The role of a forensic medicine expert in criminal proceedings

Z Zakładu Kryminologii, Wiktymologii i Kryminalistyki Uniwersytetu Opolskiego w Opolu

dr n. prawnych Leszek Bednarski

dr hab. prof. UO St. L. Stadniczeńko – Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UO

Autor przedstawia konkretne sprawy ze swej praktyki (jako

były funkcjonariusz policji); przywołuje także stanowiska

znanych i cenionych medyków sądowych i prawników

dotyczące omawianych sytuacji kryminalnych. Ponadto

autor w oparciu o długoletnią praktykę analizuje warun-

ki współpracy organów ścigania i medyka sądowego

w sprawach przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. Do-

tyczy to zwłaszcza roli medyka sądowego przy tworzeniu

możliwych wersji zdarzenia i kierunku śledztwa. Praktyka

autora ukazuje, że jedynie dobra współpraca z medykiem

sądowym gwarantuje prawidłowość, nieprzewlekłość i

szybki tryb postępowania karnego.

„Efektywność walki z przestępczością pro-

wadzonej przez organy ścigania zależy od wielu

czynników, wśród których do niezwykle istot-

nych należy organizacja systemu wykrywania

przestępstw. W systemie tym, w szczególności

w zakresie przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu,

poczesne miejsce zajmują czynności wykonywane

przez specjalistów z zakresu medycyny sądowej”

[1], a czynności te, zdaniem S. Raszei, W. Nasi-

łowskiego, J. Markiewicza, mogą polegać na prze-

prowadzaniu badań: „...osób żywych (w sprawach

karnych, cywilnych, ubezpieczeniowych), badań

zwłok ludzkich (łącznie z sekcją zwłok i oględzi-

nami miejsca ich znalezienia), badań dowodów

rzeczowych (w szczególności obecnych na nich

śladów biologicznych) i oceny danych zawartych

w sądowych aktach sprawy, a także na udziale

w sprawach sądowych i wyjaśnianiu zagadnień do-

tyczących jego specjalności” [2]. Według J. Gurgu-

la „...Medycy sądowi muszą posiadać umiejętność

przekładania na język zrozumiały dla organów ści-

gania i sądów spostrzeżeń i wniosków, które mogą

tylko oni sami wysnuć z obserwacji poczynionych

na użytek konkretnej sprawy karnej. Jednak nie

chodzi tu o zwyczajne przeniesienie jakiejś części

nauk lekarskich do procesu karnego, lecz twórcze

dostosowanie całokształtu wiedzy lekarskiej do

potrzeb określonego śledztwa.

W sprawach o zabójstwo w szczególności…”,

i dodaje „...ścisła współpraca prokuratora i funkcjo-

nariusza MO z medykiem sądowym nie może więc

stanowić tylko epizodu śledztwa. Powinna natomiast

być obowiązującą zasadą działania, począwszy od

chwili powzięcia wiadomości o ujawnieniu zwłok,

The author describes actual cases from his practice

as a policeman. He also presents the opinions of well-

known and highly valued forensic medicine experts and

lawyers about the discussed criminal cases. Drawing

from his longtime experience, the author analyses the

cooperation between forensic medicine experts and

prosecution bodies in offences against life and health. He

deals mainly with the role played by a forensic medicine

expert in formulating possible versions of the event

and establishing a direction the investigation should

follow. The author’s practice shows that it is only a good

cooperation with a forensic medicine expert that can

ensure a correct, fast and successful investigation.

Słowa kluczowe: postępowanie karne, medyk

sądowy, oględziny zwłok

Key words: criminal proceedings, coroner, post-

mortem examination

Nr 4 407

jeśli zachodzi podejrzenie, że zgon został spowo-

dowany działaniem przestępczym” [3].

Potrzebę takiej współpracy widzi także R. Ze-

lwiański nawiązując do wypowiedzi L. Wachholtza:

„...drogi wiodące do rozwiązania zagadnienia czy

śmierć gwałtowna bywa wynikiem wypadku, samo-

bójstwa, czy też zabójstwa, nie są łatwe, a zarazem

nie zawsze właściwe i trafne, szczególnie wtedy,

gdy się je wybiera pod kątem z góry wyrobionego

uprzedzenia, co do istoty danego wypadku. Jak le-

karz biegły, tak i kryminalistyk nie powinien się nigdy

uprzedzać, a rozpoznanie istoty danego przypadku

powinno u nich wynikać wyłącznie z logicznego

rozważania faktów, zebranych przez przedmiotowe

poszukiwania i dochodzenie” [4].

Podobne stanowisko prezentuje B. Puchowski,

który uważa, „...iż biegły lekarz sądowy powinien

znaleźć się na miejscu zdarzenia jak najwcześniej,

najlepiej z funkcjonariuszami MO dokonującymi

śledczych oględzin miejsca zdarzenia, ponieważ

wszelkie ślady ulegają z biegiem czasu znie-

kształceniu, zatarciu lub całkowitemu zniszczeniu”

i dodaje „...dotyczy to w szczególności zwłok ludz-

kich, zwłaszcza ich położenia, stężenia, plam opa-

dowych, oziębienia, itp.” [5]. Ponadto według ww.

„...współpraca funkcjonariusza Policji z medykiem

sądowym nie powinna ograniczać się do oględzin

miejsca zdarzenia lub znalezienia zwłok. Trzeba

dążyć do tego, aby ten sam lekarz uczestniczył

w dalszym toku czynności śledczych, zwłaszcza

sekcji zwłok” [5]. Należy także zgodzić się ze

stwierdzeniem „...jeśli współpraca organów MO

z zakładami medycyny sądowej ma dawać pełną

korzyść, musi istnieć pewność, że specjaliści zatrud-

nieni w zakładach będą zawsze osiągalni i w każdej

chwili gotowi do współpracy, bez względu na porę

i miejsce czynności sądowo-lekarskich ” [5]. Na inne,

niemniej ważne elementy zwraca uwagę J. Gurgul

pisząc „...istotna jest również rola medyka sądowe-

go przy rozstrzyganiu kwestii: jakich narzędzi należy

w śledztwie poszukiwać, które przedmioty i jak

należy zabezpieczyć, aby stanowiły pełnowartościo-

we źródło informacji o zabójstwie i jego sprawcy”,

a ponadto „...w połączeniu z opisanym i prawidłowo

zinterpretowanym przez lekarza motywem zabój-

stwa i modus operandi, organ procesowy może

zyskać przesłanki, które uczynią śledztwo bardziej

skutecznym” i „...objaśnienia biegłego mogą, bo-

wiem bezpośrednio przyczynić się do wysunięcia

trafnych wersji śledczych w najszerszym tego słowa

znaczeniu, co zazwyczaj stanowi operację myślo-

wą równie skomplikowaną, co i doniosłą”, a także

„...od szybkości uzyskania od lekarza niezbędnych

danych w tym zakresie zależy niekiedy powodzenie

śledztwa i jego ekonomika” [3].

Zbadane akta dostarczają w tym względzie po-

uczających przykładów. „...Na podstawie samego

tylko obrazu stwierdzonych na zwłokach ran spo-

strzegawczy i doświadczony medyk sądowy może

niekiedy dokonać niezwłocznej, wąsko-grupowej

identyfikacji sprawcy zabójstwa”[3]. Potwierdze-

niem może być śledztwo Prokuratury Rejonowej

w W. sygn. akt Ds.-1873/94/s w sprawie zabójstwa

Feliksa S., w którym medyk sądowy uważnie ana-

lizując obrażenia głowy denata uznał, że „...siła,

z jaką zadawano ciosy narzędziem w głowę była

stosunkowo nieduża a wieloodłamowe złamanie

kości czaszki wystąpiło przede wszystkim z tyłu

w jednej ranie – w okolicy ciemieniowej lewej. Może

to pośrednio wskazywać – przy uwzględnieniu, że

użytym narzędziem była siekiera, na stosunkowo

niewielką siłę fizyczną sprawcy, co częściej spotyka

się u kobiet” 1 .

Zdaniem J. Gurgula „...analogiczną wartość

przedstawia pomoc, jaką może świadczyć lekarz

w procesie interpretacji przebiegu zabójstwa, na

przykład na podstawie śladów krwi. Powinien o tym

wiedzieć każdy prokurator i każdy funkcjonariusz

MO, aby móc wyegzekwować od lekarza wyja-

śnienie wielu pytań, które zazwyczaj wyłaniają się

u progu śledztwa” [3].

Ilustracją powyższego mogą być materiały

śledztwa przywołanego powyżej. Analiza rozmiesz-

czonych plam krwi na odzieży i ciele podejrzanej

Joanny G., dokonana przez medyka sądowego

zaraz po dokonanym zabójstwie, jednoznacznie

potwierdziła, że sprawcą była wyżej wymieniona,

mimo, że do końca śledztwa nie przyznała się

do zbrodni. Swoje stanowisko biegły uzasadnił

w trakcie dwukrotnych przesłuchań w sposób na-

stępujący „...po wysłuchaniu wyjaśnień podejrzanej

Joanny G. oraz zewnętrznych oględzinach jej ciała

i odzieży nie można dać wiary jej wyjaśnieniom, że

w ten tragiczny wieczór była ona tylko świadkiem

awantury w baraku pomiędzy jej konkubinem, a ich

znajomym Andrzejem K., którzy w trakcie spożywa-

nia alkoholu wszczynali kłótnię między sobą. Ona

jednak nie zwracała na to większej uwagi i położyła

się spać. Kiedy rano obudziła się to stwierdziła, że

jej konkubent leży koło lodówki, ma pokaleczoną

głowę i nie daje oznak życia” 2 . Niewiarygodność

wyjaśnień podejrzanej zdaniem biegłego wynikała

z faktów:

1. podejrzana wyjaśniła, że jedynie dotykała

dwukrotnie głowę denata prawą ręką. Oglę-

dziny zewnętrzne ujawniły zabrudzenia krwią

paznokci palców obu rąk,

1 Akta śledztwa nr DS-1873/94/s Prokuratura Rejonowa

w W.

2 Tamże.

ROLA MEDYKA SąDOWEGO

408 Nr 4

Leszek Bednarski

2. mocne zabrudzenia krwią obu rąk i przed-

ramion wskazywały, że miały one nie tylko

kontakt z zakrwawionym ciałem denata, lecz

również najprawdopodobniej musiały mieć

kontakt ze źródłem krwawienia,

3. oględziny ciała podejrzanej wskazywały rów-

nież na mycie rąk z krwi, a także próby usu-

nięcia jej na mokro z lewego rękawa bluzy,

4. plamy krwi na przedniej części spódnicy po-

dejrzanej miały dwojaki charakter:

• po pierwsze – większość z nich świadczyła

o kontakcie sfałdowanej części spódnicy

z jakąś zakrwawioną powierzchnią,

• po drugie – na spódnicy znajdowały się

grube „kropkowate” rozpryski krwi” 3 .

Ustalenia te „...pozwoliły biegłemu na sformuło-

wanie następujących wniosków:

1. jeśli denat był dotykany przez podejrzaną

tylko jedną ręką i w sposób opisany przez

nią, to jej ręka byłaby najbardziej zakrwawiona

na wewnętrznej powierzchni dłoni, nie byłyby

zakrwawione obie ręce,

2. gdyby podejrzana tylko ocierała się o miejsce

krwawe, to najprawdopodobniej na jej odzie-

ży byłyby tylko ślady kontaktowe, nie powinno

być na spódnicy krwawych śladów w postaci

rozprysków krwi.

Ponadto analiza plam krwawych rozmiesz-

czonych w baraku na wewnętrznej części drzwi

wejściowych, a także na przedmiotach i meblach

znajdujących się we wnętrzu tego pomieszczenia

pozwoliła medykowi sądowemu określić pozycję

denata w chwili zaatakowania go przez sprawcę

i otrzymania pierwszych ciosów siekierą” 4 .

„...W przypadku tak zwanych nadzwyczajnych

zgonów, zwłoki stanowią centrum problemu, bo

z nich można wiele »wyczytać«. Wiadomo, że na

nich znajdują się liczne, często dość nieuchwytne

ślady. Z reguły da się je skonstatować i ocenić do-

piero w wyniku sekcji zwłok. Rezultaty badania za-

sadniczego »śladu«, czyli zwłok i poszukiwanie od-

powiedzi na pytanie: czy miało miejsce zabójstwo,

samobójstwo, czy nieszczęśliwy wypadek – należy

oceniać globalnie, w kontekście ogółu spostrzeżeń,

a nie w izolacji od pozostałych elementów zdarze-

nia. świadomość tego faktu skłoniła w swoim cza-

sie medyków sądowych do zajęcia się dowodami

rzeczowymi, mającymi nierzadko decydujący wpływ

na treść wyroku. Dlatego sekcję zwłok i związane

z nimi badania należy więc powierzać najbardziej

doświadczonym specjalistom, w miarę możliwości

pracującym w większych zespołach, umożliwiają-

cych podział pracy i głęboką specjalizację” [3].

Ilustracją przytoczonej tezy może być śledz-

two sygn. akt III K 122/95 Sądu Wojewódzkiego

w K. przeciwko Piotrowi W. oskarżonemu o śmier-

telne pobicie 2,5-letniej dziewczynki. Opinia lekar-

ska odnośnie mechanizmów powstania obrażeń,

uzupełniona przez medyka sądowego na rozprawie

podczas przesłuchania go, miała kapitalne znacze-

nie dowodowe; wykluczył on bowiem możliwość

powstania obrażeń, stwierdzonych podczas sekcji

zwłok dziecka na jego ciele, w okolicznościach

opisanych przez oskarżonego 5 .

Podobnie problem traktują J. Krajewski, A. Pierz-

chała; uważają, że medyka sądowego powinien

cechować duży profesjonalizm. Swoje stanowisko

uzasadniają następująco: „...samobójstwa przez

zadanie ran rąbanych należą do bardzo rzadkich

przypadków. Bardzo często natomiast mamy do

czynienia z zabójstwami przez zadanie takich

ran. Odróżnienie więc przez lekarza medycyny

sądowej, na podstawie stwierdzonych u denata

obrażeń, czy mamy do czynienia z zabójstwem,

czy z zamachem samobójczym ma bardzo duże

znaczenie dla organów ścigania, bowiem już ukie-

runkowuje ich działanie wstępne po zawiadomieniu

o zgonie” [6].

O istotnej roli medyka sądowego pisze także

J. Gurgul: „...w sytuacji, gdy powszechnie przywią-

zuje się duże znaczenie do racjonalnego gospoda-

rowania ludzkim czasem i środkami materialnymi,

niepomiernie wzrasta rola i – jak sądzę – odpowie-

dzialność medyków sądowych za przyczynianie się

do przeciwdziałania bezzasadnemu wszczynaniu

śledztw w sprawach zgonów, które faktycznie nie są

zabójstwami, lecz naturalnymi zgonami lub – ogólnie

rzecz traktując – śmiertelnymi zejściami, z punktu wi-

dzenia prawa karnego obojętnymi. Tę samą uwagę

odnoszę do przypadków kontynuowania śledztwa

ponad potrzebę. Wydaje mi się, że marnowaniu

społecznych sił i środków, w następstwie nieuzasad-

nionego wszczynania i zbędnego kontynuowania

śledztw, można zapobiegać przez konsultowanie

się, w wątpliwych przypadkach, prokuratorów

z doświadczonymi medykami sądowymi już w cza-

sie oględzin zwłok w miejscu ich znalezienia. A gdy

to nie wystarcza – w stosownie obranym momencie

śledztwa, aby na próżno nie były podejmowane

żadne czynności” [3]. W szczególności chodzi

o ustalenie czy zgon nastąpił z przyczyn natural-

nych, czy też gwałtownych (zabójstwo, samobój-

stwo, nieszczęśliwy wypadek). Przyczynę zgonu

można ustalić albo na podstawie rozpoznania lekar-

skiego postawionego w wyniku badań i obserwacji

za życia chorego, albo też, i to przede wszystkim,

na podstawie s ekcji zwłok. Jest oczywiste, że za

5 Akta śledztwa nr III K 122/95 Sądu Wojewódzkiego w K.

3 Tamże.

4 Tamże.

Nr 4 409

pomocą samych tylko zewnętrznych oględzin zwłok

w większości przypadków nie można rozpoznać

przyczyny śmierci, tylko sekcja zwłok może dostar-

czyć ku temu podstawy. W zasadzie nie ma innych

sposobów rozpoznania przyczyny śmierci.

Pogląd ten ilustruje sprawa rozpatrywana

przez Sąd Wojewódzki w W. sygn. akt III K 166/94.

Sprawca po dokonanej zbrodni powiadomił policję,

że w jego mieszkaniu znajduje się mężczyzna,

który prawdopodobnie nie żyje. Przeprowadzone

oględziny miejsca i zwłok ujawniły rozległe rany

głowy i zakrwawioną twarz. Obok znaleziono także

drewniany tłuczek ze śladami krwi. Z wyjaśnień

podejrzanego wynikało, że spał on po spożytym

alkoholu, gdy jakiś mężczyzna zaczął go szarpać.

Podejrzany wystraszył się, że ktoś go atakuje,

odepchnął od siebie mężczyznę i zaczął go bić

tłuczkiem do ziemniaków, aż ten upadł. Okazało się,

że był to stryj oskarżonego, z którym wcześniej pił

alkohol. Rodzaj obrażeń głowy mógł wskazywać,

co wcześniej przyjęto, że to one były przyczyną

zgonu. Jednak dopiero w oparciu o oględziny

zewnętrzne, a przede wszystkim sekcję zwłok,

medyk sądowy stwierdził, że: „...wyniki oględzin

i sekcji zwłok pozwalają na przyjęcie, że przyczyną

nagłej i gwałtownej śmierci denata było gwałtow-

ne uduszenie przez wywieranie silnego ucisku

na szyję denata przez osobę lub osoby drugie” 6 .

Medyk sądowy w swej opinii końcowej poszedł

we wnioskach o wiele dalej, a także wbrew opinii

psychiatrów, którzy uznali, że oskarżony działał

w poczuciu zagrożenia wynikłego z sytuacji, która

go zaskoczyła i stwierdził, że: „…sprawca działał

w zamiarze bezpośrednim, bo duszenie to mogło

trwać nawet kilka minut” 7 .

Tak sformułowany w opinii wniosek wskazujący

na zamiar działania sprawcy, należy uznać jako

przekroczenie uprawnień biegłego. Ocena, w jakim

zamiarze działał sprawca należy do sądu.

Doniosłość zagadnienia obrazuje kolejny przy-

kład śledztwa nr 1071/91 prowadzonego przez

Prokuraturę Rejonową w O. w sprawie śmierci Anny

S., której zwłoki znaleziono na zapleczu remizy.

W budynku tym odbywało się przyjęcie weselne.

Przypadek ten okazał się jednak trudny a to za

sprawą lekarza medycyny ogólnej i patomorfologa

z I., który na podstawie przeprowadzonej sekcji

zwłok stwierdził, że: „przyczyną zgonu było ostre

niedotlenienie, natomiast zmiany wewnętrzne

w obrębie szyi wskazują na śmierć wskutek zadła-

wienia”, natomiast po otrzymaniu wyników badań

uzupełniających (zawartość alkoholu: 2,8 promila

we krwi i 3,0 promile w moczu) zmienił ostatecznie

przyczynę zgonu, stwierdzając, że śmierć nastą-

piła wskutek spożycia nadmiernej ilości alkoholu,

na co wskazywał obrzęk mózgu i płuc” 8 . W takich

przypadkach, jak zauważa Z. Marek „...przed za-

kończeniem wszystkich badań i przed zapoznaniem

się z materiałem aktowym dopuszczalne jest tylko

częściowe (etapowe) opiniowanie. Ta taktyka, nie

hamuje śledztwa, ale równocześnie nie zmusza

biegłego do wyrażania wniosków, z których wtórnie

musiałby się wycofać” [7].

Ww. lekarz podtrzymał jednak, że obrażenia

szyi są pochodzenia urazowego, ale nie wykluczył,

że mogły one również powstać „...przy silnym

obejmowaniu szyi przedramieniem. Jeżeli osoba

obejmująca szyję drugiej osoby jest pod wpływem

alkoholu może w takim stanie zatracić wyczucie sto-

sowania siły ucisku” 9 . Tak sporządzona opinia była

przyczyną powołania kolejnych dwóch zespołów

biegłych z zakładów medycyny sądowej. Powołany

przez prokuratora biegły medyk sądowy z Zakładu

Medycyny Sądowej w K. w swej opinii stwierdził,

że wylewy w obrębie szyi były następstwem ucisku

o znacznej lub co najmniej dosyć znacznej sile, nie

mogły one powstać wskutek sprawdzania tętna

na tętnicy szyjnej, a w tym konkretnym przypadku

obrzęk płuc i mózgu mogły być związane przede

wszystkim z toksycznym działaniem alkoholu.

Jednak za śmiercią z uduszenia, poza licznymi

wylewami krwawymi w tkankach miękkich szyi,

przemawiały obfite wybroczyny krwawe podpłucne

i podspojówkowe, które są charakterystyczne dla

tego rodzaju zgonu. Stwierdzono równocześnie, że

obrzęk płuc i mózgu nie przeczy przyczynie śmierci

z uduszenia.

Sąd, mając dwie opinie (lekarza z J. i ZMS w K.),

wykluczył celowość działania oskarżonego, przyj-

mując jednocześnie przypadkowość zgonu, a także,

w oparciu o protokół oględzin i sekcji zwłok,

uniewinnił sprawcę od zarzutu z art. 148 § 1 kk.

Wniesiona przez Prokuratora rewizja od wyroku

(uzasadniona przede wszystkim opinią Zakładu Me-

dycyny Sądowej w K.) została uwzględniona, wyrok

uchylono do ponownego rozpoznania. Powołani

biegli z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii

Medycznej w W. w całej rozciągłości zgodzili

się z treścią opinii Zakładu Medycyny Sądowej

w K. co do przyczyny zgonu (uduszenie gwałtow-

ne spowodowane zadławieniem lub uciskiem).

Wykluczyli także, by zwykłe obejmowanie za

szyję osoby idącej obok mogło pozostawić na jej

szyi obrażenia charakterystyczne dla duszenia.

Zapadł wyrok skazujący sprawcę na dwa lata

6 Akta śledztwa III K 166/94 Sądu Wojewódzkiego w W. – frag-

ment z opinii medyka sądowego

7 Tamże.

8 Tamże.

9 Tamże.

ROLA MEDYKA SąDOWEGO

410 Nr 4

pozbawienia wolności, lecz nie za zabójstwo,

a jedynie za nieumyślne spowodowanie śmierci 10 .

Ten szczegółowo opisany przykład ukazuje, że

wyrok został wydany, co prawda po 5 latach trwa-

nia postępowania karnego, ale tylko i wyłącznie

dzięki dowodom dostarczonym przez medyków

sądowych.

W praktyce jednak, co wykazała analiza akt sądo-

wych, w wielu przypadkach lekarze różnych specjal-

ności (na przykład chirurg ogólny, lekarz chorób płuc)

wzywani na miejsca ujawnionych zwłok, w ramach

zespołów wyjazdowych karetek Pogotowia Ratun-

kowego, na podstawie samych tylko zewnętrznych

oględzin, wbrew wszelkim zasadom, stwierdzali,

z jakim rodzajem zgonu mamy do czynienia.

J. Gurgul pisze: „...odpowiedź na to zasadnicze

pytanie: …co się zdarzyło?” bywa z reguły skom-

plikowana, „...nie można w związku z tym a priori

wydawać sądów” [3]. Przykładem takich właśnie

rozpoznań były zapisy w protokołach zgonu. Lekarze

stwierdzali „...ślady ogólnego ciężkiego potłuczenia”,

„...zgon wskutek zabójstwa”, „...rany tłuczone czoła

i głowy głębokie”, „...podejrzenie morderstwa” [8],

„...Najpierw musimy wykluczyć przestępstwo, aby

przyjąć naturalny zgon. Uchybienie tej zasadzie

przynosi nieodwracalne szkody śledztwu i realizacji

jego naczelnych idei – ustalenia prawdy” [3].

Selekcji tej można dokonać tylko metodą badań

sekcyjnych. Nie można jednak wykluczyć błędu

w sztuce, jeśli przy stole w prosektorium stanie

lekarz niewyszkolony w medycynie sądowej i nie-

doświadczony. Potwierdzeniem tego może być

śledztwo nr Ds.-930/94 prowadzone przez Proku-

raturę Rejonową w G., w sprawie śmierci Józefa G.,

którego zwłoki znaleziono na polnej drodze. Końco-

wa opinia dotycząca przyczyny zgonu brzmiała: „...

zgon po urazie natychmiastowy, w wyniku najpew-

niej przejechania ciała, np. ogumieniem od wozu lub

przyczepy traktora, przez klatkę piersiową doszło

do złamania żeber prawych 3, 4, 5 i 3, 4 lewych

żeber oraz do rozerwania przepony kopuły prawej,

rozerwania wątroby prawie całkowicie marskiej, pęk-

nięcia śledziony i olbrzymiego, śmiertelnego krwo-

toku do jamy otrzewnej i do jamy opłucnej prawej.

Wylew krwi w okolicy przełyku i aorty przy dojściu

do przepony, skrzepy krwi w okolicy sieci. Olbrzy-

mia przepuklina przyrośnięta mosznowa po stronie

prawej. Zrośnięcie jamy opłucnej lewej. Wylew krwi

pętli jelita cienkiego dł. 12 cm. Rana powieki dolnej

prawej, złamanie nosa, trzy drobne cięte rany policz-

ka prawego. Wybroczyny linijne wzdłuż pachy lewej

od tyłu. Wyczuwalny zapach alkoholu” 11 . Opinia ta

nie do końca jednak wyjaśniała przyczynę zgonu.

Powołano kolejnego medyka sądowego, który

w swej ocenie wykazał, że „…sekcja zwłok i jej wy-

niki opisane w protokole oględzin i otwarcia zwłok

były nieprawdziwe, bowiem nie do końca dokonał

on pełnej sekcji i oceny istniejących obrażeń” 12 .

Z. Marek przypomina, że „...przy formułowaniu

opinii nie wolno wypełniać obszarów niewiedzy

i wątpliwości wyobrażeniami a nawet przekonaniem

biegłego”. Jeżeli biegły stwierdza „...jestem przeko-

nany” [7], że „...znalezione zwłoki to zgon wskutek

samobójstwa; uduszenie przez zadzierzgnięcie się,

a ponadto rozległe stłuszczenie wątroby to efekt

długiego nadużywania napojów alkoholowych.

Ponadto stwierdzone sińce na całym ciele powstały

wcześniej nawet kilka dni przed zgonem, i są typowe

dla obrażeń jakie powstają wskutek obijania się po

pijanemu, lub wskutek uderzania ciała rękami, czy

kopania” 13 , i dodaje „takie sformułowanie niczego nie

wyjaśnia, niczego nie dowodzi, a tylko może utrud-

nić sądowi wyrokowanie, a prokuratorowi podjęcie

ostatecznej decyzji, co do sposobu zakończenia da-

nego śledztwa czy dochodzenia” [7]. Był to przykład

z postępowania wyjaśniającego prowadzonego

przez Prokuraturę Rejonową w G. w sprawie ujawnio-

nych wiszących zwłok kobiecych. W przykładzie tym

poddano także pod wątpliwość stwierdzoną przez

medyka sądowego przyczynę zgonu, jako rozbież-

ną z wynikami oględzin miejsca, gdzie ujawniono

zwłoki. Powołany inny medyk sądowy przyjął, „…że

przyczyną śmierci denatki było powieszenie” 14 .

Według Z. Marka „…przyznanie się biegłego do

niewiedzy, jest dla wymiaru sprawiedliwości o wiele

bardziej wartościowe, aniżeli próba odpowiadania

za każdą cenę” [7].

Sprawca niejednokrotnie poprzez rozmyślne

działanie próbuje zacierać ślady swego zbrodni-

czego działania (rzeczywistą przyczynę śmierci,

swoją obecność na miejscu zbrodni) i wznieca na

przykład, pożar (mieszkanie, samochód) z ofiarą

wewnątrz. Także w wyjaśnieniach usiłuje mini-

malizować swoją winę, sprowadzając np. zejście

śmiertelne ofiary do jednorazowego aktu przemocy

ze swojej strony. W takich przypadkach tylko wysoki

profesjonalizm medyków sądowych nie pozwala

sprawcy na uniknięcie lub zminimalizowanie odpo-

wiedzialności karnej. Poniższe przykłady najlepiej

zilustrują poruszaną problematykę.

12 Tamże. Opinia korygująca uprzednią opinię co do przy-

czyny zgonu.

13 Akta śledztwa nr Ds-1086/94 Prokuratury Rejonowej

w G. – fragment treści opinii biegłego wyjaśniającej oko-

liczności i przyczynę zgonu,

14 Tamże. Opinia korygująca stwierdzoną uprzednio przy-

czynę zgonu.

10 Tamże.

11 Akta śledztwa nr Ds-930/94 Prokuratury Rejonowej

w G. – fragment z opinii wyjaśniającej przyczynę zgonu.

Leszek Bednarski

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: