Kim jest człowiek, jak należy rozumieć ludzką naturę.doc

Kim jest człowiek, jak należy rozumieć ludzką naturę?

Udzielić odpowiedzi odwołując się do koncepcji psychologicznych.

Filozofowanie istniało od początku myśli człowieka, a jego wizerunek i kierunek  uwarunkowany był zawsze czasem i miejscem w historii istnienia. W zależności od kultury społecznej, bytu, świadomości zmierzało w różnych kierunkach np. religijnym, kulturowym, politycznym, ekonomicznym itp. Ciągłe dociekania nad człowiekiem jego naturą były rozmaicie rozwiązywane, co jednak nigdy nie doprowadziło do ostatecznej odpowiedzi na pytanie kim jest człowiek. Pytanie, na które próbują odpowiedzieć uczeni  dotyczy zrozumienia tego, jaki człowiek jest oraz w jaki sposób działa?

Stąd też na przestrzeni historii świata powstało wiele koncepcji człowieka uzależnionych od sposobu samego rozumowania pojęcia .

Jak jest natura człowieka?.  Czy człowiek z natury dąży do własnej korzyści a jego natura ludzka wyraża się w mocy narzucania innym własnych dążności.? Czy "natura ludzka" - jest to suma najbardziej pierwotnych dążeń każdego człowieka realizujących się albo w jakimś stanie przedspołecznym albo w stanie gdy jakaś osoba dzięki czemuś znajdzie się poza normami społecznymi. Od razu narzuca się tu jednak dwojaka interpretacja zwrotu "pierwotne dążenie każdego człowieka": Ponieważ dążenie musi być dążeniem do czegoś, zatem to coś musi albo poza ogólną nazwą mieć także wspólne egzemplifikacje albo być jedynie nazwą arbitralnie przyjętą dla pewnej niejednorodnej klasy celów. Aby wyrazić się jaśniej: niech każdy człowiek dąży do szczęścia, "szczęście" będzie zatem nazwą tego do czego dąży każdy człowiek, jednakże gdy powiemy z kolei, iż szczęście polega na kontemplacji i miłości Boga, to wyrazimy się inaczej niż gdybyśmy powiedzieli, iż jest ono realizacją indywidualnych i względnych pragnień każdego. W pierwszym wypadku cel jest wspólny wszystkim ludziom, w drugim wspólna jest jedynie nazwa pod którą kryje się celów wielość.

Dla uproszczenia nazwijmy pierwsze rozumienie ludzkiej natury "czysto teleologicznym" drugie zaś "po prostu teleologicznym". W opowieści Glaukona natura człowieka jest bytem "czysto teleologicznym" (z celem, którym jest powiększenie swojej mocy ogólnej), podczas gdy np. u Protagorasa - "po prostu teleologicznym".

Koncepcje psychologiczne dotyczące pojęcia człowieka i natury ludzkiej.

Koncepcja behawiorystyczna

  Zachowanie człowieka, jego osiągnięcia w nauce i pracy twórczej, jego kontakty interpersonalne i działalność organizacyjna są zależne od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego (instytucje kulturalne, partie polityczne, system szkolny, sytuacja w rodzinie czy środowisku albo środki masowego przekazu).

Środowisko jest konfiguracją lub mozaiką bodźców (S). Bodźce te sterują reakcjami człowieka . Mówiąc ogólnie, zachowanie  stanowi funkcję układu zewnętrznych bodźców . W tym ujęciu jednostka jest całkowicie kontrolowana przez zewnętrzne zdarzenia.. Koncepcja ta szuka przyczyn zachowania nie w osobowości a w zewnętrznym środowisku. Współcześni behawioryści nie ograniczają się do stwierdzenia, że środowisko steruje człowiekiem, ale zawracają również uwagę na to, że jego działanie wpływa z kolei na zmianę środowiska. Zachowanie ludzkie jest sprawcze, ponieważ kształtuje otoczenie jednostki. Behawioryści nakreślili wizerunek człowieka zewnątrzsterownego, którego zachowanie jest zaprogramowane przez aktywne środowisko. Jeśli zachowanie człowieka zależy od środowiska społecznego, to dzięki odpowiednim metodom manipulacji można dowolnie modyfikować reakcje ludzkie. Jeśli chcemy ukształtować „człowieka doskonałego”, który posiadałby nawyki organizacyjne, musimy najpierw stworzyć „doskonałe środowisko” – te poglądy wpłynęły ba rozwój behawiorystycznej inżynierii.

  Koncepcja Psychodynamiczna  

Różnica pomiędzy koncepcją behawiorystyczną a psychodynamiczną polega  na tym, iż ta pierwsza stworzyła model człowieka zewnątrz reaktywnego, który jest sterowany aktywnym środowiskiem zewnętrznym tymczasem druga stwierdza, iż ludzka natura -działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, pomiędzy którymi często zachodzą konflikty i które z zasady jest nieświadome. Jeśli wiemy jakie siły napędowe motywują zachowanie, możemy zrozumieć nie tylko aktualne postępowanie człowieka ale możemy również sformułować rozsądne założenie na temat tego, jak on prawdopodobnie będzie działał w zmienionych warunkach. Zgodnie z tym podejściem niespodziewane zmiany w myśleniu i działaniu mogą być w wielu przypadkach przewidziane jeśli znana jest struktura charakteru”.

 Człowiek jest sprawcą, który podejmuje wielorakie działania celowe, których przebieg bywa regulowany przez wiedzę zakodowaną w umyśle i informacje płynące ze środowiska. Zasadnicze znaczenie dla przetrwania jednostki mają działania zachowawcze (ochronne), które wypełniają codzienność i które zachodzą w stałych granicach, wyznaczanych przez naturę i kulturę. W przypadku niedostatku takich dóbr, jak jedzenie czy zdrowie; w czasach zagrożenia bezpieczeństwa lub lęku przed samotnością, powstaje pewne napięcie motywacyjne i człowiek podejmuje pospolite czynności, których celem jest zdobycie deficytowych wartości. Człowiek posiada pewną tolerancję wobec istniejącej rozbieżności między aspiracjami a osiągnięciami. W przypadku , gdy rozbieżność ta jest mała, nie podejmuje on żadnych działań to, optymalna różnica między aspiracjami a osiągnięciami to punkt o, przy której siły napędowe działania są największe. Mówiąc o naturze ludzkiej nie można pominąć procesów emocjonalnych i ich roli w zachowaniu człowieka. Emocje – podobnie jak motywacja – są wywoływane przez informacje wewnętrzne i zewnętrzne. Najpierw jest więc informacja a potem dopiero uczucie.

Marksistowska koncepcja człowieka

Karol Marks wraz z Fryderykiem Engelsem chcieli przedstawić swoją koncepcję jako coś zupełnie nowego i szczerze sądzili, że zrywają ze spekulacjami dawnej filozofii tworząc autentyczną wiedzę o rzeczywistości. 

I   Koncepcja materialistyczna – teoria alienacji i istoty człowieka. Świat jest materialny – istnieje tylko materia rządząca się prawami dialektycznymi.Istota człowieka to twórcza i uspołeczniona praca, ludzka działalność przedmiotowa będąca powołaniem i spełnieniem człowieka, a wraz z powstaniem innych form kultury ludzkość staje się bytem samym w sobie i dla siebie ( powszechna wspólnota). Rodzina – jest tylko spółką              Stosunki międzyludzkie – to transakcje lub zwierzęce

II  Koncepcja  ekonomiczna - teoria rynku.  Jest to teoria tworzona przez dojrzałego Karola Marksa. Teoria ta odrzuca alienację, przedstawia natomiast rozwój form produkcji społecznej jako bazę a stosunki społeczne, poglądy i idee jako nadbudowę, która jest rezultatem warunków materialnych bowiem byt określa człowieka.

Ludzie realizując swe zamiary doprowadzili do powstania stosunków produkcji odpowiadającym określonemu rozwojowi materialnych sił wytwórczych.

Teoria rynku to wizja człowieka poddanego sile stosunków produkcji to – ludzie nie panują nad tym co sami stworzyli, system produkcji rządzi się swoimi prawami. Rozpatrywanie nadprodukcji jako granic świadczących o ograniczoności charakteru kapitalistycznego sposobu produkcji – kapitalista ma władzę nad ludźmi ale nad nim władzę ma sam kapitał i prawa które nim rządzą.

Freud – koncepcja klasyczna

Freud ogromne znaczenie przypisywał popędowi seksualnemu. Dominującą rolę ma energia seksualna. Podstawowe pojęcia Freuda wiązane z człowiekiem i jego naturą ludzką to  Pojęcie nieświadomości: które wywiódł z obserwacji hipnotycznych : -każdy człowiek, myśli i czuje lecz powody tego są nieznane; przyczyną naszego działania jest coś, czego my nie jesteśmy świadomi. Przedmiotem badań powinno być to co nieświadome- nieświadomość. W nieświadomości tkwi wiele  konfliktów, życie polega na rozwiązywaniu nieświadomej wewnętrznej konfliktowości. Nieświadomość według niego to : kłębowisko popędów często wzajemnie sprzecznych.  Naturę i dynamikę  osobowości określają zależności między id, ego i superego. ID - system pierwotny zawiera całe dziedziczenie człowieka; prawdziwa rzeczywistość nie ma z realnością żadnego kontaktu zawiera popędy biologiczne- cała energia życiowa człowieka te popędy dążą aby potrzeby, które reprezentują zostały zaspokojone.

EGO – organ wykonawczy dla ID, jest świadome. W danym momencie nie możemy być wszystkiego świadomi; człowiek utożsamia się z nim; potrafi rozróżniać to co w naszych myślach a światem zewnętrznym; kieruje się zasadą rzeczywistości; rozróżnia to co zewnętrzne od tego co wewnętrzne. SUPER EGO - instancja obserwująca całość psychiki, oceniająca, cenzuruje i krytykuje psychikę. Powstaje najpóźniej .Reprezentuje całość norm, ideałów społecznych. Opiera się na zasadzie kar i nagród. Jest to też instancja moralna człowieka – sumienie w pełni świadome, część super ego, zasada doskonałości

Literatura:

1) J. Fenczyn "Dojrzałość jako problem psychopedagogiczny". Zeszyty naukowe WSOMSW, nr 1; Szczytno 1989.

2) J. Fenczyn "Psychologia"; Kraków 1996.

3) M. Przetacznikowa, G. Makiełło-Jarża "Podstawy psychologii ogólnej"; Warszawa 1982.

4) W. Szewczuk "Psychologia"; Warszawa 1966.

5) T. Tomaszewski "Psychologia"; Warszawa 1975.

6) T. Tomaszewski "Wstęp do psychologii"; Warszawa 1963.

7) M. Żebrowska "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży"; Warszawa 1979.